دولت از عهده مدیریت اقتصاد در شرایط جنگی برآمد

رامتین موثق

شامگاه سه‌شنبه 3 تیرماه، رئیس‌جمهور آمریکا خبر از آتش‌بس میان ایران و اسرائیل داد و بعد از ساعتی دو طرف نیز اعلام کردند که با آتش‌بس موافقت کرده‌اند؛ هرچند که تبادل آتشی محدود میان دو طرف بعد از آتش‌بس انجام شد اما تاکنون خبری از نقض گسترده آتش‌بس توسط طرفین نیست و امیدها به توقف حملات و اجرایی شدن آتش‌بس افزایش یافته است.

از همان ابتدای شروع تجاوز اسرائیل، برخی از مردم به دلیل ترس از بحران و قحطی به پمپ‌بنزین‌ها و فروشگاه‌ها هجوم بردند تا بیشتر از نیاز مصرفیشان کالاهای اساسی تهیه کنند. دولت هم از همان روز اول به مردم اطمینان داد که فعلا کمبودی در کالاهای اساسی در کشور وجود ندارد که مردم دچار خرید هیجانی نشوند و به فروشگاه‌ها هجوم نبرند. در این 12 روزه بجز در روزهای اول که مردم تهران به شهرهای دیگری پناه برده بودند، از کمبود یا گرانی شدید در محصولات اساسی خبری نبود هرچند که همیشه سودجویان در این بحران‌ها فقط به فکر جیب خود هستند و می‌خواهند از رنج مردم برای خود سرمایه‌ای دست‌وپا کنند.

در این مدت، مدیریت و حضور دولت در عرصه اقتصاد برای بسیاری اهمیت پیدا کرد و برخی کارشناسان بر این تاکید کردند که سیاست‌های بازار آزاد مختص شرایط عادی است و در شرایط جنگی دخالت موثر دولت در اقتصاد ضروری است. در این گزارش به جوانب مختلف مدیریت اقتصادی دولت و وظایف دولت در شرایط پساجنگ پرداخته شده است.

تاکید رئیس‌جمهور بر حفظ سفره مردم

مقامات صنفی، به خصوص مقامات اتاق اصناف ایران، در این مدت دائم در رسانه‌ها حضور داشتند و مشغول اطمینان‌بخشی به مردم بودند. دولتمردان نیز از این قاعده مستثنی نبودند و وزرای مربوطه هرکدام در حوزه تخصصی خود از وفور کالا در انبارها سخن می‌گفتند. در همین راستا، غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، در جلسه ستاد تنظیم بازار روز دوشنبه 2 تیرماه، که با حضور معاونین و مدیران ستادی این وزارتخانه و به صورت آنلاین با حضور روسای سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها برگزار شد، به تاکید رئیس جمهور برای مراقبت از سفره مردم اشاره کرد و گفت: در جلسه امروز دولت دکتر پزشکیان بر لزوم تسریع و تسهیل موضوعات پیش روی مردم تاکید داشتند و در پایان جلسه نیز تاکید کردند که «مراقب سفره مردم باشید».

او بر ضرورت نظارت بر بازار فروش کالاهای اساسی تاکید کرد و افزود: برنج جزو کالاهایی است که با ارز ترجیحی وارد شده و نباید قیمت برنج وارداتی افزایش پیدا کند، تمامی کالاهایی که از ارز ترجیحی استفاده می‌کنند هم باید در داخل شبکه توزیع شوند.

وزیر جهاد کشاورزی بر اهمیت حمایت از تولیدکنندگان محصولات کشاورزی تاکید و اظهار کرد: ما در این شرایط سخت در مقابل صادرات سیب زمینی و پیاز ایستادیم و در کنار آرامش خاطر مصرف‌کننده به فکر حمایت تولیدکنندگان هم بودیم، اکنون باید برای جلوگیری از احتکار انبارها به دقت بررسی شود و موجودی‌ و آمارها باید شفاف باشد، تا شاهد احتکار نباشیم.

