تحریم‌ها کار ایران را به خرید هواپیما‌های دست دوم کشاند

معامله اخیر تهاتر دو هواپیمای ایرباس A ۳۳۰ با نفت، نه تنها از نظر فنی و اقتصادی غیرقابل توجیه است، بلکه بار دیگر ضعف ساختار نظارتی و آسیب‌پذیری صنعت هوایی ایران در برابر تحریم‌ها را نشان می‌دهد. چنان چه باید توجه کرد این هواپیماها، به جای آن که پرواز را ارزان‌تر و ایمن‌تر کنند، بار مضاعفی بر دوش اقتصاد و صنعت حمل‌ونقل هوایی کشور خواهند بود؛ آن هم در حالی که اساسا اصلا برای پرواز باشند و این روایت که فقط برای استفاده از قطعاتشان به ایران می‌رسند نیز خود یک حقیقت پنهان مانده نباشد.

به گزارش اقتصاد24، در جدیدترین مورد از معاملات غیرشفاف در صنعت هوانوردی ایران، خبر ورود دو فروند هواپیمای ایرباس A۳۳۰-۲۰۰ به ناوگان هوایی کشور با حواشی فراوانی همراه شده است. این هواپیما‌ها از سوی شرکتی گمنام به نام HAOKUN ENERGY مستقر در چین، در قالب تهاتر نفت ایران وارد شده‌اند؛ معامله‌ای که از دو سال پیش کلید خورده و اکنون به نتیجه رسیده است. طبق اطلاعات منتشرشده، مقدمات ورود ۲ فروند هواپیمای ایرباس ۳۳۰ A به ناوگان هوایی کشورمان از دو سال گذشته توسط یک شرکت گمنام چینی تحت عنوان HAOKUN ENERGY (هاکان انرژی) بابت تهاتر نفت ایران انجام شده، اما نکته این است که چینی‌ها هواپیما‌هایی که هر یک از آنها کمتر از ۳۰ میلیون دلار ارزش دارند، به قیمت ۱۱۶ میلیون دلار با نفت کشورمان تهاتر کرده‌اند!

ماجرا از آن جا شروع شد که مهرداد بذرپاش، وزیر سابق راه و شهرسازی، اواخر فروردین امسال با انتشار پستی در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) از ورود دو فروند هواپیمای جدید به ناوگان شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) خبر داد. وی نوشت: «ورود دو فروند هواپیمای ایرباس پهن‌پیکر ۳۳۰ و اضافه شدن به ناوگان هوایی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما)، بر ملت بزرگ ایران مبارک. این یکی از پروژه‌های توسعه ناوگان هوایی کشور است که توسط شهید جمهور پیگیری و نهایی شده بود و به لطف خدا به ثمر نشست.»

بررسی‌ها نشان می‌دهد که شرکت HAOKUN ENERGY هیچ سابقه رسمی در صنعت هوانوردی ندارد و مشخص نیست چگونه مجوز واردات هواپیما گرفته است. گمانه‌زنی‌ها نیز اکنون حاکی از آن است که این شرکت واسطه‌ای بوده برای دور زدن تحریم‌ها و در این مسیر با سود سرشاری از محل اختلاف نرخ واقعی و اعلامی مواجه شده است. عملا نیز در چنین ساختار غیرشفافی، نه تنها نظارت مالی و فنی دقیق وجود ندارد، بلکه این معاملات بستری برای دلالی و رانت ایجاد می‌کنند، جایی که نفع اصلی نه به ایرلاین‌های ایرانی می‌رسد و نه به مردم، بلکه به شرکت‌های واسطه خارجی و بعضی واسطه‌های داخلی. عجیب این که در برابر آمار و ارقام مطرح شده سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری در واکنش به ادعای خرید ۲ فروند هواپیمای جدید ایرباس هما با قیمت ۱۱۶ میلیون دلار، روز گذشته گفت: نمی‌توانیم صرفاً بر اساس عدد و رقم‌هایی که اعلام می‌شود قضاوت کنیم.

در سال‌های اخیر، ایران به دلیل تحریم‌های مالی و نفتی، امکان فروش رسمی و دریافت مستقیم پول حاصل از صادرات نفت را نداشته است. این محدودیت‌ها، ایران را به سمت تهاتر کالایی سوق داده؛ از جمله تهاتر نفت با کالا‌هایی مانند دارو، مواد غذایی، خودرو، لوازم خانگی، و اخیراً هواپیما‌های دست دوم. مسئله این است که اما تهاتر همیشه به معنای معامله برد-برد نیست؛ بلکه اغلب به فروش نفت با تخفیف و در قالب سازوکار‌های غیرشفاف منتهی می‌شود.

تهاتر برای ایران یک گزینه اجباری است چرا که به دلیل قطع دسترسی به سیستم بانکی بین‌المللی مانند سوئیفت به نظر می‌رسد راهی به جز این پیش پایش نیست. نتیجه همین روند نیز بلاتکلیفی پول‌های بلوکه‌شده در چین، عراق، کره جنوبی و ژاپن برای ایران بوده است.

در این بین ضرورت دور زدن تحریم با استفاده از شرکت‌های صوری نیز اغلب با فساد و دلالی همراه بوده و مشکلات بیمه، کشتیرانی و ثبت قرارداد رسمی ربا برای ایران در پی داشته است.