حق بازگشت به میهن را فراموش کنید

حمیدرضا پیشبهار، مترجم

دولت دونالد ترامپ رسما اعلام کرد که کمک‌های مالی خود به برنامه حمایت از مهاجران فلسطینی در سازمان ملل (UNRWA) را قطع خواهد کرد. 5 میلیون آواره فلسطینی برای نیازهای اولیه خود مانند مدرسه، خدمات بهداشتی و درمانی و هم‌چنین خدمات اجتماعی به این بودجه وابسته هستند و قطع آن تاثیری مخرب بر آنها خواهد گذاشت.  وزارت امور خارجه آمریکا طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «آمریکا کمک‌های مالی خود به این برنامه ناقص و غیرقابل ترمیم را متوقف خواهد کرد؛ ما حاضر نیستیم سهم نامتناسبی از این بار را به دوش بکشیم»

این اقدام آمریکا پیشتر توسط مقامات ارشد آژانس امداد و اقدام سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی (UNRWA) و سیاستمداران ارشد واشنگتن پیش‌بینی شده بود. این دو گروه هشدار داده بودند که چنین اقدامی باعث بی‌ثباتی خاورمیانه خواهد شد.

UNRWA نه تنها در سرزمین‌های اشغالی، بلکه در اردن، سوریه و لبنان به فلسطینیان کمک می‌کند. اروپا و کشورهای عربی خواستار حمایت از این نهاد بشردوستانه هستند و کشور آلمان متعهد شده است که کمک‌های مالی خود به این آژانس را افزایش دهد.

این در حالی است که آمریکا همین چند روز پیش اعلام کرد 200 میلیون دلار از بودجه آژانس دولتی USAid را کاهش خواهد داد. این آژانس وظیفه کمک به فلسطینیان غزه را بر عهده دارد.

آمریکا از گذشته بزرگترین حامی مالی آژانس UNRWA بود و حدود یک سوم بودجه سالانه 1.1 میلیارد دلاری آن را تامین می‌کرد؛ اما اوایل امسال بود که دولت ترامپ اعلام کرد کمک‌های مالی خود به آژانس را از 135 میلیون دلار به 65 میلیون دلار کاهش خواهد داد زیرا این آژانس به اعتقاد آمریکا نیازمند اصلاحات نامشخصی است و علاوه بر این آمریکا از این طریق خواستار از سرگیری گفتگوهای صلح فلسطین شده بود.

هدف کاخ سفید از این حرکت تنها کاهش مخارج دولت نیست. فلسطینیان و اسرائیل به طور مشترک معتقدند که این حرکت ترامپ اقدامی یک‌جانبه در راستای کنار گذاشتن یکی از اصلی‌ترین ارکان مذاکرات صلح فلسطین است: حق بازگشت فلسطینیان به سرزمین‌های اشغالی. مردم فلسطین نگران آن هستند که واشنگتن با کاهش بودجه این آژانس، قصد تغییر موضع داشته و در ادامه موقعیت قانونی «آوارگان» را نادیده خواهد گرفت و آن را غیرقانونی و نامعتبر اعلام خواهد کرد و در عمل حق مالکیت چندین نسل فلسطینی بر سرزمین‌های اشغالی را منکر خواهد شد.

روز جمعه وزارت امور خارجه آمریکا در بیانیه خود از افزایش سطح پوشش این آژانس شکایت کرده بود و آن را روندی تصاعدی و پایان ناپذیر خوانده بود.

نیک هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل روز سه‌شنبه در پاسخ به سئوال خبرنگاری در مورد حق بازگشت به میهن آوارگان فلسطینی، خواستار لغو آن شده بود: «من فکر می‌کنم که باید در مورد حق بازگشت به میهن تجدیدنظر کنیم». این در حالی است که از ابتدای اشغال فلسطین حق بازگشت آوارگان به این کشور و ادعای مالکیت مجدد به رسمیت شناخته می‌شد.

یاکوو آمیدور، ژنرال ارشد بازنشسته اسرائیلی که سال‌ها مشاور امنیتی نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو بوده در مورد تعطیلی دائمی آژانس UNRWA گفت: «بدون شک این حرکت در بلند مدت اقدام درستی است؛ کاهش بودجه یکی از راه‌های کمک به تعطیلی این نهاد است. این کار چگونه باید صورت گیرد؟ باید به راحتی بگوییم: UNRWA با کمال احترام تو دیگر وجود نداری»

در مقابل وزیر امور خارجه آلمان، هایکو ماس گفت: «از بین رفتن این آژانس می‌تواند زنجیره‌ای از واکنش‌های غیرقابل کنترل را در پی داشته باشد»

مسئله آوارگان فلسطینی و امکان بازگشت آنها به سرزمین‌های اشغالی و سکونت در دولت آینده فلسطین یکی از سه محور اصلی گفتگوهای صلح خاورمیانه است. دو محور دیگر مسئله تعیین تکلیف بیت‌المقدس و مرزهای کشور فلسطین است.

ترامپ پیشتر به صورت یک‌جانبه در مسئله بیت‌المقدس ورود کرده است و این شهر را به عنوان پایتخت رژیم اسرائیل به رسمیت شناخت.

آژانس UNRWA در سال 1949 و پس از اولین جنگ اعراب و اسرائیل و مهاجرت اجباری بیش از 700.000 نفر فلسطینی از این کشور تاسیس شد. نتانیاهو پیشتر خواستار از بین رفتن این آژانس شده بود و از سازمان ملل خواسته بود تا وظایف این سازمان را به آژانس آوارگان سازمان ملل، UNHCR واگذار کند.

به نظر می‌رسد که دولت ترامپ در همین راستا حرکت می‌کند و گزارش‌هایی بدست آمده است که دولت آمریکا لااقل با یکی از کشورهای میزبان آوارگان گفتگوهایی داشته است تا در عوض دریافت کمک‌های این سازمان بین‌المللی، به کمک‌های دولت آمریکا دل خوش کند.

برخی منتقدان معتقدند که این اقدام دولت ترامپ در راستای اعمال فشار بر فلسطینیان است تا آنها را به اجبار، برنامه به اصلاح «صلح» پیشنهادی آمریکا را بپذیرند. آرون دیوید میلر، رییس بخش خاورمیانه اتاق فکر Wilson و مشاور سابق وزرای امور خارجه آمریکا در زمینه خاورمیانه در گفتگو با روزنامه گاردین اعلام کرد: «من معتقدم که این رویکرد آمریکا متناسب با رویه «سوداگرانه» آمریکا در سیاست خارجی است؛ این مسئله نیز جزیی از رویکرد رییس‌جمهور آمریکا نسبت به سیاست خارجی است. او هر اتحادی را مانند معامله می‌بیند. ما این رویکرد را در مسئله ناتو، اتحادیه اروپا و همچنین سوریه مشاهده کرده‌ایم. بنابراین حرکت اخیر آمریکا ترکیبی از کمپین سیاسی برای اعمال فشار بر فلسطینیان و البته ذخیره پول است؛ این ترکیب کشنده است»

میلر مانند بسیاری از مقامات سیاست خارجه آمریکا معتقد است که هیچ‌کدام از راه‌حل‌های موجود در زمینه آوارگان فلسطینی نمی‌تواند آنها را راضی کند اما در نهایت آژانس UNRWA یک نیاز اساسی را بر طرف می‌کند. این نیاز حتی از طرف سیاستمداران صهیونیستی نیز به رسمیت شناخته می‌شود به همین دلیل با مخالفت آنها همراه است.