اقتصاد کشور باوجود حملات پابرجاست

در میانه جنگ نیز بالاخره وزارت اقتصاد دارای فرمانده شد و علی مدنی‌زاده توانست از مجلس رای اعتماد را برای این کرسی کسب کند. او در اولین اظهارات خود پس از وزارت، با بیان اینکه علی‌رغم حمله ددمنشانه دشمن صهیونیستی، شرایط اقتصادی کشور در وضعیت خوبی قرار دارد، اظهار کرد: سازمان‌های تابعه وزارت اقتصاد همانند طی سال مشغول فعالیت هستند و خللی در خدمت‌رسانی به مردم صورت نگرفته است.

مدنی‌زاده با اشاره به نقش مهم سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی در اقتصاد کشور با اشاره به تعیین تکلیف ۵۱ همت کالا توسط این سازمان در سال گذشته و بازگشت ۹۶ درصد کالاها به اقتصاد کشور، گفت: این سازمان که با تسریع در تعیین تکلیف کالاها و بازگشت بخش زیادی از آن به اقتصاد کشور طی ماه‌های گذشته نقش مهمی در بخش تولید ایفا کرده پس از حمله اسرائیل نیز بدون وقفه در حال تعیین تکلیف کالاها است تا کالاهای مورد نیاز به بخش تولید تزریق شود.

همچنین سیدمحمد اتابک، وزیر صمت، در نشست روز دوشنبه ۲ تیرماه با اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس، گفت: از ساعات اولیه تهاجم رژیم جعلی، برای مدیریت بازار و رفع موانع، هماهنگی لازم با استانداری‌ها انجام شد و برای استان‌های مهمان‌پذیر، معین تعیین شد.

وزیر صمت با بیان اینکه از روز حمله ناجوانمردانه رژیم صهیونیستی به ایران، همکاران وزارت صمت در تلاش بودند که وضعیت بازار در حالت تعادل کامل باشد، تاکید کرد: قطعاً مشکلاتی وجود دارد اما پیش‌بینی لازم صورت گرفته است. بهره‌مندی از ارز حاصل از صادرات، در نظر گرفتن تسهیلات برای کارخانجات آسیب‌دیده از حملات دشمن و … از اقداماتی که در این راستا صورت گرفته است.

زنجیره ارزاق مردم پاره نشود

یک اقتصاددان در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، در ارزیابی خود از عملکرد اقتصادی دولت در 12 روز جنگ با اسرائیل، بیان کرد: به نظرم دولت توانست شرایط را تاحدودی مدیریت کند.

مصطفی شریف با اشاره به اینکه خود شرایط جنگی شرایط حساسی است و می‌تواند به لحاظ روحی و روانی آثاری برجای بگذارد، افزود: من بر اساس مشاهدات میدانی خود در تهران، به نظرم آمد که دولت توانسته از عهده مدیریت اقتصاد در شرایط جنگی بربیاید اما شرایط جنگی همیشه عواقبی دارد که گاه تا زمان خاصی خود را نشان نمی‌دهد یعنی ممکن است آثار آن تداوم پیدا کند.

او با عنوان اینکه جنگ شرایط خاصی است که به وجود می‌آید و تمام می‌شود اما آثار آن ماندگار است، درباره سیاست‌هایی که دولت برای حفظ سفره مردم در شرایط جنگی و پساجنگی باید انجام دهد، گفت: حفظ سفره مردم نیاز به تمهیداتی دارد که باید اندیشیده شود.

این استاد دانشگاه توضیح داد: یکی از موارد مهمی که برای حفظ سفره مردم لازم است، همین ارزاق مردم است. اگر مردم احساس کنند که کالاهای مورد نیاز آنها تمام شده و دچار مشکل شده‌اند، آثار روحی و روانی که برجا می‌گذارد خطرناک است اما اگر بتوان این اوضاع را مدیریت کرد تاثیر خوبی بر سفره مردم دارد. البته این پدیده دو جنبه دارد؛ یکی جنبه روحی و روانی آن است که برای کنترل آن باید از طرق مختلف عمل کرد اما از طرف دیگر به صورت واقعی، یعنی با پشتوانه واقعی باید زنجیره نیازهای مردم به ‌هم نخورد و ارتباطش قطع نشود.

