پژوهشگر اقتصاد شهری در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» و در بیان چرایی شکست طرح نهضت ملی مسکن:
اتکا به جیب خانوارهایی که در مخارج روزمره مانده‌اند!
رامتین موثق
دولت سیزدهم با وعده عجیب رئیس‌جمهور آن درباره ساخت سالانه یک میلیون مسکن برای مردم شروع شد. مرحوم ابراهیم رئیسی، که سید محرومان لقب گرفته بود؛ وعده نشدنی ساخت سالانه 1 میلیون مسکن را مرتب تکرار می‌کرد آن هم در شرایطی که خانه‌دار شدن برای خیلی‌ها آرزویی دوردست بود؛ وعده‌ای شیرین و فریبنده که تاپایان دولت او رنگ تحقق ندید.
فارغ از نرسیدن این وعده به ساخت سالانه 1 میلیون مسکن و تحقق جزیی این وعده، متقاضیان مجبور بودند پی در پی مبلغ آورده خود را برای دریافت واحدهای نهضت ملی مسکن افزایش دهند که در آخرین افزایش این مقدار به نیم میلیارد تومان رسیده است. اداره‌کل راه و شهرسازی استان تهران با ارسال پیامکی به متقاضیان نهضت ملی مسکن به آنها تا ۲۵ خرداد مهلت داد نسبت به افزایش آورده به نیم میلیارد تومان اقدام کنند. متن پیامک ارسالی اداره‌کل راه و شهرسازی استان تهران بدین شرح است: «متقاضی محترم طرح نهضت ملی مسکن، با توجه به شروع عملیات اجرایی پروژه‌های نهضت ملی مسکن و تسریع در پیشرفت فیزیکی پروژه، مقتضی است نسبت به تکمیل آورده تا سقف 500 میلیون تومان تا تاریخ 25/03/1404 اقدام نمایید (مبلغ این قسط 100 میلیون تومان است). عدم واریز وجه در موعد مقرر، موجب توقف پروژه، افزایش قیمت تمام‌شده و متضرر شدن متقاضیان خواهد شد. بدیهی است با توجه به امتیازبندی بر مبنای هر یک میلیون تومان در هر روز یک امتیاز، در صورت تأخیر در پرداخت، موارد در امتیازبندی و رتبه متقاضی لحاظ خواهد شد.»
نهضت ملی مسکن به نام محرومان بود، اما به کام ثروتمندان شد!
طرحی که با وعده تامین مسکن برای مردم، و به خصوص دهک‌های اول جامعه، آغاز شد به نظر می‌رسد اکنون در تامین مسکن این اقشار به بن‌بست رسیده است و باز این ثروتمندان و طبقه متوسط روبه‌بالا هستند که از طرح‌ها منتفع می‌شوند.
بر اساس آمار وزارت راه و شهرسازی از ابتدای اجرا طرح نهضت ملی مسکن تاکنون برای 780 هزار و 931 متقاضی تخصیص پروژه صورت گرفته است. در این بین سهم بالای دهک‌های پردرآمد 8، 9 و 10 قابل تامل است. مطابق داده‌های رسمی برای متقاضیان دهک 8 تاکنون 87 هزار و 289 واحد تخصیص پروژه صورت گرفته است. سهم این دهک از مجموع پروژهها 11.1 درصد است. برای دهک 9 نیز سهم 10.6 درصدی معادل 83 هزار و 750 واحد و برای دهک 10 سهم 8.7 درصدی از کل پروژه معادل 68 هزار و 493 واحد تخصیص پروژه انجام شده است.
