تکرار تهدیدهای کهنه

فرشاد گلزاری

 همه دنیا منتظر بودند تا ببینند ترامپ چه می‌گوید. او قرار بود راس ساعت 19:30 به وقت واشنگتن در مورد پاسخ موشکی ایران به ترور سپهبد سلیمانی واکنش نشان دهد؛ پرونده‌ای که همچنان ابعاد گنگ و نامفهوم آن به حدی پیچیده شده که حتی خودِ آمریکایی‌ها هم از بررسی و تحلیل آن (به ظاهر) دست کشیده‌اند. تاخیر 20 دقیقه‌ای ترامپ برای ورود به جمع خبرنگاران و صدور بیانیة شفاهی در مورد پاسخ موشکی ایران تا همین امروز هم برای عده‌ای حل نشده است. عده‌ای معتقد بودند که او در لحظات آخر در حال دریافت آخرین مشاوره‌ها بوده و برخی دیگر معتقدند که ترامپ حتی در لحظات آخر با مشاورانش بر سر اینکه باید پاسخ ایران را به گونه‌ای دیگر بدهیم، اختلاف نظر داشته است. دسته‌ای دیگر (همانند خبرنگاران باسابقه آمریکا) اعتقاد دارند که تاخیر رئیس‌جمهوری آمریکا، ریشه در شخصیت ترامپ و ماهیت او برای بزرگنمایی و مهم جلوه دادن خودش دارد؛ آنها معتقدند که ترامپ به دلیل اهمیت پرونده مذکور (پاسخ موشکی ایران) و اینکه برای اولین بار پس از جنگ جهانی دوم، ایران اولین کشوری است که علیه منافع آمریکا دست خود را روی دکمه «شلیک» قرار داده، به دنبال آن بوده که حتی در واپسین دقایق خودش و تصمیم‌اش را بزرگ جلوه دهد. به گونه‌ای که تمام خبرنگاران، تحلیلگران و حتی مقامات سراسر دنیا برای شنیدن اظهار نظر او ثانیه‌شماری می‌کردند و حتی برخی‌ها به دلیل تاخیر مذکور و بلاتکلیفی موجود، عصبانی شدند.

با همه این تفاسیر ترامپ پشت تریبون آمد و در کنار او علاوه بر ژنرال‌های چند ستارة ایالات متحده، مارک اسپر (وزیر دفاع)، مایک پمپئو (وزیر خارجه) و مایک پنس (معاون رئیس جمهوری آمریکا) حضور داشتند. چینشی با حضور ژنرال‌های پرستاره آمریکا که در سطوح مختلف ارتش آمریکا مشغول به خدمت هستند، بیش از هر چیز به یک «آرایش نظامی - در قاب مطبوعات» شبیه بود. اگر این آرایش را با بخشی از سخنان ترامپ که گفت «ارتش آمریکا با صرف هزینه بیش از 2 تریلیون دلار نوسازی شده و در بهترین حالت قرار دارد» در کنار یکدیگر قرار دهیم، علاوه بر به رخ کشیدن توان نظامی آمریکا، می‌توانیم به این جمع‌بندی برسیم که ایالات متحده همچنان به دنبال تلافی است اما نکته اصلی در ابتدای سخنان ترامپ نهفته بود.

ترامپ قصد دارد با الصاق مجدد برچسب دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، تهران را به یک تهدید علیه صلح جهانی ارتقا دهد تا بتواند در ماه‌های آینده کشورهای اروپایی و برخی دیگر از دولت‌های منطقه‌ای را علیه ایران با خود همراه کند و درنهایت به یک اجماع جدید دست پیدا کند

معادله هسته‌ای،  اسرائیل و برجام!

اگر یک بار دیگر به سخنان ترامپ که در شامگاه چهارشنبه هشتم ژانویه 2020 (برابر با 18 دی ماه 1398) رجوع کنیم می‌بینیم که او درست در زمانی که پشت تریبون می‌ایستد، نخست به فناوری هسته‌ای ایران اشاره می‌کند. ترامپ در بدو شروع سخنرانی خود اعلام می‌کند «تا زمانی که من رئیس‌جمهوری آمریکا هستم، ایران اجازه نخواهد داشت به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند». این جمله از حیث ماهیت، کاملاً تکراری است و ترامپ بارها آن را در موقعیت‌ها و مکان‌های مختلف مورد استفاده قرار داده است؛ اما آنچه در مورد این اظهارنظر او باید مورد توجه قرار بگیرد چند مولفه را در خود دارد. نخست اینکه ترامپ قصد دارد با الصاق مجدد برچسب دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، تهران را به یک تهدید علیه صلح جهانی ارتقا دهد تا در این زمینه بتواند در هفته‌ها و ماه‌های آینده کشورهای اروپایی و برخی دیگر از دولت‌های منطقه‌ای را علیه جمهوری اسلامی ایران با خود همراه کند و درنهایت به یک اجماع‌سازی جدید دست پیدا کند. دوم، بحث اسرائیل است. هر زمانی که شما دیدید ترامپ یا هر رئیس‌جمهور دیگرِ آمریکا بیش از حد بر گزینه هسته‌ای ایران پافشاری می‌کند، مطمئن باشید که تل‌آویو به صورت مستقیم به واشنگتن و کاخ‌سفید اعمال فشار کرده است. اصالتاً فلسفه نگرانی تار و پودِ غرب (اعم از آمریکا و اروپا) در مورد فعالیت هسته‌ای ایران، امنیت اسرائیل و حیات یهود است. در این مورد باید بدانید که ترامپ در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 2020 قرار دارد و به شدت نیازمند حمایت اسرائیل و بااطبع، لابی یهود است. از سوی دیگر پس از ترور سپهبد سلیمانی ما شاهد آن بودیم که ایران از گام پنجم کاهش تعهدات خود در برجام سخن گفت و به همین دلیل ترامپ برای به حاشیه بردن خطای خود در صدور دستور حذف فیزیکی سپهبد سلیمانی دست به مانور سیاسی و روانی بر روی پرونده برجام و فعالیت هسته‌ای ایران زد که در سخنرانی اخیر بسیار مشهود بود. 

