نمایش مبتذل خدمتگزاری

سعیده علیپور

روز یکشنبه علی‌محمد قادری با حکم وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی رئیس جدید سازمان بهزیستی کشور شد؛ اما آنچه در این انتصاب بیش از هر چیز مورد توجه قرار گرفت؛ رفتار این رئیس تازه منصوب بود.

 قادری در اقدامی عجیب در مراسم معارفه خود، حکم ریاستی که از حجت عبدالملکی دریافت کرد را روی سرش گذاشت. انتشار این تصویر در شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده‌ای به همراه داشت. بسیاری این رفتار را متملقانه و خلاف رفتار حرفه‌ای سازمانی قلمداد کردند و با نمایشی خواندن، آن را عاملی در خدشه‌‌دار کردن هر چه بیشتر اعتماد عمومی نسبت به مدیریت کشور دانستند.

علی محمد قادری، رئیس جدید سازمان بهزیستی، اما پس از پایان مراسم معارفه‌اش در گفت‌و‌گو با خبرنگار صدا‌و‌سیما، نشان داد که چنان در بند رفتار حرفه‌ای سازمانی نیست و اولویت‌های دیگری در ذهن دارد. او گفت: «هر حکمی در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران گرفته می‌شود، بسیار مهم است چون برای صندلی‌های مدیریتی کشور خون شهدا ریخته شده است»!

گفته‌های او آتش تحلیل و تفسیر این رفتار را نه تنها خاموش نکرد که بسیاری آن را تقبیح کردند و سخنانی اینچنین را به تجربه، سپری در برابر اعمال خلاف قانونی و سوءاستفاده از قدرت دانستند.حتی کاربری در توئیتر در انتقاد به این رفتار نوشت: «زمانی قرآن روی سر می‌گذاشتند، ولی حالا جایگاه و مسئولیت را»!

و کاربر دیگری نوشت: «‌از هر رفتاری که شائبه تملق و چاپلوسی را به‌وجود آورد و بر آن هیچ توجیه منطقی و شرعی یا عقلی مترتب نباشد باید احتراز کرد».

در این میان حتی برخی کاربران تصاویری از محمودرضا خاوری، رئیس اسبق بانک مرکزی منتشر کردند که در دوران زمامداری، رفتارهایی از این دست فراوان داشته و بعدتر با پرونده سنگینی از اختلاس و فساد اقتصادی از کشور متواری شده است.

تکرار رفتارهای نمایشی  در ماه‌های اخیر

درحالی که بارها مدیران و وزرای دولت حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق به دلیل رفتارهای پرتملق مورد حمله اصولگرایان قرار گرفته بودند؛ در یکی دو ماه اخیر چندین مورد از چنین رفتارهایی را در دولت جدید شاهد هستیم. رفتارهایی که در هر دولتی مورد تقبیح است و باید مانع آن شد.

غیر از رفتار پرحاشیه رئیس جدید بهزیستی در مراسم معارفه‌اش، در روزهای گذشته و درجریان بازدید وزیر صمت از شرکت ایران خودرو، یکی از پرسنل این مجموعه برای وزیر شعری خواند که به خاطر تملق زیاد و همچنین مشکلات وزن و قافیه سوژه شوخی کاربران شبکه‌های اجتماعی شد. برخی حتی این شعرخوانی را با شعرخوانی کاراکتر طنز یکی از سریال‌های مهران مدیری و شعر «یاسمنگولا» مقایسه کردند.

از سوی دیگر استقبال عجیب از مدیرعامل جدید بانک ملی هم در هفته گذشته سوژه مورد توجه کاربران شبکه‌های مجازی بود.

محمدرضا فرزین، مدیر عامل جدید بانک ملی، با استقبال کارکنان دفتر و سان و احترام نظامی وارد محل کار خود شد. بسیاری متعجب بودند که چرا رئیس یک بانک باید در میان استقبال نظامی وارد مجموعه کاری خود شود؟

اقداماتی که تدارکاتچی‌های آن احتمالا در انتظار مزدی بابت این خوش‌خدمتی خواهند بود.

دیروز هم محمدمهدی صادقی، شهرداری منطقه‌۶ تهران، در اقدامی عجیب شعار انتخاباتی شهردار تهران را در قطعی بزرگ روی ساختمان مرکزی خود نصب کرده بود: «کلانشهر تهران الگوی جهان اسلام». بسیاری با انتشار این تصویر این پرسش را مطرح کردند که در این شرایط اقتصادی و برای یک شعار شخصی و بدون پشتوانه مطالعاتی با تاریخ مصرف کوتاه چرا بایستی هزینه‌ای فراوان از جیب شهروندان داده شود؟

مجیزگویی و دریافت پاداش!

در این میان تملق‌گویی از مسئولان دولت تنها به وزرا و روسا ختم نشده و رئیس دولت هم بیش از سایرین مورد تفقد این گروه بوده است.

 لاله افتخاری، فعال سیاسی اصولگرا در روزهای اخیر گفت که روش سید ابراهیم رئیسی روش امامان است. سخنان اقرارآمیز او نه تنها صدای افراد مستقل، بلکه برخی از اصولگرایان را هم درآورد.

این نماینده پیشین مجلس در اظهارنظری با اشاره به سفرهای استانی رئیس‌جمهور از وی تقدیر کرده و گفته بود که «باید به جناب آقای رئیسی خدا قوت گفت. روش آیت‌الله رئیسی برای اداره کشور روشی است که در اسلام توصیه شده و سیره ائمه معصومین‌(ع) است».

