آمریکا از پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد با روسیه خارج شد
احتمال شکل‌گیری رقابت تسلیحاتی آمریکا-چین
سیدمحمد میرزامحمدزاده
ایالات‌متحده روز جمعه رسما به یکی از توافق‌های موشکی باقی مانده از زمان جنگ سرد پایان داد، توافق موسوم به پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد با روسیه (INF)؛ احتمالا گام بعدی آمریکا، آزمایش کلاس جدیدی از موشک‌ها تا پایان تابستان است؛ اما هدف از این اقدام تقابل با روسیه، دیگر قدرت هسته‌ای دنیا، نیست؛ روسیه‌ای که به ادعای آمریکا در چند سال اخیر توافق با ایالات‌متحده را نقض کرده بود. بلکه آمریکا با موشک‌های جدید قصد مقابله با چین دارد، کشوری که ذخایر غنی از موشک‌ها را ایجاده کرده است و حالا رقیب استراتژیک قوی‌تری نسبت به روسیه به‌شمار می‌رود.
ترامپ چین را عامل پایان دادن به توافق موشک‌های میان‌برد می‌داند. به عقیده کارشناسان، چین بیشترین میزان موشک‌های پیشرفته متعارف در جهان را دارد که در خاک کشورش مستقر است
روزنامه نیویورک‌تایمز در تحلیلی به بررسی منازعات موشکی اخیر پرداخته و نوشته است: اقدام اخیر واشنگتن این نگرانی را برانگیخته است که شاید آمریکا در شرف ورود به یک رقابت جدید موشکی باشد؛ به‌ویژه آنکه یکی از اصلی‌ترین توافقات کنترل تسلیحات آمریکا با روسیه، که با نام «شروع دوباره» شناخته می‌شود و برای همه حیاتی به‌شمار می‌رود، احتمالا تمدید نشود و طی کمتر از دو سال آینده منقضی شود.
در حالی که تهدید تقابل هسته‌ای با کره‌شمالی و ایران، رفته رفته رو به فزونی است، آمریکا تصمیم گرفت به این توافق 32 ساله پایان دهد و این مسئله نگرانی‌های جدیدی را در اروپا و آسیا برانگیخته؛ نگرانی‌هایی که یادآور عصری است که به نظر می‌رسید لای کتاب‌های تاریخ خاک می‌خورد. احیای بحران ژئوپالتیک هسته‌ای در منازعه‌های شب پنج‌شنبه ریاست‌جمهوری آمریکا، بین دموکرات‌ها کاملا مشهود بود؛ امیدواران به میز ریاست کاخ‌سفید در مباحث خود، در مورد لزوم تصمیم برای اولین استفاده از تسلیحات هسته‌ای در منازعات نظامی احتمالی آتی آمریکا به مناظره نشستند.
ارنست مونیز، وزیر سابق انرژی آمریکا و سام نان، سناتور سابق ایالت جورجیا، در تهیه پیش‌نویس قانونی که منجر به کاهش چشم‌گیر تسلیحات هسته‌ای روسیه شد، نقش داشتند؛ آن‌ها در مقاله‌ای با عنوان بازگشت به روز رستاخیز، نوشتند: از زمان بحران موشکی سال 1962 کوبا تاکنون، شاهد این میزان از تهدید تقابل هسته‌ای آمریکا و روسیه نبوده‌ایم؛ ضمن آنکه بر خلاف دوران جنگ سرد، دو طرف تلاش دارند چشم خود را به روی تهدیدات ببندند.
اما دیگر تحلیل‌گران کمتر نگران چنین برداشت‌هایی در مورد روسیه هستند و عنوان می‌کنند توافق پایان یافته تنها کلاس محدودی از موشک‌ها را شامل می‌شد.
در زمان شکل‌گیری INF، ناوگان موشکی چین آنقدر بدوی بود که اصلا به‌حساب نمی‌آمد؛ امروز اما صدها موشک در جنوب شرق چین بردشان به خاک تایوان، جزیره خودمختار دموکرات آسیا که حمایت آمریکا را پشت‌سر دارد، می‌رسد
ترامپ عنوان می‌کند که قصد دارد کاری در مورد توافق هسته‌ای انجام دهد؛ اما چیزی که مد نظر اوست، غیر از روسیه شامل چین نیز می‌شود؛ اما چین تمایلی برای به مذاکره گذاشتن ذخایر موشکی خود ندارد.
در واقع دولت ترامپ چین را عامل پایان دادن به توافق موشک‌های میان‌برد می‌داند. به عقیده کارشناسان، چین بیشترین میزان موشک‌های پیشرفته متعارف در جهان را دارد که در خاک کشورش مستقر است.
زمانی که توافق موشکی با روسیه در سال 1987 ایجاد شد، ناوگان موشکی چین آنقدر بدوی بود که اصلا به‌حساب نمی‌آمد؛ امروز اما صدها موشک در جنوب شرق چین بردشان به خاک تایوان، جزیره خود مختار دموکرات آسیا که حمایت آمریکا را پشت‌سر دارد، می‌رسد. موشک‌های این کشور در دیگر نقاط می‌توانند ژاپن و هند را هدف قرار دهند؛ موشک‌های چینی دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند منطقه آمریکایی گوام و دیگر اهداف بالقوه در هدف قرار دهند.
