صف‌بندی علیه برادر بزرگتر!

فرشاد گلزاری

پرونده یمن وارد یکی از خطرناک‌ترین ابعاد خود طی پنج سال گذشته شده است. نیمه شبِ یکشنبه شاهد آن بودیم که شورای انتقالی تحت فرمان امارات متحده عربی در جنوب یمن با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که در سراسر استان‌های جنوبی این کشور وضعیت فوق‌العاده برپا خواهد شد که البته بسیاری از طرف‌های درگیر در یمن این بیانیه را فاقد اعتبار و پشتیبانی می‌دانند. در بیانیه این شورا آمده است که «در سایه تداوم سخت‌گیری‌ها و بی‌توجهی دولت مستعفی یمن به انجام وظایفش و به کار گرفتن منابع و دارایی‌های ملت در تامین فعالیت‌های فسادزا و واریز کردن این پول‌ها به حساب فاسدان در خارج و نیز کندی و طفره‌روی از عمل به مفاد توافقنامه ریاض در میان سکوت بی‌معنی و غیرقابل توجیه ائتلاف عربی و براساس واگذاری اختیاراتی از سوی ملت طبق اعلامیه تاریخی عدن در چهارم ماه مه ۲۰۱۷ شورای انتقالی جنوب تصمیم گرفت تدابیر لازم را برای نجات ملت جنوب و حفظ دستاوردهای انقلاب به کار بگیرد». اگر به متن این بیانیه نیم‌نگاهی گذرا بیندازیم به صورت کاملاً مشخص متوجه  می‌شویم که دعوای اصلی بر سر توافق‌نامه ریاض است که چندی پیش با وساطت محمدبن سلمان، ولیعهد سعودی و با حضور عبدربه منصورهادی (رئیس‌جمهور مستعفی یمن) و محمدبن زاید (حاکمِ دوفاکتوی شیخ‌نشینِ ابوظبی) در خاک عربستان به امضا رسید. اگرچه این توافق قرار بود بتواند صلح و آتش‌بس را  در یمن به ارمغان بیاورد اما واقعیت این است که قرارداد مذکور تا همین لحظه مرتباً در حال نقض شدن است و کلیت آن بارها و بارها زیر سوال رفته است. آنچه در این میان مهم است این خواهد بود که شورای انتقالی یمن در بیانیه خود تاکید کرده که اعلام وضعیت فوق‌العاده سراسری در عدن و سراسر استان‌های جنوبی و مکلف کردن نیروهای نظامی و امنیتی جنوب به اجرای آن از روز شنبه 25 آوریل 2020  لازم‌الاجرا است؛ این ادبیات به صورت کاملاً مشخص نشان می‌دهد که شورای انتقالی یمن علیه منصور هادی و عربستان سعودی اعلام جنگ کرده است. این در حالی است که دولت مستعفی یمن نسبت به اعلام وضعیت فوق‌العاده واکنش نشان داده و وزارت خارجة وابسته به آن در بیانیه‌ای آورده است که این گام (اعلام خودمختاری شورای انتقالی جنوب یمن) ادامة شورش مسلحانه‌ای است که از ماه اوت گذشته شروع شده و به معنای اعلام مخالفت و عدول کامل از توافقنامه ریاض است و شورای انتقالی  به تنهایی مسئول تبعات خطرناک و فاجعه‌بار چنین اقدامی خواهد بود. محمد الحضرمی،‌ وزیر خارجه این دولت در ادامه بیانیه خود اعلام کرده که آنچه «شورای انتقالی» خوانده می‌شود از عقل و اجرای آنچه طبق توافقنامه ریاض ملزم به آن است، دوری جسته و وضعیت فاجعه‌بار عدن (پایتخت موقت) را مراعات نمی‌کند و بر طفره روی و سرپوش‌گذاری بر عدم اجرای این توافقنامه با اعلام تداوم شورش مسلحانه علیه دولت اصرار می‌ورزد. کمی پس از رد و بدل این بیانیه‌ها و متهم کردن یکدیگر، دولت مستعفی از عربستان که ضامن توافقنامه ریاض و فرمانده ائتلاف عربی که حامی دولت مستعفی است خواست در برابر «شورش شورای انتقالی» و طفره‌روی آن از اجرای توافقنامه ریاض موضعی صریح بگیرد و تدابیری لازم اتخاذ کند.