پسر لاله افتخاری عصر همان روز اظهارنظر مشعشع مادر -که روش ابراهیم رئیسی را روش امامان دانست و حتی صدای برخی اصولگرایان را هم درآورد- از سوی وزیر تعاون، به ریاست صندوق حمایت از بازنشستگان فولاد منصوب شد که ظاهرا مزد این مجیزگویی بوده است

این سخن او البته از سوی برخی سیاسیون و رسانه‌ها تلاش برای مقدس‌نمایی دولت تلقی و مورد نقد واقع شد. انتقاداتی از سوی فعالان سیاسی هر دو جناح اصلاح‌طلب و اصولگرا مطرح شد که عمدتا ناظر بر آفات این رویه و تجارب تلخ گذشته بود. اما هنوز بحث و بررسی‌های حول و حوش حرف‌های افتخاری جریان داشت که خبر رسید، پسر خانم افتخاری عصر همان روز اظهارنظر مشعشع مادر،‌ از سوی وزیر تعاون، به ریاست صندوق حمایت از بازنشستگان فولاد منصوب شده است. خبری که برخی مدعی بودند مزد این مجیزگویی بوده است.

چاپلوسی اعتماد اجتماعی را متاثر می‌کند

اما این روش آفت‌های فراوانی هم در پی دارد. یک استاد جامعه شناس دانشگاه با اشاره به اهمیت اعتماد عمومی گفت: «رفتارهای غلط مثل چاپلوسی برای کسب پست و مقام و فراگیری آن در جامعه برای جلب توجه بر اعتماد عمومی اثر می‌گذارد».

اکرم حمیدیان ادامه داد: «بی‌توجه به توانمندی‌ها و تنها تمرکز بر زیاده‌گویی و تملق در انتصابات موجب صدمه به مشارکت عمومی خواهد شد چرا که این مسئله مهم بر رفتار عمومی مردم اثر می‌گذارد و فرهیختگان از بدنه اصلی جامعه دور می‌شوند».

وی با بیان اینکه مدیران و مسئولان نباید برای بستری برای افراد متملق ایجاد کنند، تصریح کرد: «تملق باعث دور شدن مدیران از واقعیت‌های جامعه و بدنه اجتماعی می‌شود و در نهایت به آنها صدمه می‌زند و در انتصابات فرصت‌های خوب از بین می‌رود».

به گفته او یکی از میانبرهای مهم برای پیمودن مدارج ترقی در نظام‌های سیاسی- اداری به ویژه انواع اقتدارگرای آن، چاپلوسی و مجیزگویی است که در فقدان شایسته‌سالاری موثر عمل می‌کند.

حتی صد و بیست، سی سال پیش در دوره ناصری پدیده «ملیجک» بازتولیدی نمایان، شاخص و ماندگار از عنصر چاپلوسی، بندبازی و رابطه‌گرایی در عرصه سیاست‌ورزی را به نمایش گذاشت تا جایی که با گذشت دهه‌ها، ابواب جمعی قدرت و مناصب در نظام‌های سیاسی-اداری که بدون شایستگی مسیر صدساله را از طریق چرب‌زبانی یک‌شبه می‌پیمایند، «ملیجک» خوانده می‌شوند.

بسیاری از صاحبنظران معتقدند وقتی هر عمل و تصمیم فرادستان از سوی زیردستان مورد تمجید قرار می‌گیرد و زبان نقد بسته می‌شود، اقدامات ناصحیح تکرار می‌شود، استبداد رفتاری بیشتر و ناکارآمدی نهادینه می‌شود. اتفاقی که دود آن هم به چشم مردم و هم به چشم مسئولان خواهد رفت

منتقد خارج از قدرت،  متملق در قدرت

 در حالی این روزها شاهد تملق و مجیزگویی برخی از مدیران رده‌های میانی برای مدیران بالادستی هستیم که بسیاری می‌گویند، هواداران دولت جدید بارها به دولت قبلی در این باره انتقاد کرده‌اند. با این حال حتی خطیبان نماز جمعه‌ای که بارها از تریبون نماز جمعه زبان به انتقاد از این رفتارها گشوده بودند، در دولت موافق فعلی، زبان انتقاد از رفتارهایی اینچنین ندارند. به همین دلیل بسیاری از صاحبنظران معتقدند مدیران و متنفذین معمولا بعد یا قبل از دوره کاری خود شروع به نقد و آشکارسازی پشت پرده می‌کنند، ولی در زمان اشتغال خود، مردم را نامحرم می‌دانند و مشغول به مجیزگویی هستند. رفتاری که به مرور زمان نه تنها فرهنگ یک جامعه را تغییر می‌دهد که در رده‌های پایین‌تر هم به اشکال مختلف بازتولید‌ می‌شود.

کارگری در توئیتر در انتقاد به رفتارهایی از این دست نوشت: «چیزی که در محیط کارگری تجربه کردم؛ اطاعت محض و مجیزگویی کارفرما توسط مدیران و همانقدر بی‌رحمی محض و بی‌ادبی نسبت به زیردستان بوده است. حتی اگر اشتباهی از بالادستی سر بزند توقع دارند کارگر تاوان آن ‌را بدهد و کوچکترین انتقادی را در جا خفه می‌کنند».

بسیاری از صاحبنظران معتقدند وقتی هر عمل و تصمیم فرادستان از سوی زیردستان مورد تمجید قرار می‌گیرد و زبان نقد بسته می‌شود، اقدامات ناصحیح تکرار می‌شود، استبداد رفتاری بیشتر و ناکارآمدی نهادینه می‌شود. اتفاقی که دود آن هم به چشم مردم و هم به چشم مسئولان خواهد رفت.