نقض حاکمیت ملی و تداوم ناامنی

فرشاد گلزاری

 سه روز از ترور سردار قاسم سلیمانی در فرودگاه بغداد توسط آمریکایی‌ها می‌گذرد، اما اوضاع همچنان نه‌تنها در تهران بلکه در واشنگتن هم تیره و گنگ است. تمام سطوح کشورمان وعده تلافی و انتقام داده‌اند و همین موضوع باعث بالا رفتن سطح هوشیاری آمریکا در تمام دنیا شده است؛ به گونه‌ای که بر اساس اخبار و داده‌های موجود حدود 370 نظامی آمریکا به لبنان اعزام شده‌اند تا به تعبیر خود از سفارت، اماکن دیپلماتیک و شخصیت‌های سیاسی خود در منطقه حفاظت کنند و همین موضوع در مورد پایگاه‌های نظامی آمریکا در بحرین، افغانستان، عربستان و کویت هم رخ داده است. این مساله به خوبی نشان می‌دهد که آمریکا در حال بالا بردن تعداد نظامیان خود در منطقه است و می‌تواند نشان‌دهنده آماده شدن ایالات متحده برای دریافت پاسخ ایران باشد. عیان شدن این معادله‌ها به خوبی نشان می‌دهد که ایالات متحده دست به یک اقدام و قمار بسیار خطرناک زده که تبعات آن فقط دامن واشنگتن در منطقه را نخواهد گرفت، بلکه بسیاری از کشورهای اروپایی که در منطقه خاورمیانه، جنوب‌ آسیا (خصوصاً افغانستان) و حاشیه خلیج فارس دارای پایگاه‌های نظامی هستند هم از وضعیت موجود به شدت احساس خطر کرده‌اند.

خروج نظامیان آلمان، کانادا، اسپانیا، ایتالیا و سایر اعضای ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا از عراق و تعلیق فعالیت‌های آنها به خوبی این پیام را مخابره می‌کند که نه تنها آمریکا، بلکه متحدان اروپایی و منطقه‌ای آنها هیچ تعهدی به امنیت پایدار در عراق ندارند 

به عنوان مثال، روز گذشته (شنبه) پایگاه اینترنتی روزنامه کوپنهاگ پست گزارش داد، ارتش دانمارک فعالیت‌های نظامی و تمرینی خود در عراق را در پی عملیات منجر به شهادت سردار سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به حالت تعلیق درآورده است. چندی بعد هلند به اتباع خود اعلام کرده که خاک عراق را ترک کنند و به موازات همین موضوع، شبکه خبری سومریه‌نیوز گزارش داده به دنبال تنش‌های به وجود آمده در عراق در پی حمله آمریکا به کاروان حشد شعبی در نزدیکی فرودگاه بغداد و ترور قاسم سلیمانی، ناتو عملیات آموزش در این کشور را به حالت تعلیق درآورده است. در این میان آنچه بسیار مهم، حائز اهمیت و البته خطرناک خواهد بود، تعدیل اقدامات ایالات متحده در عراق است؛ به صورتی که یک مقام امنیتی آمریکا روز گذشته (شنبه) به خبرگزاری فرانسه خبر داده که، نیروهای تحت امر آمریکا که به نیروهای عراقی در مبارزه با جریان‌های رادیکال و تروریست‌ها کمک می‌کنند، از تعداد عملیات‌های خود کاسته‌اند. این مقام آمریکایی اعلام کرده که «اولویت اول ما حفاظت از پرسنل ائتلاف است و این نیرو تحت رهبری آمریکا آموزش‌ها و عملیات‌های ضد افراطی خود را محدود کرده است»! شاید مجموع این اخبار برای بسیاری از مخاطبان و حتی تحلیلگران و ناظران بین‌المللی اهمیت نداشته باشد اما مجموع این مولفه‌ها بعلاوه خروج نظامیان آلمان، کانادا، اسپانیا، ایتالیا و سایر اعضای ائتلاف ضد داعش از عراق و همچنین تعلیق فعالیت‌های آنها به خوبی این پیام را مخابره می‌کند که نه تنها آمریکا، بلکه متحدان اروپایی و منطقه‌ای آنها (خصوصاً اعراب خلیج فارس و اسرائیل) هیچ تعهدی به امنیت پایدار در عراق ندارند و بدون تردید دود تبعات این وضعیت و اقدامات انفعالی واشنگتن به چشم مردم عراق خواهد رفت.

