با عدم انجام توافق تجاری عملیاتی می‌شود
فشار اتحادیه اروپا بر برزیل برای نجات آمازون
سیدمحمد میرزامحمدزاده
امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه این هفته کاری نمادین انجام داد: دفتر وی اعلام کرد که فرانسه مخالف تصویب آخرین معامله بزرگ تجاری اتحادیه اروپا با گروه مرکوسور (بازار مشترک کشورهای آمریکای جنوبی) است؛ چراکه یکی از اعضای این گروه که برزیل باشد، عدم تعهد خود برای حفظ جنگل‌های بارانی آمازون را اثبات کرده است.
خبرگزاری بلومبرگ با این مقدمه، در تشریح قدرت اتحادیه اروپا برای وادار کردن برزیل به‌منظور جلوگیری از جنگل‌زدایی در این کشور نوشت: این معامله تجاری که در ماه ژوئن (خرداد - تیر) از سوی کمیسیون اروپا با مرکوسور بعد از 20 سال مذاکره منعقد شد، همچنان باید به تأیید تک تک کشورهای عضو اتحادیه و همچنین پارلمان اروپا برسد. این معامله یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های میراث کمیسیون در حال پایان اروپا است که از سوی یان کلود یونکر رهبری می‌شود، بزرگ‌ترین قرارداد امضا شده در تاریخ اتحادیه، به لحاظ حذف تعرفه‌های تجاری (چهار میلیارد یورو یا 4.4 میلیارد دلار در سال) و اولین توافق تجاری عمده امضا شده از سوی مرکوسور از زمان تشکیل این گروه در سال 1991. این پیمان همچنین پیام سیاسی مهمی را به جهانی فرستاد که از جنگ تجاری دونالد ترامپ علیه چین آسیب می‌بینند: اینکه اتحادیه اروپا همچنان نیروی قدرتمند پشت تجارت آزاد است. اما اگر همه این موهبت‌ها را در کفه ترازو مقابل جنگل‌زدایی در آمازون قرار دهیم، حق با ماکرون است و این توافق‌نامه باید در چند موضوع خاص مورد بازبینی قرار گیرد؛ تا اهداف مورد نظر همسو با اهداف اقلیمی، تحقق پیدا کنند و نه بر خلاف آن.
ماکرون از رفتار تحقیر‌آمیز ژائیر بولسونارو در مورد حفاظت از جنگل‌های بارانی بسیار خشمگین است و گزارش‌های مربوط به جنگل‌زدایی‌هایی که به عمد تحت نظارت بولسونارو تسریع شده‌اند، مورد توجه وی قرار گرفته است. از سوی دیگر تلاش آژانس‌های زیست‌محیطی در ایمن‌سازی جنگلها از ورود‌های غیرقانونی به‌شکل قابل‌توجهی کاسته است. رهبر راست افراطی برزیل اصلا برای نشان دادن ارجحیت کشاورزی بر حفظ جنگل‌های کشورش ترسی ندارد. سیاست‌های او منجر به آن شده که آلمان تأمین مالی طرح‌های حفاظتی را در برزیل متوقف کند؛ در مقابل بولسونارو به آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان گفت: پولتان را بردارید و در آلمان جنگل‌کاری کنید. راضی هستید؟
این موضوع، متحد بالقوه مرکل یعنی ماکرون را بر آن داشت تا جلو توافق مرکوسور را بگیرد. احزاب سبز آلمان که رو به فزونی گذاشته‌اند، اصلی‌ترین رقبای حزب اتحادیه دموکراتیک مسیحی مرکل هستند (و البته شرکای بالقوه ائتلافی) و از آنجا که صدراعظم قویاً طرفدار تجارت است، دورنمای فشار برای تأیید این توافق در حال حاضر چندان به لحاظ سیاسی مطلوب وی نیست. این توافق همچنین رقبای بالقوه دیگری نیز دارد. لئو وردکار، نخست‌وزیر ایرلند، تهدید کرده که به دلیل طرز برخورد بولسونارو جلوی اجرای این توافق را در هر شرایطی می‌گیرد؛ او گفت که ترجیح می‌دهد گوشت گاو ارزان قیمت برزیلی در بازارهای اتحادیه اروپا نباشد، ضمن آنکه این محصول تهدیدی برای کشاورزان ایرلندی به‌شمار می‌رود.