ورود آمریکا به رقابت موشکی
تاکنون دولت ترامپ از آزمایش موشک‌های جدید که می‌تواند تخطی از توافق با روسیه به‌شمار رود، خودداری کرده است؛ اما از روز جمعه این محدودیت برداشته شد و به گفته مقامات آگاه از برنامه‌های پنتاگون، احتمالا اولین آزمایش موشکی جدید طی چند هفته آتی انجام شود.
اولین آزمون احتمالا در ماه جاری میلادی، به‌منظور بررسی موشک‌های کروز دریایی موسوم به توماهوک انجام شود؛ این موشک‌ها احتمالا از روی سطح آزمایش شوند؛ در حالی که انجام آزمایش موشک‌های سطحی در توافق با روسیه ممنوع بود. اگر این کار با موفقیت انجام شود، اولین موشک‌های کروز توسعه یافته برای استفاده از سطح طی حدودا 18 ماه به‌کار گرفته شوند؛ البته به شرط آنکه آمریکا کشوری مشتاق به استقرار این تسلیحات پیدا کند.
پس از آن آمریکا تا پایان سال به سراغ موشک‌های بالستیک سطحی قابل جابجایی با برد سه تا چهار هزار کیلومتر می‌رود؛ اما چنین موشکی کاملا بدیع خواهد بود و به‌کار گیری آن حدود پنج سال زمان می‌برد و این به معنای پایان ریاست‌جمهوری ترامپ در صورت انتخاب دوباره به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا است.
اما سوال اینجاست که آمریکا کجا این موشک‌ها را به‌کار می‌گیرد؟ به عقیده کارشناسان، اروپایی‌ها پذیرای این موشک‌ها نخواهند بود. در آسیا نیز کره‌جنوبی و ژاپن قابلیت پذیرش آن‌ها را دارند که البته با این اقدام چین از کوره به‌در می‌رود.
به‌عقیده این کارشناسان، توافق روسیه و آمریکا با نام شروع دوباره، از اهمیت بیشتری نسبت به INF برخوردار است، اما با از بین رفتن INF، نمی‌توان آینده‌ای برای دیگر توافقات متصور بود؛ توافقی که درست بعد از تحلیف رئیس‌جمهور آینده آمریکا، منقضی می‌شود.
اما با فرض تمدید چنین توافقی نمی‌توان امیدوار بود، چرا که تهدیدات ثبات آینده تنها به موشک‌های هسته‌ای محدود نخواهند بود و تسلیحات فضایی و هوش مصنوعی و سایبر را که هیچ محدودیتی ندارند را نیز شامل می‌شود.
با این‌حال اکنون نیروی موشکی چین است که توجه پنتاگون و دولت ترامپ را به خود جلب کرده است. در سال 2017، ژنرال هری هریس، رئیس فرماندهی اقیانوسیه ایالات‌متحده وقت، در گزارش خود به کنگره آمریکا گفت که ارتش جمهوری خلق چین بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین نیروی موشکی در دنیا را با تولید 2 هزار موشک بالستیک و کروز در اختیار دارد. وی گفت که ظرفیت ایالات‌متحده به‌واسطه تعهد به پیمان موشکی با روسیه عقب مانده است و اگر چین امضا کننده چنین توافقی بود، 95 درصد موشک‌های کنونی‌اش، تخطی از این توافق به‌شمار می‌رفت.
حتی با این وجود به‌عقیده مقامات آمریکایی، فرستادن موشک‌های تقابلی به تایوان می‌تواند بسیار تحریک‌کننده باشد و شاید ژاپن در این مورد درنگ کند؛ آبه شینزو، نخست‌وزیر ژاپن، باید این موضوع را در نظر بگیرد که استقرار موشک‌ها در خاکش ممکن است به تیرگی روابط با پکن منجر شود.
واکنش چین به استقرار پایگاه موشکی آمریکا در کشورهای آسیایی احتمالاً شدیدتر از واکنش این کشور به برنامه استقرار سامانه ضدموشکی آمریکا در کره‌جنوبی (تاد) باشد. در آن زمان بیش از یک‌سال چین واردات بخش وسیعی از کالاهای کره‌جنوبی را بایکوت کرد که آسیب جدی به شرکت‌های کره وارد آورد.
مقامات چینی همچنین نسبت به هرگونه تلاش برای محدود ساختن توسعه موشکی خود به‌واسطه توافقی جدید بی‌تفاوت هستند و عنوان می‌کنند ذخایر موشکی ایالات‌متحده و روسیه خیلی بیشتر و مخوف‌تر است. در واقع پیشنهاد ترامپ برای توافق موشکی سه‌جانبه با روسیه و چین صرفاً یک شوخی است؛ چراکه نه آمریکا و نه روسیه قصدی برای اعطای امتیاز مساوات موشکی به چین ندارند.
دیدگاه تان را بنویسید