اماراتی‌ها معتقدند که عدن و به صورت کلی استان‌های جنوبی یمن مانند شبوه، سقطری و غیره ادامة محدوده استراتژیک اقتصادی و حوزه نفوذ سیاسی و تجاری‌شان است و به همین دلیل تمام فکر و ذکر خود را بر قبضه قدرتِ این منطقه معطوف کرده‌اند

چرا جنوب یمن مهم است؟

با نگاهی به سخنان و اظهارات نمایندگانِ دو طرف به خوبی می‌بینیم که جنگ عربستان (به عنوان برادر بزرگترِ کشورهای عربی) با امارات متحده عربی صرفاً برای تامین منافع خود نیست، بلکه آنها به دنبال این هستند که بتوانند جنوب یمن را در اختیار خود بگیرند و پرچم دولت تحت حمایتشان را در آنجا به اهتزاز درآورند؛ به عبارتی دیگر ریاض و ابوظبی در حال تثبیت قدرتشان در جنوب یمن هستند. اگر به خاطر داشته باشیم، به خوبی می‌بینیم که اماراتی‌ها از همان روزهای اول به دنبال آن بودند تا بتوانند جنوب یمن را در اختیار خود بگیرند. آنها معتقدند که عدن و به صورت کلی استان‌های جنوبی یمن مانند شبوه، ارخبیل سقطری، المهره، حضرالموت و غیره ادامة محدوده استراتژیک اقتصادی و حوزه نفوذ سیاسی و تجاری‌شان است و به همین دلیل تمام فکر و ذکر خود را بر قبضه قدرتِ این منطقه معطوف کرده‌اند. به عنوان مثال یکی از مناطقی که اماراتی‌ها هم‌اکنون به فکر تسخیر و بهره‌برداری اقتصادی از آن به نفع خود هستند، جزایر سقطری است. اماراتی‌ها با توجه به تجربه طولانی و قوی که در صنعت توریسم دارند به دنبال آن هستند تا از این جزیره‌ها که در جنوب یمن و خلیج عدن قرار دارند به نفع صنعت توریسم و گسترش آن استفاده کنند که بدون تردید عایدی زیادی برای ابوظبی و خصوصاً قطب اقتصادی امارات یعنی دبی خواهد داشت. به همین دلیل است که امارات متحده عربی از روز اول که ائتلاف عربی به رهبری عربستان علیه یمن تشکیل شد، نیروهای خود را از جنوب یمن وارد این کشور کرد و این نیروها در همان نقطه سکنی گزیدند. در مقابل، عربستان سعودی به دلیل همجواری با یمن، در مناطق شمالی این کشور نیروهای خود را مستقر کرد و شبانه‌روز تاکتیک بمباران گستره را در دستور کار قرار داد. این زورآزمایی یک بازیگر دیگر به نام انصارالله دارد. در طول پنج سال اخیر به‌ویژه در نبرد الحدیده شاهد بودیم که این جریان با تمام قوای خود علیه سعودی‌ها و اماراتی‌ها جنگید و بارها با هجمه‌های پنهان و ناگهانی باعث شده تا هزاران هزار نفر از نظامیان سعودی به اسارت درآیند و پس از مدتی با اسرای انصارالله تبادل شوند. بدون تردید میدان‌داری انصارالله در قبال سعودی‌ها و امارات در قضیه اعلام خودمختاری شورای انتقالی جنوب یمن هم قابل ملاحظه خواهد بود. آنها معتقدند که دعوای میان ریاض و ابوظبی اساساً بسیار خنده‌دار و نوعی خودزنی است. در این رابطه پس از اعلام خودمختاری شورای انتقالی در جنوب یمن شاهد بودیم که محمد علی الحوثی، رئیس کمیته عالی انقلاب یمن و عضو شورای عالی سیاسی این کشور در توئیتی به این موضوع اشاره کرد که اماراتی‌ها با این کار به دنبال آن هستند تا موانع اجرای توافق ریاض را به گردن عربستان بیندازند. به این ترتیب باید متوجه باشیم که دعوای میان عربستان و امارات عملاً نشان می‌دهد که این دو کشور حتی بر سر تقسیم منافعشان با یکدیگر سرِ جنگ دارند.

جنگ عربستان (به عنوان برادر بزرگترِ کشورهای عربی) با امارات متحده عربی صرفاً برای تامین منافع خود نیست، بلکه آنها به دنبال این هستند که بتوانند جنوب یمن را در اختیار خود بگیرند و پرچم دولت تحت حمایتشان را در آنجا به اهتزاز درآورند  

نکته‌ای که در این میان باید توجه شود این است که امارات به هر ترتیبی که شده به دنبال آن است تا پای بازیگران تاثیرگذار در پرونده یمن (مانند آمریکا و بریتانیا) را به این معرکه باز کند اما نه تنها واشنگتن و لندن بلکه فرانسوی‌ها هم به دنبال ورود به این پرونده نیستند؛ چراکه به نفع هیچکدام نیست که جنگ در یمن تمام شود یا اینکه در قسمت جنوبی این کشور، آتش‌بس برقرار شود. بنابراین آنچه در روزهای آتی خواهیم دید، سکوت معنادار سازمان ملل خواهد بود که راه را برای درگیری میان نیروهای نیابتیِ عربستان و امارات باز می‌کند و نمایانگر شورش جدیدِ امارات علیه برادر بزرگتر است.