نسخه نهایی چنین توافقی باید به صراحت سهمیه تجاری کالاهای پرریسک برای جنگلها همچون گوشت گاو و سویا را با تثبیت اراضی جنگلی و حفظ مساحت آن و حتی افزایش جنگلها با فعالیت‌های جانبی جنگل‌کاری به عنوان مفاد قرارداد، پیوند دهد
هر چند که مقامات اتحادیه اروپا از این توافق دائماً دفاع کرده‌اند و عنوان می‌کنند که این توافق هم‌اکنون نیز تعهداتی را به کشورهای آمریکای جنوبی برای دنبال کردن اهداف اقلیمی که در معاهده پاریس 2016 تعیین شده بود، اعمال کرده و از جنگل‌زدایی این کشورها جلوگیری کرده، اما این موضوع ثابت شده است که رویکرد بازداشتن نسبت به تجارت منجر به افزایش نرخ جنگل‌زدایی در برزیل می‌شود. برهمین اساس برای ماکرون و دیگر رهبران اتحادیه اروپا بهتر است در واکنش به رفتار بولسونارو در ارتباط با افزایش جنگل‌زدایی، توافق تجاری مرکوسور را دوباره مورد ارزیابی قرار دهند.
البته نیازی نیست که کل توافق از سوی اتحادیه به خاک سپرده شود. راهکارهایی برای تجدید ارزیابی این معاهده وجود دارد؛ به گونه‌ای که توافق همچنان برای هر دو طرف سودمند باشد و از طرفی جلوی آسیب به جنگل‌های آمازون را بگیرد.
در سال 2017، وزارت کشاورزی آمریکا گزارشی در مورد تجارت بین‌الملل و جنگل‌زدایی منتشر کرد. ایده اصلی پشت این مطالعات تشخیص این بود که تولید کدام محصولات در کشورهای مختلف برای جنگلها مضر هستند. در بین کشورهای عضو گروه مرکوسور، برزیل و آرژانتین بر اساس این گزارش، با تولید گوشت گاو و دانه‌های روغنی، بیشترین مشارکت را در عمده جنگل‌زدایی‌های جهان داشتند. در همین راستا، بخش توسعه پایدار این توافق بر ابتکارات شخصی برای محدودسازی تأثیر این محصولات تکیه کرده است؛ در این بخش آمده است که خریداران به صورت داوطلبانه از خرید سویایی که در مناطق تازه جنگل‌زدایی شده در آمازون کشت شده‌اند، امتناع کنند. (چراکه برزیل اقدام به جنگل‌زدایی ساوانا برای این محصول می‌کند که جزء محدودیت‌های اصلی توافق نبوده است.) اما با وجود بولسونارو نمی‌توان انتظار داشت که چنین ابتکار‌عمل‌هایی جوابگو باشد.
نسخه نهایی چنین توافقی باید به صراحت سهمیه تجاری کالاهای پر ریسک برای جنگلها همچون گوشت گاو و سویا را با تثبیت اراضی جنگلی و حفظ مساحت آن و حتی افزایش جنگلها با فعالیت‌های جانبی جنگل‌کاری به عنوان مفاد قرارداد، پیوند دهد. این توافق همچنین باید یک مکانیسم نظارتی قابل اعتماد را به کار گیرد: اوایل ماه جاری میلادی، رئیس موسسه‌ای برزیلی که فرایند جنگل‌زدایی را رصد می‌کرد، از کار برکنار شد و بولسونارو داده‌های این موسسه را دروغ خواند.
برای ماکرون و دیگر رهبران اتحادیه اروپا بهتر است در واکنش به رفتار بولسونارو در ارتباط با افزایش جنگل‌زدایی، توافق تجاری مرکوسور را دوباره مورد ارزیابی قرار دهند
بولسونارو ماه گذشته میلادی به خبرنگاران اروپایی گفت: شما باید درک کنید که آمازون مال برزیل است و نه مال شما. البته خود او ملزم به درک این موضوع است که اتحادیه اروپا قانون‌گذار و تنظیم کننده بازار این قاره است و این پاسخی درخور برای او است. افزایش فروش به این بازار پرسود فقط باید در ازای تضامین زیست‌محیطی محکم از سوی شرکت‌های تولیدکننده این محصولات صورت گیرد. از طرفی اگر توافق مرکوسور توانسته 20 سال منتظر بماند تا به نتیجه برسد، به‌طور قطع می‌تواند چند سال دیگر هم منتظر بماند تا این آشفتگی از بین برود.
بولسونارو البته گفته است که این هفته ارتش را برای خاموش کردن آتش جنگل‌های برزیل اعزام می‌کند؛ باید ببینیم که وی چقدر در این راستا مصمم است.
دیدگاه تان را بنویسید