فرشاد گلزاری

از مهرماه سال گذشته (1398) که اعتراضات برای احقاق حقوق اجتماعی و سیاسی توسط مردم عراق رخ داد، شاهد فراز و فرودهای زیادی در این مورد بودیم که برخی آن را تمام شده می‌دانند و عده‌ای دیگر معتقدند که این روند وارد فاز جدید شده و اساساً جنسش نسبت به گذشته تغییر کرده است. واقعیت این است که وضعیت فعلی عراق به خصوص در ابعاد سیاست داخلی، متاثر از وقایع سال گذشته است؛ چراکه همین حالا که در مورد عراق صحبت می‌کنیم این کشور اسیر چندپارگی و اختلافات درونی شده که البته تحریک کشورهای خارجی هم نه تنها بی‌تاثیر نبوده بلکه به خوبی می‌توانیم ردپای آنها را در تمام معادلات به وضوح ببینیم. عراقِ فعلی درگیر عدم ثبات سیاسی و استقرار یک دولت قدرتمند است که این موضوع اتفاقاً دو سالی می‌شود که به اشکال مختلف ظاهر شده و یک روز زمام امور در دست «عادل عبدالمهدی» است و روز دیگر همتن کسانی که به او رای اعتماد داده‌اند وی را مورد هجمه قرار می‌دهند. به هر ترتیب وضعیت در عراق به سمت و سویی رفته که باز هم گزینة جدید نخست‌وزیری در این کشور از سوی برهم صالح، رئیس‌جمهوری عراق برای تشکیل کابینه بغداد معرفی شده است اما موضوع اینجاست که باز هم مخالفت با وی ادامه دارد. وقایعی که طی 20 روز گذشته در عراق رخ داده نشان می‌دهد طیف گسترده‌ای از شیعیان عراق که فراکسیون اکثریت را در پارلمان این کشور در دست دارند و بر اساس قانون اساسی باید به نخست‌وزیر و وزرای پیشنهادی‌اش رای اعتماد بدهند، با «عدنان الزرفی» نخست‌وزیر جدید این کشور مخالف هستند. تا جایی که جریان مقاومت در عراق هم  این موضوع را به صورت رسمی تایید و اعلام کردند که خواهان معرفی گزینه دیگری هستند. اینکه الزرفی در زمان حکومت صدام از مبارزان انتفاضه شعبانه علیه دولت بعث بوده یکی از پارامترهای کارنامه سیاسی او به حساب می‌آید اما بر اساس داده‌هایی که از سوی رسانه‌های عراق و سیاسیون این کشور منتشر شده، الزرفی از میانة دهه 90 میلادی به آمریکا مهاجرت کرده و در آنجا هم با جریان‌ها و ارگان‌های مختلفی از آمریکا ارتباط گرفته است. پس از مدتی او به استانداری نجف منصوب می‌شود اما با این وجود باز هم، حرف و حدیث در مورد او زیاد است. روند انتخاب الزرفی به عنوان گزینه نخست‌وزیری در حالی اتفاق افتاده که ایالات متحده وارد سناریوی جدید شده است.

ترامپ در یک بحران سیاسی برای ادامه حیاتش در کاخ‌سفید گیر افتاده و نمی‌داند اگر به عراق حمله کند برنده انتخابات 2020 می‌شود یا  اینکه برای پیروزی باید به یک توافق جامع با ایران در عراق، سطح منطقه یا گستره بین‌المللی دست پیدا کند

ایران ما را تهدید کرده است!

زمانی که الزرفی به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شد بسیاری معتقد بودند که انتخاب او با فشار آمریکا بر بغداد صورت گرفته است و تحلیل‌ها به این سمت و سو رفت که اگر وی به عنوان نخست‌وزیر سر کار بیاید بدون تردید با خروج نظامیان آمریکا از عراق مخالفت خواهد کرد که البته بعدها مشخص شد عدنان الزرفی بارها خواهان ابقای نیروهای آمریکا در عراق بوده است. از اینرو مقاومت عراق با این گزینه مخالفت کرد. در این میان شاهد بودیم که چندین بار به سفارت آمریکا در عراق به  صورت غیر مستقیم حملات پراکنده‌ای انجام شد که هیچ گروهی آن را به عهده نگرفت ولی ایالات متحده با اتخاذ مواضع مشخص سیاسی و رسانه‌ای این سری از اقدام‌ها را به پای ایران نوشت. این در حالیست که پارلمان عراق در سال گذشته و پس از ترور سردار سلیمانی به خروج ایالات متحده از عراق رای مثبت داد، اما نمایندگان اهل سنت و کردهای این کشور اساساً با این موضوع مخالفت کردند یا حداقل روزة سکوت را برگزیدند. در این میان، طی روزهای گذشته شاهد بودیم که پنتاگون بارها اعلام کرده بخشی از سربازان آمریکایی از پایگاه‌های نظامی عراق خارج شده‌اند و بخشی دیگر در حال خارج شدن هستند، اما واقعیت این است که سربازان ایالات متحده صرفاً از پایگاه‌های مشترکشان با ارتش عراق خارج شده‌اند و در پایگاه‌هایی که متعلق به آمریکا است (مانند پایگاه عین‌الاسد در الانبار و الحریر در اربیل) حضور دارند و از آنجا خارج نشده‌اند. آنها نه تنها از عراق خارج نشدند بلکه سخنگوی فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) در بیانیه‌ای اعلام کرده که «سامانه‌های دفاعی پاتریوت را برای حمایت از عراقی‌ها، نیروهای ائتلاف و نیروهای آمریکایی در برابر تهدیدات هوایی که علیه پایگاه‌هایمان وجود دارد منتقل کرده‌ایم!» باید متوجه باشیم که سامانه پاتریوت عملاً یک سامانه پدافندی (دفاعی) به حساب می‌آید و ایالات متحده با استقرار این سامانه در پایگاه‌هایش در عراق قصد دارد به کشورهای جهان بگوید که منافع واشنگتن در عراق از سوی ایران و بازوهای منطقه‌ای‌اش در حال تهدید شدن است.

