تابوشکنی تکنوکرات‌ها

فرشاد گلزاری

پس از ماه‌ها جدال و کش و قوس‌های فراوان‌، بالاخره کابینه جدید لبنان توسط حسان دیاب (نخست وزیر لبنان) تشکیل شد. علیرغم زد و خوردها و دعواهای سیاسی در مورد تعداد وزرای کابینه جدید لبنان، دولت این کشور با 20 وزیر تشکیل شد که شش وزیرِ ازجمله وزیر دفاع آن را زنان تشکیل می‌دهند. 

کارشکنی احزاب وابسته به آمریکا و مخالف دولت لبنان که از مشارکت در این دولت انصراف داده و از ابتدا نیز با آن موافق نبودند، به مرحله بعد از تشکیل دولت هم کشیده خواهد شد و این بار از بستر اعتراضات مخالفان دولت جدید ظهور کرده است  

در این رابطه بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان مسائل لبنان معتقدند که انتخاب شش زن به عنوان وزرای کابینه جدید لبنان یک تابوشکنی و چرخش از سنت‌های سیاسیِ معمول در کشورهای عربی است که باید آن را نوعی پیشرفت و حتی به رخ کشیدن وضعیت سیاسی این کشور دانست؛ چراکه عربستان سعودی با اینکه ادعای گذار از سنت‌گرایی و ورود به مدرنیته را دارد؛ همچنان با مشکل انتخاب زنان برای گزینه‌های وزرات و سایر مقام‌ها روبه‌روست. در مقابل عده‌ای دیگر معتقدند که انتصاب شش وزیر زن برای کابینه لبنان تنها یک مانور سیاسیِ شکلی است و حتی ممکن است مشکلاتی را به وجود بیاورد؛ چراکه وزارتخانه‌های بسیار حساسی به آنها سپرده شده است که عبارتند از: وزارت کار (لمیا یمّین دویهی ، مسیحی و گرایش به حزب المرده به ریاست سلیمان فرنجیه)، وزارت دفاع و معاون نخست‌وزیری (زینت عکر، مسیحی و گرایش به میشل عون رئیس‌جمهوری لبنان)، وزارت دادگستری (ماری کلود نجم، مسیحی و گرایش به میشل عون رئیس‌جمهوری لبنان، وزارت اطلاع‌رسانی (منال عبدالصمد، گرایش به طلال ارسلان (دروزی) رئیس فراکسیون «گردهمایی دموکراتیک» وابسته به حزب سوسیالیست ترقی خواه به رهبری ولید جنبلاط)، وزارت امور مهاجران و پناهندگان (غادة شریم، مسیحی و گرایش به میشل عون رئیس‌جمهوری لبنان)، وزارت ورزش و جوانان (فرتینیه أوهانیان، مسیحی و گرایش به حزب ارمنی طاشناق). علاوه بر این آرایش، ساختار سایر وزارتخانه‌های دولت جدید لبنان (دولت نجات) به این ترتیب است: وزارت دارایی (غازی وزنی،  شیعه و گرایش به نبیه بری رئیس مجلس و رهبر جنبش شیعی امل لبنان)، وزارت کشور (محمد فهمی ، اهل سنت و گرایش به حسان دیاب نخست وزیر لبنان)، وزارت امور خارجه (ناصیف حتی ، مسیحی و گرایش به جبران باسیل رئیس حزب آزاد ملی)، وزارت اقتصاد و تجارت ( راؤول نعمة ، مسیحی و گرایش به جبران باسیل رئیس حزب آزاد ملی)، وزارت ارتباطات ( طلال حواط ، اهل سنت و گرایش به جریان «گردهمایی برای مشورت» به ریاست عبدالرحیم مراد)، وزارت بهداشت (حمد حسن، شیعه و گرایش به حزب الله لبنان)، وزارت نیرو (ریمون غجر،  مسیحی و گرایش به جبران باسیل رئیس حزب آزاد ملی)، وزارت خدمات عمومی (میشال نجّار ، مسیحی و گرایش به حزب المرده به ریاست سلیمان فرنجیه)، وزارت کشاورزی و فرهنگ (عباس مرتضی،  شیعه و گرایش به نبیه بری رئیس مجلس و رهبر جنبش شیعی امل لبنان)، وزارت امور اجتماعی و گردشگری (رمزی مشرفیة ، گرایش به طلال ارسلان (دروزی) رئیس فراکسیون گردهمایی دموکراتیک وابسته به حزب سوسیالیست ترقی خواه به رهبری ولید جنبلاط)، وزارت پرورش و آموزش عالی (طارق مجذوب،  اهل سنت و گرایش به حسان دیاب نخست وزیر لبنان)، وزارت محیط‌زیست و توسعه امور اداری (دمیانوس قطار، مسیحی و گرایش به حسان دیاب نخست وزیر لبنان) و وزارت صنعت (عماد حب‌الله، شیعه و گرایش به حزب‌الله لبنان). 

