با وجود اعلام آتش‌بس در سویدا از سوی دمشق، تحرکات نظامی اسرائیل ادامه دارد؛
پایان مبهم جنگ؛ سناریوی تل‌آویو برای جنوب سوریه
رامین پرتو
استان سویداء در جنوب سوریه طی روزهای گذشته شاهد یک درگیری مسلحانه میان گروه‌های دروزی و عشایر اهل سنت بود که با مداخله اسرائیل و ورود عناصر وابسته به ابومحمد جولانی به آن، این درگیری‌ها تشدید شد و به گونه‌ای باید آنرا یکی از خونین‌ترین درگیری‌های این کشور بعد از سقوط بشار اسد و حزب بعث طی سال گذشته میلادی دانست. در این راستا دیده‌بان حقوق بشر سوریه روز گذشته (شنبه ۱۹ جولای) جدیدترین آمار از خشونت‌های یک هفته اخیر در قلب جامعه دروزی سوریه اعلام کرد که تاکنون دست‌کم ۷۱۸ نفر در استان سویدای سوریه کشته شدند. بر اساس گزارش این نهاد، از این تعداد ۱۴۶ نفر از شبه نظامیان وابسته به اقلیت دروزی و ۲۴۵ نیز غیرنظامی بودند که تعداد ۱۶۵ نفر از آنها بطور خودسرانه از سوی وزارت دفاع و وزارت کشور سوریه اعدام شدند. این خشونت‌ها همچنین منجر به کشته شدن ۲۸۷ نیروی دولتی و ۱۸ جنگجوی بادیه‌نشین شده و سه بادیه‌نشین نیز توسط جنگجویان دروزی بار دیگر «به طور خودسرانه» اعدام شدند.
آتش‌بس در سویدا در حالی اعلام شده که تحرکات گسترده نظامیان اسرائیل در اطراف جولان، جبل‌الشیخ و مناطق اطراف آن ادامه دارد و اعلام شده که ارتش اسرائیل با یک ستون نظامی سنگین وارد شهرک قطنا در حومه دمشق شده است!
همچنین دیده‌بان حقوق بشر سوریه می‌گوید ۱۵ تن از نیروهای دولتی سوریه نیز در حملات هوایی اسرائیل کشته شدند و همزمان با اعلام گزارش افزایش شمار قربانیان درگیری‌های جنوب سوریه، ابومحمد الجولانی، رئیس دولت موقت این کشور نیز بامداد روز گذشته (شنبه) از برقراری آتش‌بس در استان سویدا خبر داد.
جزئیات آتش‌بس چیست؟
رسانه‌های سوریه در مورد بندهای آتش‌بس در سویدا که از سوی دمشق منتشر شده، اعلام کردند که نیروهای امنیت عمومی سوریه (شنبه) اجرای مفاد توافق را آغاز کرده‌اند و به‌سمت شهر سویداء حرکت کرده‌اند تا امنیت را بازگردانند و نظارت بر اجرای توافق را برعهده بگیرند. طبق گزارش رسانه‌های سوریه، مهم‌ترین مفاد این توافق، بازگشت نهادهای اداری و امنیتی دولت سوریه به استان سویداء، ادغام نیروهای محلی مسلح در ساختارهای امنیتی رسمی و تحویل سلاح‌های سنگین و نیمه سنگین توسط گروه‌های دروزی و عشایر هستند. همچنین از دیگر بندهای این توافق می‌توان به تضمین مشارکت اقلیت دروزی در فرآیند سیاسی آینده کشور، تأمین مسیر خروج امن برای کسانی که توافق را نمی‌پذیرند، پیگرد قانونی افراد دخیل در خشونت‌ها از هر دو طرف و ایجاد یگان‌های مشترک امنیتی متشکل از نیروهای محلی و دولتی برای حفظ امنیت در استان سویدا اشاره کرد.
دیدبان حقوق بشر سوریه اعلام کرده که دست‌کم ۷۱۸ نفر در استان سویدای سوریه کشته شدند که از این تعداد ۱۴۶ نفر از شبه نظامیان وابسته به اقلیت دروزی و ۲۴۵ نیز غیرنظامی بودند که ۱۶۵ نفر از آنها بطور خودسرانه از سوی دولت سوریه اعدام شدند
در این میان نورالدین البابا، سخنگوی وزارت کشور دولت موقت سوریه هم (شنبه) اعلام کرد که نیروهای امنیتی با دستور مستقیم ریاست جمهوری شروع به استقرار در استان سویداء کرده‌اند و استقرار نیروهای امنیتی در چارچوب مأموریتی ملی است که هدف نخست آن حفاظت از غیرنظامیان و توقف آشوب است. طبق گزارش رویترز، وی اظهار کرده که دولت با تمام موسسات سیاسی و نظامی آن برای برقراری امنیت و ثبات در سویداء تلاش خواهد کرد و از تمام امکانات خود برای توقف تجاوزات و درگیری استفاده خواهد کرد و از تمام طرف‌ها می‌خواهیم به آتش‌بس پایبند باشند و فوراً به درگیری‌ها پایان دهند و همچنین از تمام طرف‌ها می‌خواهیم حمایت از غیرنظامیان و ورود کمک‌های انسانی بدون مانع را تضمین کنند.
استقرار 45 هزاز نظامی اسرائیل!
