سدسازی‌های بی‌رویه ترکیه تنفس مردم منطقه را نشانه رفته است؟

سدسازی‌های بی‌رویه ترکیه در کنار سایر عوامل داخلی و خارجی موجب خشکی هورالعظیم و افزایش گرد و غبار در ۲۵ استان کشور شده است.

به گزارش مهر، در روزهای گذشته که گرد و غبار بی‌سابقه ۲۶ شهر کشور را فراگرفت و تهران را هم به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی نمود، حرف و حدیث‌هایی مبنی بر تأثیر عمده سد ایلیسوی ترکیه بر روی این اتفاق مطرح شد.

این سد یکی از ۲۲ سد ابر پروژه گاپ است. پروژه گاپ یا همان طرح آناتولی جنوب شرقی که به زبان ترکی استانبولی، Guneydogu Anadolu Projesi و به صورت خلاصه GAPخوانده می‌شود سال‌های زیادی است که دولت ترکیه در دست اقدام دارد و بر اساس آن در نظر دارد مجموعه‌ای از سد و نیروگاه برقابی را بر بخش بالایی رودخانه‌های دجله و فرات که از کوه‌های آناتولی مرکزی سرچشمه می‌گیرند و از جنوب شرقی آن کشور به سوی سوریه و عراق روان می‌شوند، بسازد. دولت ترکیه، برای اجرای کامل این طرح سی سال زمان و ۳۲ میلیارد دلار پول در نظر گرفته است. در این طرح، ۱۴ سد بر روی فرات، ۸ سد بر دجله و سر جمع ۱۹ نیروگاه برقابی ساخته خواهد شد. پس از تکمیل، این طرح قرار است ۱/۷ میلیون هکتار زمین کشاورزی را آبیاری و سالانه ۵۵ میلیارد کیلو وات ساعت برق تولید کند.

علی‌رغم حواشی گسترده‌ای که سد ایلیسو داشت، در آبان ماه سال گذشته توسط اردوغان افتتاح شد و شروع به آبگیری بر روی رود دجله کرد. اردوغان در مراسم آبگیری این سد گفت: «سد ایلیسو بهترین جواب برای دشمنان قسم خورده ترکیه است.

همانطور که مشخص است رود دجله همانند رود فرات از بالادست ترکیه سرچشمه می‌گیرد و به سمت عراق می‌روند. رودخانه‌های دجله و فرات در عراق که به هم می رسند، شط العرب را تشکیل می‌دهند و پس از آن به هورالعظیم می‌ریزند.

حجم مخزن سدهای ترکیه روی دو رودخانه مذکور به ۱۲۰ میلیارد متر مکعب می‌رسد و این در حالیست که آورد سالانه این دو رودخانه مجموعاً از ۴۷ میلیارد متر مکعب تجاوز نمی‌کند!. سد آتاترک که ۷۵ درصد آب فرات را ذخیره می‌کند، با ظرفیت ۵۰ میلیارد متر مکعب معادل ۶۵۰ سد ایران و معادل نیمی از ظرفیت تمام آب‌های ایران و سد ایلیسو با بیش از ده میلیارد متر مکعب آب، مانع ورود ۵۶ درصد آب دجله به هورالعظیم می‌شود.

بنابراین تأثیر مستقیم این سدها بر تالاب استراتژیک هورالعظیم که دو سوم آن در عراق و یک سوم آن در ایران قرار دارد و طبیعت آن بانی امرار معاش بومیان محلی و زیستگاه حیوانات کم‌یاب است، گذاشته می‌شود و با خشکی این تالاب باید بیش از این منتظر توده‌های گرد و غباری که نه تنها کشور بلکه منطقه را درگیرد می‌کند باشیم.

همچنین نابودی بیش از ۶.۵ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی عراق و سوریه، ایجاد کانون‌های فرسایش بادی و تولید گرد و خاک، خشکی عراق و گرد و غبار برخاسته از این کشور بر روی ایران از دیگر آسیب‌های جبران‌ناپذیر اقدام دولت ترکیه با احداث سد ایلیسو خواهد بود.

در همین راستا، محمد جمال ولی سامانی، مدیر گروه مطالعات آب مرکز پژوهش‌های مجلس در گفتگو با مهر با اشاره به تبعات احتمالی ساخت این سد برای ایران گفت: در گذشته هم که این سد وجود نداشت، خروجی بسیار کمی به هورالعظیم در ایران وارد می‌شد و عملاً فقط ایران سهم ناچیز خود را به تالاب می‌ریخت و در این سال‌ها بخش‌های عمده‌ای از تالاب هورالعظیم در عراق خشک شده است. با احداث سد جدید ترکیه، احتمال خشکی بیشتر این تالاب و افزایش گرد و غبار و ریزگردها در استان‌های مرزی ما وجود دارد.

وی تصریح کرد: برای مقابله با اقدامات ترکیه و افرایش قدرت دیپلماسی آب اولاً ما باید عراق را حمایت کنیم، زیرا ضرر سد مذکور به طور مستقیم به این کشور می‌رسد.

ولی‌سامانی با تأکید بر اینکه در سال‌های گذشته در کشورمان برای فعالسازی دیپلماسی آب، اقداماتی جدی انجام نشده، ادامه داد: همچنین باید با تشکیل کارگروهی متشکل از وزارت خارجه، وزارت نیرو، سازمان محیط زیست و با حمایت شورای عالی آب شکایت‌های زیست محیطی خود را، از جمله مشکل ریزگردها که در عراق و ایران نمود جدی پیدا کرده، به مجامع بین‌المللی ارسال کنیم.