مردم عراق از چه نگران هستند؟ 

هیچ شکی وجود ندارد که منازعه میان دو کشور (فارغ از جغرافیای پیاده‌سازی آن) تبعاتی برای هر دو طرف دارد. حال اگر این درگیری سیاسی یا نظامی در زمینِ کشور دیگر رخ دهد، تبعات آن به کشور مذکور هم سرایت خواهد کرد. در مورد ترور سردار سلیمانی، شروع کننده واشنگتن بوده نه ایران اما آنچه در این میان مشخص و واضح‌ خواهد بود اقدام متقابل تهران است که به عقیده تمام اندیشکده‌ها و مقامات داخل و خارج آمریکا می‌تواند تبعاتی را به همراه داشته باشد. در این میان باید گذری کوتاه به عملکرد آمریکا در مبارزه با تروریسم در افغانستان داشته باشیم که علاوه بر مباحث امنیتی و سیاسی، یک ابهام حقوقی در خود دارد. زمانی که ایالات متحده در افغانستان پایگاه‌های اختصاصی استقرار، تعمیر، بازسازی پهپادهای خود را عملیاتی کرد، به صورت مداوم شاهد بودیم که روزانه یا هفتگی چندین حمله از سوی پهپادهای آمریکایی در آسمان افغانستان و حتی مرز مشترک این کشور با پاکستان صورت می‌گرفت که تلفات سنگین غیرنظامی به همراه داشت. آمریکا در آن روزها که هم‌اکنون هم به قوت خود ادامه دارد با بهانه حمله به مواضع و عناصر القاعده و طالبان، مناطق مشخص و حتی مدارس، خانه‌های مسکونی، مساجد و درمانگاه‌های محلی را مورد حملات پهپادی خود قرار می‌داد که در بسیاری از مواقع هیچ عضو طالبان و القاعده بر اثر عملیات آمریکا کشته نمی‌شد و تنها تلفات غیرنظامی (از زن و کودک گرفته تا جوانان و پیرزن‌ها و پیرمردها) به جا می‌ماند. در آن زمان مساله‌ای که به وجود آمد این بود که حملات هوایی آمریکا به وسیله پهپاد آن هم در خاک کشور دیگر (افغانستان) با چه مجوزی انجام می‌شود و عملاً تبعات حقوقی آن چیست؟

اگرچه در محافل آکادمیک به این سوال پاسخ داده شد اما واقعیت این است که سیاست، بسیار کثیف‌تر و پر رمز و رازتر از این حرف‌ها به حساب می‌آید. حال اگر به پرونده ترور سردار سلیمانی در عراق رجوع کنیم می‌بینیم که همان سوال مجدداً تکرار می‌شود و هیچکس به آن پاسخ نمی‌دهد. چراکه یک کشور اشغالگر (آمریکا) در خاک کشوری دیگر (عراق) یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین تبعه کشور دیگر (ایران) را مورد هدف قرار می‌دهد که اتفاقاً او (سردار سلیمانی) دارای ماهیت حقوقیِ نظامی است. این معادلة حقوقی تاکنون از سوی آمریکا پاسخ داده نشده و دلیلش هم روشن است: سیاست یعنی زور و قدرت. 

مکرراً طی روزهای اخیر این سوال از سوی مقامات و صاحبنظرانِ عراق و حتی ایران مطرح شده که ایالات متحده به چه مجوزی دست به ترور و حتی اقدامات نظامی پرخطر در خاک همسایه غربی ایران می‌زند؟ جواب این سوال کاملاً مشخص است: با اتکا به زور! حال سوال این است، مگر زمانی که صدام به کویت حمله کرد و قبل از آن هزاران نفر از شیعیان را در خاک عراق به خاک و خون کشید یا زمانی که آمریکا به بهانه تروریسم وارد افغانستان و سپس عراق شد، از شورای امنیت سازمان ملل به عنوان مرجع اصلی رسیدگی به تخاصمات بین‌المللی مجوز دریافت کرده بود که حال برای انجام عملیات ترور در عراق بخواهد از کسی اجازه بگیرد؟ این سابقه‌ها و اسناد تاریخی به خوبی نشان می‌دهد که سیاست و کسب منافع در دستورالعمل‌های غربی و برخی از دولت‌های عربی، هیچ گزینه‌ای را برای به تصویر کشیدن انسانیت و تبعیت از قانون برنمی‌تابد. شک نکنید که مردم عراق امروز از همین موضوع نگران هستند. آنها نگرانند و سوال دارند که چرا عناصر حشدالشعبی که فرزندان، پدران و برادران خودشان به حساب می‌آیند و سال‌ها در مقابل داعش برای حفظ امنیت، ناموس، استقلال و پرچم کشورشان جنگیدند، ظرف چند دقیقه از سوی پهپادهای آمریکایی کشته می‌شوند و نه تنها واشنگتن بلکه دولت حاکم بر بغداد هم پاسخ به آنها نمی‌دهند. 

اسناد تاریخی به خوبی نشان می‌دهد که سیاست و کسب منافع در دستورالعمل‌های غربی و برخی دولت‌های عربی، هیچ گزینه‌ای را برای به تصویر کشیدن انسانیت و تبعیت از قانون برنمی‌تابد و فقط زور و قدرت در آن گنجانده شده است

باید بپذیریم که کاهش، تعلیق و یا تعطیل شدن اقدامات آمریکایی‌ها و متحدانش در عراق که سال‌ها از آن با عنوان مبارزه با تروریسم نام برده‌اند، منتهی به تجدید ساختار رزم داعش و خیزش هسته‌‌های این تشکیلات تروریستی در سراسر عراق می‌شود. تا جایی که صفا الاعسم، کارشناس برجسته نظامی عراق روز گذشته در تحلیلی برای سومریه نیوز نوشته است که داعش در حال برنامه‌ریزی برای انجام عملیات در بغداد و کربلا است و باز هم متضرر اصلی «مردم عراق» هستند.