اینکه آتش‌بس از سوی دمشق برای ختم درگیری در سویدا اعلام شده، موضوعی است که از حیث شکلی یک تشریفات سیاسی- امنیتی به حساب می‌آید و هر دولتی که غیر از جولانی و تیمش در سوریه حضور داشتند هم دقیقاً همین اقدام را انجام می‌دانند اما در این میان باید توجه شود که داده‌های میدانی و رسانه‌ای حاکی از شکننده بودن آتش‌بس در جنوب سوریه دارد؛ به گونه‌ای که عصر روز گذشته (شنبه) رسانه‌های سوری از تداوم درگیری‌ها در سویدا خبر دادند و اعلام کردند که نیروهای امنیت داخلی در روستای «ولغا» در ریف غربی سویداء و روستای «المزرعه» در حال استقرار هستند. همچنین برخی دیگر از رسانه‌های سوری مانند سانا اعلام کرده‌اند که با وجود ورود نیروهای امنیتی سوریه به سویدا همچنان صدای تبادل آتش در این استان به گوش می‌رسد.
شاید این تبادل آتش در شرایط کنونی طبیعی باشد و حتی برخی‌ها معتقد باشند که این روند تا حصول نتیجه نهایی و بازگشت آرامش و امنیت ادامه خواهد داشت اما مهمتر از این موضوع، تحرکات اسرائیل در جنوب سوریه است که به خوبی نشان می‌دهد آتش‌بس در سویدا هر ثانیه می‌تواند نقض شود. منابع میدانی و رسانه‌ای سوریه گزارش دادند که ارتش اسرائیل به طور بی‌سابقه‌ای نیروها و تجهیزات نظامی خود را در مناطق جنوبی سوریه افزایش داده و شمار نظامیان مستقر در جولان، جبل‌الشیخ و قنیطره را به ۴۵ هزار نفر رسانده است. طبق گزارش خبرگزاری معا، این تحرکات با انتقال نجهیزات توپخانه‌های سنگین به خاک سوریه برای نخستین‌بار از سال ۱۹۷۳ همراه بوده است. از سوی دیگر منابع محلی گزارش داده‌اند که این استقرار گسترده پس از حملات هوایی جنگنده‌های اسرائیل به مراکز حاکمیتی در دمشق از جمله مقر ریاست‌جمهوری و وزارت دفاع صورت گرفته است و این حملات که با شلیک بیش از چهار موشک انجام شد، به کشته و زخمی شدن شماری از غیرنظامیان انجامیده است.
همچنین منابع میدانی از تحرکات گسترده نظامیان اسرائیل در اطراف جولان، جبل‌الشیخ و مناطق اطراف خبر داده‌اند و اعلام شده که ارتش اسرائیل برای نخستین‌بار پس از سقوط حکومت سابق سوریه، با یک ستون نظامی سنگین وارد شهرک قطنا در حومه دمشق شده است؛ شهری که تنها ۲۰ کیلومتر با پایتخت فاصله دارد!
این رخداد از دید ناظران نشان‌دهنده طرحی بلندمدت برای گسترش نفوذ اسرائیل در مناطق جنوبی سوریه است؛ طرحی که در راستای توسعه منطقه حائلی صورت می‌گیرد که اسرائیل از دسامبر گذشته ایجاد کرده بود. پیش‌تر نیز ارتش اسرائیل ۱۵ هزار نیروی دیگر را به مناطق جولان و حومه آن اعزام کرده و تجهیزات سنگین از جمله تانک، نفربر، ماشین‌آلات مهندسی و بالگردهای نظامی را به منطقه منتقل کرده بود. این اقدامات با مانورهای نظامی گسترده در پایگاه هوایی جدیدی در ارتفاعات جبل‌الشیخ همراه بوده است و حالا کارشناسان نظامی تأکید دارند که تل‌آویو با طرح این ادعاها به‌دنبال تثبیت حضور نظامی خود در جنوب سوریه و گسترش مرزهای مورد نظر خود بر اساس پروژه تثبیت مواضع و منافعش است.
تحلیل‌ها نشان می‌دهد که هدف نهایی اسرائیل تحمیل واقعیت‌های میدانی جدید بر دمشق و تحمیل طرح منطقه غیرنظامی گسترده‌ای است که شامل استان‌های سویداء، درعا، قنیطره و جولان خواهد بود. یکی دیگر از مولفه‌هایی که نشان می‌دهد هر لحظه ممکن است آتش‌بس در سویدا با مشکل روبرو شده و جنگ از سر گرفته شود، اظهارات مقامات ارشد اسرائیل است. گدعون ساعر، وزیر امور خارجه اسرائیل (شنبه) در مورد سخنان الجولانی پس از اعلام آتش‌بس در سویدا و جنوب سوریه اعلام کرد که او نیروهای شبه نظامی را توجیه می‌کند و از محافظت از اقلیت دروزی که تحت آزار و اذیت قرار دارد، طفره می‌رود. او همچنین گفت که جامعه ملل باید هرگونه تعامل بین‌المللی سوریه را به تضمین حقوق و امنیت اقلیت‌ها مرتبط کند.
این موضع وزیر خارجه اسرائیل را اگر در کنار تحرکات نظامی اسرائیل در جنوب سوریه و مواضع نتانیاهو قراردهیم می‌بینیم که روند آتش‌بس در سویدا می‌تواند به زودی مجدداً به جنگ ختم شود. این در حالیست که آناتولی ترکیه اعلام کرده ارتش سوریه برای مقابله با فعالیت‌های گروه‌های پ.ک.ک و یگان‌های مدافع خلق کُرد تجهیزاتی نظامی را به منطقه «دیر حافر» در شرق استان حلب انتقال داده و هر لحظه ممکن است جنگ در شمال سوریه هم شروع شود.
دیدگاه تان را بنویسید