سهم‌خواهی و سنگ‌اندازی؛ چالش‌های پیش‌روی کابینه جدید 

با نگاهی به این چینش به صورت واضح می‌بینیم که ۶ وزیر گرایش به عون و باسیل، ۴ وزیر گرایش به خط مشی دیاب (با احتساب نخست وزیر)، ۲ وزیر گرایش به حزب‌الله، ۲ وزیر گرایش به  جنبش امل، ۲ وزیر گرایش به حزب المرده، ۲ وزیر گرایش به حزب سوسیالیست دروزی ترقی‌خواه، یک وزیر گرایش به گردهمایی برای مشورت و یک وزیر گرایش به حزب طاشناق (ارمنی) دارد. همین موضوع باعث شده تا انتقادهایی در مورد کابینه جدید به وجود بیاید. تا جایی که معترضان لبنانی در اعتراض به اعلام حکم تشکیل دولت جدید به ریاست حسان دیاب در میدان النجمه در مرکز بیروت تجمع کردند. خبرگزاری روسیاالیوم در اینباره گزارش داد، پس از اعلام تشکیل کابینه لبنان و انتشار فهرست وزرا، نیروهای امنیتی تجهیزات نظامی را به ورودی‌های پارلمان منتقل کرده و ارتش در سراسر لبنان حضور خود را پررنگ‌تر کرده است. درگیری‌های سه‌شنبه شب گذشته بین معترضان و نیروهای امنیتی به دلیل راه ندادن مخالفان به میدان النجمه درگرفت؛ چراکه تظاهرکنندگان لبنانی دولت را غیرمستقل و نماینده برخی ارکان قدرت می‌دانند. آنها می‌گویند، بعد از حدود ۱۰۰ روز اعتراض به خواسته‌های آنها توجهی نشده است! 

به موازات این وضعیت رئیس‌جمهوری لبنان روز گذشته (چهارشنبه) در نخستین جلسه کابینه دولت جدید با اشاره به ادامه اعتراض‌ها در لبنان از وزرا خواست اعتماد لبنانی‌ها را جلب کنند. میشل عون در این جلسه اعلام کرد که مأموریت شما دقیق است، شما باید اعتماد لبنانی‌ها را به دست آورید و برای تحقق اهداف مورد نظر آنها چه مطالبات حیاتی و چه اوضاع اقتصادی که در نتیجه انباشت مشکلات طی سالیان متمادی وخیم شده، تلاش کنید. این اظهارات بعلاوه تشکیل جلسه در اولین فرصت و بدون فوت وقت، به خوبی نشان می‌دهد که با وجود انتخاب کابینه جدید و معرفی‌ آنها، باز هم مشکلات به قوت خود باقی هستند. 

بسیاری از تحلیلگران مسائل لبنان معتقدند انتخاب شش وزیر زن ازجمله وزیر دفاع به عنوان وزرای کابینه جدید، یک تابوشکنی و چرخش از سنت‌های سیاسیِ معمول در کشورهای عربی است که باید آن را نوعی پیشرفت و حتی به رخ کشیدن وضعیت سیاسی این کشور دانست

نمونه‌ای که می‌توان برای اثبات وضعیت ناپدار لبنان به آن اشاره کرد سخنان اخیر وزیر جدید دارایی این کشور است. «غازی وزنی» در مصاحبه‌ای با  تلویزیون لبنان رسماً اعلام کرد بحران پولی و مالی که لبنان از زمان تشکیل شاهد آن نبوده، به حمایت داخل و خارج کشور نیاز دارد. او با اشاره به اینکه لبنان در رکود اقتصادی به سر می‌برد و دولت باید طرح یا برنامه جامع نجات برای بازگرداندن اعتماد تدوین کند، گفت: اگر این بحران ادامه بیابد، ما به ورشکستگی می‌رسیم و اگر دولت از حمایت دولت‌های خارجی برخوردار نشود، لبنان با مشکل بزرگی مواجه خواهد شد! 

مجموع این اظهارات به خوبی نشان می‌دهد که علیرغم سخنان حسان دیاب مبنی بر تشکیل دولت تکنوکرات و متخصص که به «دولت نجات» معروف است، همچنان ابهام‌های زیادی در آینده این دولت و لبنان وجود دارد. در این میان برخی معتقدند که جناح وابسته به سعد الحریری و طیف‌های مرتبط با ولید جنبلاط و سمیر جعجع که وابستگی و ارتباط‌های زیادی به کشورهایی مانند آمریکا، عربستان، امارات، بحرین و حتی سرشبکه‌های اسرائیل دارند، طی هفته‌های آینده شروع به سنگ‌اندازی در مسیر دولت جدید لبنان می‌کنند. از سوی دیگر کارشکنی احزاب وابسته به آمریکا و مخالف دولت که از مشارکت در این دولت انصراف داده و از ابتدا نیز با آن موافق نبودند، به مرحله بعد از تشکیل دولت هم کشیده خواهد شد و این بار از بستر اعتراضات مخالفان دولت جدید ظهور کرده است. یکی دیگر از مسائل موجود، آماده شدن توپخانه رسانه‌ای ضد دولتی در لبنان است. رسانه‌های غربی، عبری و عربی از دقایقی پس از تشکیل دولت لبنان تاکنون بارها مطالبِ زاویه‌دار خود را به طُرقِ مختلف بر ضد این دولتِ تازه متولد شده جهت‌دهی کردند و حتی در جدیدترین گزارش‌های خود، وزرا زنِ این کابینه را با کاریکاتورها و مطالب تولیدیِ خود آماج حمله و تمسخر قرار داده‌اند. این در حالیست که افکار عمومی لبنان باید این موضوع را بپذیرند که ساختار تازه این دولت برای اجرای برنامه‌های خود و رسیدگی به مطالبات معترضان نیاز به زمان دارد.