ترامپ، کرونا و انتخابات

اگر از عراق خارج شویم و زاویه تحلیل را به داخل ایالات متحده ببریم به خوبی متوجه می‌شویم که اوضاع در آمریکا آنگونه که ترامپ و معاونش، مایک پنس می‌گویند خوب نیست. شاید برای شما سوال باشد که چرا ترامپ تنها چند ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا در حال ایجاد تشنج در عراق و منطقه علیه ایران است؟ بر اساس عرفِ سیاسی و انتخاباتی در ایالات متحده هر رئیس‌جمهوری که برای دور دومش نامزد می‌شود یا هر نامزد جدیدی که می‌خواهد وارد عرصه انتخابات شود (مانند هیلاری کلینتون در سال 2016 میلادی) هیچ رفتار پرخطر یا سخن گزاف با محوریت جنگ و خونریزی نمی‌زند اما اینکه ترامپ لب به چنین سخنانی گشوده، نشان می‌دهد که اوضاع او خوب نیست. بر اساس آخرین نظرسنجی‌ها که اواسط هفته گذشته منتشر شد «جو بایدن» از حزب دموکرات 46 درصد و دونالد ترامپ 40 درصد مقبولیت داشتند. از جهتی دیگر اغلب تحلیلگران و مشاوران رئیس‌جمهوری آمریکا معتقدند که شیوع کرونا و همچنین وخیم شدن اوضاع ایالات‌هایی مانند نیویورک که قطب اقتصادی و سیاسی آمریکا به شمار می‌رود، باعث شده تا انتقادها از دولت ترامپ و روش مدیریت و مقابله با اپیدمی این ویروسِ جهانی، با بالاترین حد و سطح برسد. بر این اساس بسیاری از اطرافیان ترامپ (خصوصاً مایک پمپئو) بر این عقیده هستند که ادامه روند پیشروی کرونا و افزایش چشمگیر مرگ و میر در ایالات متحده می‌تواند تا حد زیادی بر آرای ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا تاثیر بگذارد و به همین دلیل نیاز به یک سناریوی خارجی برای انحراف افکار عمومی دارند. در این بین اما سردرگمی ترامپ تا حد زیادی در مورد حمله به عراق و احتمالاً منافع ایران در این کشور (ولو به صورت پراکنده و موضعی) یا عدم حمله کاملاً مشهود است.

سربازان ایالات متحده صرفاً از پایگاه‌های مشترکشان با ارتش عراق خارج شده‌اند و در پایگاه‌هایی که متعلق به آمریکاست (مانند عین‌الاسد در الانبار و الحریر در اربیل) حضور دارند و از آنها خارج نشده‌اند

به عنوان مثال «گابریل صوما» مشاور رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه، اخیراً مدعی شد که ایالات متحده قصد دارد یک عملیات هوایی علیه چند پایگاه نظامی در عراق انجام دهد اما نه در مقطع کنونی. او کرونا و بهداشت عمومی عراق را بهانه‌ اصلی به تعویق افتادن عملیات اعلام کرده اما از سوی دیگر می‌بینیم که ترامپ اعلام می‌کند که به «نظرم ایران به دنبال توافق با واشنگتن است!». این سخن ترامپ را اگر در کنار اظهارات مشاوران وی قرار دهیم  به این نتیجه می‌رسیم که او واقعاً در یک بحران سیاسی برای ادامه حیاتش در کاخ‌سفید گیر افتاده است. او نمی‌داند اگر به عراق حمله کند برنده انتخابات 2020 می‌شود یا  اینکه برای پیروزی باید به یک توافق جامع با ایران در عراق، سطح منطقه یا گستره بین‌المللی دست پیدا کند.