کاخ‌سفید و تکذیب یک برآورد!

موضوع دومی که ترامپ بدون وقفه در سخنرانی خود به آن اشاره کرد، تکذیب خبر کشته شدن سربازان آمریکایی‌ در حمله موشکی ایران به پایگاه عین‌الاسد بود. ترامپ قویاً این موضوع را که حتی یک قطره خون از دماغ هیچکدام از نظامیان مستقر در عین‌الاسد نریخته را اعلام کرد و همینجا بود که بسیاری از حکام منطقه، یک نفس راحت کشیدند؛ چراکه آنها به حدی از تنش میان تهران و واشنگتن ترسیده بودند که در پشت پرده با ارسال پیغام‌های متعدد خواستار فروکش کردن تنش بودند. در اینجا عده‌ای همچنان معتقدند که ترامپ به مردم (همانند گذشته) دروغ گفته است؛ چراکه مقامات ایران اعلام کرده‌اند که چیزی حدود 80 تن از نظامیان آمریکا کشته و مجروح شده‌اند. اگر از راست یا دروغ بودند اظهارات ترامپ بگذریم، نکته دیگری که در سخنان ترامپ مهم بود، هم سطح کردن تهدید تروریستی ایران و داعش با یکدیگر بود. رئیس جمهوری آمریکا برای چندمین بار و در کمال ناباوری به مردم آمریکا و جهان می‌گوید که سپهبد سلیمانی همانند ابوبکر البغدادی، برای ایالات متحده به عنوان یک تهدید تروریستی به حساب می‌آید. این موضوع اگرچه برای کشوری مانند آمریکا و رئیس جمهورش بسیار خنده‌دار و البته شرم‌آور است؛ اما طیفی از مردم ایالات متحده که هیچ اطلاعی از سیاست و امینت ندارند، این سخنان را در کسری از دقیقه قبول می‌کنند!

زمانی که دیدید ترامپ یا هر رئیس‌جمهور دیگرِ آمریکا بیش از حد بر گزینه هسته‌ای ایران پافشاری می‌کند، مطمئن باشید که تل‌آویو به صورت مستقیم به واشنگتن و کاخ‌سفید اعمال فشار کرده است

جامعه آمریکا اساساً (برخلاف ایران و اروپا) علاقه‌ای به پیگیری تحولات جاری در جهان ندارند و تمام فکر و ذکرشان درآمد ماهانه و پرداخت مالیات و اقساط به دولت است. به همین جهت است که ترامپ تا به این حد توانسته از سال 2016 تاکنون بر موج عوام و مطالبه‌کنندگان ناسیونالیسم آمریکایی سوار شود. بخش دیگر سخنان ترامپ که نشان می‌دهد او همچنان در قبال ایران از گزینه اقتصادی استفاده می‌کند و حتی حاضر به شلیک یک فشنگ نیست، اعمال تحریم مجدد در مورد ایران است. به موازات این وضعیت آنچه که به عنوان یک فاجعه در کاخ‌سفید اتفاق افتاده، سخنان اخیر مایک پمپئو در مورد برآورد سازمان سیا در مورد اقدام سپهبد سلیمانی است. پمپئو روز گذشته در گفت‌وگو با فاکس ‌نیوز اعلام کرده که سرویس‌های اطلاعاتی ایالات متحده درباره مکان و زمان حملاتی که گویا سپهبد قاسم سلیمانی در حال تدارک آنها بود، اطلاعات مشخص نداشتند! این همان موضوعی است که نه تنها دموکرات‌ها بلکه جمهوریخواهان هم از آن به عنوان یک فاجعه یاد کردند و نشان می‌دهد که در کاخ‌سفید هیچ چیز سر جای خود قرار ندارد. به هر ترتیب باید توجه داشت که سخنرانی ترامپ نشان داد که او و تیمش پس از «شوک» پاسخ موشکی ایران؛ «صبر هدفمند» را در دستور کار قرار داده‌اند.