یک کارشناس اقتصاد شهری: بر اساس طرح نهضت ملی مسکن تخصیص زمین به گروه‌هایی انجام شد که شاید بازار هم می‌توانست بدون هزینه دولت نیازهای آنها را رفع کند و به این ترتیب، نهضت ملی مسکن با مسکن حمایتی، مسکن اجتماعی و یا هر اسم دیگری که بر آن بگذاریم، تضاد ساختاری دارد
در مجموع وزارت راه و شهرسازی در حال ساخت 30.4 درصد معادل 239 هزار و 532 واحد از پروژه‌های نهضت ملی مسکن برای سه دهک پردرآمد جامعه است. اوایل اردیبهشت ماه امسال 236 هزار و 581 واحد نهضت ملی مسکن برای سه دهک درآمدی بالا کشور در حال ساخت بود که طی یکماه اخیر 2951 واحد به سهم پردرآمدها در طرح مذکور اضافه شده است. این در حالی است که سه دهک کم‌درآمد جامعه که هدف اصلی اجرا قانون جهش تولید مسکن (نهضت ملی مسکن) خانه‌دار کردن آنها بوده، سهم 24.3 درصدی از کل پروژهها دارند. بر این اساس برای دهک یک 37 هزار و 541 (4.8 درصد مجموع پروژهها)، دهک دو 70 هزار و 167 واحد (8.9 درصد) و دهک سه 83 هزار و 492 واحد معادل 10.6 درصد تخصیص پروژه از سوی وزارت راه و شهرسازی صورت گرفته است.
این آمار در حالی ارائه شده است که وزیر راه و شهرسازی نیز دهک‌های 8 تا 10 را دارای حق در نهضت ملی مسکن دانسته است. گفتنی است، با وجود تاکید چندباره وزارت راه و شهرسازی بر عدالت در تخصیص منابع، آمارها به‌وضوح نشان می‌دهد طرح نهضت ملی مسکن در مسیر تامین مسکن برای دهک‌های پایین جامعه، موفق نبوده است. نبود نظارت مؤثر بر پالایش متقاضیان و تخصیص زمین به شکل هدفمند، به تقویت سهم دهک‌های پردرآمد منجر شده است.
بخش زیادی از متقاضیان آورده اولیه هم نداشتند
یک کارشناس حوزه مسکن در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، در ارزیابی خود از افزایش آورده‌های متقاضیان نهضت ملی مسکن، اظهار کرد: بخش زیادی از متقاضیان همان ابتدا به ساکن همان آورده اولیه را نداشتند و اصلا وارد این طرح هم نشدند.
فردین یزدانی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: در شرایط اقتصادی بحرانی نمی‌توانیم طرح‌هایی مانند نهضت ملی مسکن را پیاده کنیم؛ مخصوصا وقتی چنین طرح‌هایی به جیب خانوارها اتکا می‌کنند احتمال شکستشان بیشتر می‌شود زیرا خانوارهایی که درگیر مخارج روزمره خورد و خوراک، بهداشت و بقیه امور هستند، اصولاً نمی‌توانند درگیر تامین مسکن ملی خود باشند
فردین یزدانی با اشاره به افزایش پی‌درپی آورده نهضت ملی مسکن، درباره علت این افزایش آورده توضیح داد: بخشی از این افزایش ناشی از تورم و افزایش قیمت مصالح ساختمانی و در کل، به علت ناکارآمدی‌های ذاتی یک چنین طرح‌هایی است.
او تصریح کرد: این افزایش آورده خودبه‌خود باعث می‌شود که روزبه‌روز تعداد کمتری از متقاضیان تکمیل آورده کنند.
این پژوهشگر اقتصاد شهری افزود: با این افزایش مبلغ آورده، واحدهایی هم که در دست ساخت است تقریبا به سرنوشت واحدهای مسکن مهر مبتلا می‌شود که هنوز هم که هنوز است، بعد از سالیان سال، بخشی از آن نیمه تمام مانده و کامل بهره‌برداری نشده است.
یزدانی تاکید کرد: افزایش مبلغ آورده نهضت ملی مسکن مساوی است با عدم پرداخت توسط متقاضی و ایجاد تاخیر در ساخت‌وساز.
به اعتقاد او، این افزایش پی‌درپی مبلغ آورده نهضت ملی مسکن کاملا هم قابل پیش‌بینی بود و می‌شد چنین تصویری را از همان روز اول اجرای این طرح متصور شد.
نهضت ملی با مسکن‌های حمایتی و اجتماعی تضاد ساختاری دارد
این تحلیلگر اقتصاد مسکن سهم بیشتر دهک‌های 8 تا 10 از نهضت ملی مسکن تا دهک اول را در تضاد با فلسفه مسکن حمایتی دانست که از روز اول ادعا می‌شد نهضت ملی مسکن بر اساس این چارچوب عمل خواهد کرد.