شریف یادآور شد: اگر مردم احساس کنند ممکن است چیزی کم بشود، به آن سمت هجوم می‌آورند. یادمان هست که در اوضاع و احوال کرونا، حتی در کشورهای پیشرفته، قفسه‌های دستمال کاغذی و محصولات بهداشتی دچار بحران شد که هنوز هم این رفتار مثال زدنی است.

او تاکید کرد: بنابراین باید تامین ارزاق مردم را مواظبت کرد تا زنجیره پاره نشود و مردم در کالایی احساس کمبود نکنند.

عمده آسیب‌دیدگان جنگ طبقات متوسط و ‌پایین هستند

این تحلیلگر مسائل اقتصادی با عنوان اینکه جبران خسارات ناشی از جنگ از وظایف دولت‌هاست، تصریح کرد که این خسارات باید با تمام توانی که هست، جبران شوند و برای جبران خسارات تمام کسانی که دچار ضرر و زیان شده‌اند، هیچ نوع اغماضی صورت نگیرد.

شریف درباره خسارات جنگ بر اقتصاد اظهار داشت: ضرر و زیان‌های جنگ به صورت مستقیم و غیرمستقیم است؛ یک زمانی است که کسی خانه‌اش خراب شده یا خانواده‌اش از دست رفته یا غیره، که جزو آثار و خسارات مستقیم جنگ است اما بیشتر آثار غیرمستقیم جنگ در ارتباط با کسب‌وکارها قرار می‌گیرد که باید مراقب این آثار هم بود.

به گفته او، دولت با تغییر در شیوه دریافت مالیات و غیره تاحدودی جلوی خسارات غیرمستقیم جنگ بر اقتصاد را گرفت که موفقیت دولت در مدیریت اقتصادی زمان جنگ از همین زوایا هم قابل بررسی است.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه دولت باید به شدت از آسیب‌دیدگان جنگ حمایت کند، خاطرنشان کرد: به آنهایی که قشر بالا هستند چندان آسیبی وارد نشده است بیشتر کسانی که در جنگ‌ دچار مشکل و خسارات شده‌اند، از قشر متوسط به پایین جامعه هستند که باید از آنها مراقبت کرد.

مصطفی شریف در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: دولت باید به شدت از آسیب‌دیدگان جنگ حمایت کند زیرا به آنهایی که قشر بالا هستند چندان آسیبی وارد نشده است و بیشتر کسانی که در جنگ‌ دچار مشکل و خسارات شده‌اند، از قشر متوسط به پایین جامعه هستند که باید از آنها مراقبت کرد

یک اقتصاددان: من بر اساس مشاهدات میدانی خود در تهران، به نظرم آمد که دولت توانسته از عهده مدیریت اقتصاد در شرایط جنگی بربیاید اما شرایط جنگی همیشه عواقبی دارد که گاه تا زمان خاصی خود را نشان نمی‌دهد یعنی ممکن است آثار آن تداوم پیدا کند. دولت با تغییر در شیوه دریافت مالیات و غیره تاحدودی جلوی خسارات غیرمستقیم جنگ بر اقتصاد را گرفت که موفقیت دولت در مدیریت اقتصادی زمان جنگ از همین زوایا هم قابل بررسی است

سوتیتر: اگر مردم احساس کنند که کالاهای مورد نیاز آنها تمام شده و دچار مشکل شده‌اند، آثار روحی و روانی که برجا می‌گذارد خطرناک است؛ اما اگر بتوان این اوضاع را مدیریت کرد تاثیر خوبی بر سفره مردم دارد. البته این پدیده دو جنبه دارد؛ یکی جنبه روحی و روانی آن است که برای کنترل آن باید از طرق مختلف عمل کرد و دیگر اینکه باید با پشتوانه واقعی زنجیره نیازهای مردم به ‌هم نخورد