یزدانی ادامه داد: اصلا با پلن طرح نهضت ملی، که با توجه به وابستگی آن به آورده متقاضیان و وضعیتی که از همان روز اول در این شرایط، جدا از تورم این دو سه ساله اخیر، طراحی شد کاملا مشخص بود که این طرحی نیست که به درد گروه‌های کم‌درآمد بخورد. این طرح بیشتر به درد گروه‌های متوسط به بالا می‌خورد و برای آنها می‌تواند مفید باشد نه گروه‌های کم‌درآمد.
او با اشاره به اینکه بر اساس طرح نهضت ملی مسکن تخصیص زمین به گروه‌هایی انجام شد که شاید بازار هم می‌توانست بدون هزینه دولت نیازهای آنها را رفع کند، خاطرنشان کرد: نهضت ملی مسکن با مسکن حمایتی، مسکن اجتماعی و یا هر اسم دیگری که بر آن بگذاریم، تضاد ساختاری دارد.
مبدعان ایده‌های طرح نهضت ملی مسکن از همان بدو امر هم اذعان داشتند که این طرح به کار گروه‌های کم‌درآمد نمی‌آید؛ با این حال نهضت ملی با همان چارچوب و به اسم گروه‌های کم‌درآمد طراحی شد که یک تضاد ساختاری تمام‌عیار با خود حمل می‌کرد
نهضت ملی در شرایط بحرانی به سرانجام نمی‌رسد
این کارشناس حوزه مسکن تاکید کرد: همان زمان هم که این طرح مطرح شد، متذکر شدیم که در شرایط اقتصادی بحرانی نمی‌توانیم چنین طرح‌هایی را پیاده کنیم.
به گفته یزدانی، وقتی چنین طرح‌هایی به جیب خانوارها اتکا می‌کنند احتمال شکستشان بیشتر می‌شود زیرا خانوارهایی که درگیر مخارج روزمره خورد و خوراک، بهداشت و بقیه چیزها هستند، اصولاً نمی‌توانند درگیر تامین مسکن ملی خود باشند.
او توضیح داد: هرگونه طرحی که مبتنی بر وضعیت بحرانی نباشد، یا سیاست‌گذار توجه خود را به این جلب نکند و نتواند یک مسکن، حتی نه به صورت ملکی بلکه به صورت استیجاری، با حداقل هزینه تامین کند و نیازمند آورده متقاضیان نباشد؛ به چنین تضادی هم دچار می‌شود و چنین تضادی در این طرح اجتناب‌ناپذیر است.
محرومان آورده را هم جور کرده باشند؛ از عهده اقساط وام برنمی‌آیند
این کارشناس مطالعات شهری یادآور شد: مبدعان ایده‌های طرح نهضت ملی مسکن از همان بدو امر هم اذعان داشتند که این طرح به کار گروه‌های کم‌درآمد نمی‌آید؛ با این حال نهضت ملی با همان چارچوب و به اسم گروه‌های کم‌درآمد طراحی شد که یک تضاد ساختاری تمام‌عیار با خود حمل می‌کرد.
یزدانی افزود: محاسبات ما هم در همان زمان چنین وضعیتی را پیش‌بینی می‌کرد و بعدا هم به برخی از آقایان متذکر شدیم که بخش عمده خانوارهای کم‌درآمد قادر نیستند از عهده تامین آورده برآیند.
او به بحران‌هایی که نهضت ملی مسکن می‌تواند برای خانوارها و اقتصاد بیافریند اشاره کرد و گفت: در مرحله بعد بخشی از همین متقاضیان قادر نخواهند بود که وام‌های مربوطه را بازپرداخت کنند و در نتیجه یک بحران و دردسر دیگری هم برای همین واحدهایی که متقاضیان آنها حتی آورده هم پرداخت کرده‌اند، ایجاد خواهد شد.
این تحلیلگر اقتصاد مسکن در پایان تصریح کرد: خانوارهای متوسط یا کم‌درآمد با هر وسیله‌ای که آورده را جور کنند، از عهده بازپرداخت اقساط وام برنخواهند آمد و یک بحران دیگری هم پشت سرش برای بانک‌ها پیش می‌آید.
دیدگاه تان را بنویسید