رونمایی از نتیجه استقراض غیرمستقیم

ایمان ربیعی

 اگر تا دیروز تنها عبدالناصر همتی رقیب انتخاباتی رئیسی در سیزدهمین دوره انتخابت ریاست‌جمهوری درباره افزایش نرخ تورم هشدار می‌داد و سیاستگذاران را از اتخاذ سیاست‌هایی که می‌تواند به شکل‌گیری ابرتورم در اقتصاد ایران منجر شود، برحذر می‌داشت، امروز حتی آمار مرکز آمار ایران حکایت از آن دارد که روند افزایشی نرخ تورم بازگشته  باید سکانداران اقتصاد نسبت به این مساله هوشیار باشند که دوره افزایش تورم از راه رسیده است.

در حالی که فضای مجازی ایران غرق در اعتراض به تیتر یک خبرگزاری وابسته به جناح راست و حامی دولت است، نرخ تورم نقطه‌ای طبق گزارش مرکز آمار افزایش یافته است .

 شبکه‌های اجتماعی روز گذشته، با واکنش شدید کاربران به تیتر «انگلستان در تورم غرق شد»، روبرو بودند. خبرگزاری اصولگرای مهر که ارگان رسمی سازمان تبلیغات است، درباره نرخ تورم 5.4 درصدی در حالی چنین تیتری را برگزید که به موجب آمارهای رسمی مرکز آمار، نرخ تورم در ایران در شرایط کنونی نیز 42.4 درصد گزارش شده است. پیش از این رسانه‌های حامی دولت برای انعکاس وضعیت تورم در ترکیه نیز از تیترهایی با این مضمون استفاده کرده‌اند. این در حالی است که نرخ تورم در ترکیه در محدوده 20 درصد قرار دارد .

 تورم بالاتر از 40 درصد، خانوارهای ایرانی و صاحبان درآمد ثابت را به شدت در مضیقه و فشار قرار داده است. رشد شتابان قیمت‌ها در کنار ثبات حقوق و دستمزد سبب می‌شود قدرت خرید خانوار ایرانی به شدت تحلیل برود. این وضعیت زمانی شکنندگی بالاتری می‌یابد که سه سال از دوره ظهور دوباره تورم در اقتصاد ایران سپری شده باشد. قیاس قیمت طلا و سکه و خودرو و مسکن  ارز و دیگر ملزومات با سه سال گذشته نشان می‌دهد اقتصاد ایران چه فشار تحمل‌ناپذیری را به اقشار وارد کرده است. در این فضاست که حساسیت در خصوص نورخ تورم افزایش می‌یابد.

 آیا ابراز رضایت‌ها ادامه دارد؟

ابراهیم رئیسی و وزیر امور اقتصادی و دارایی در ماه‌های گذشته از عمر دولت سیزدهم رضایت خود را از مهار غول تورم اعلام کرده‌اند. هر چند مهار تورم در زندگی اشخاص چندان ملموس نیست، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد حتی آمارهای رسمی نیز از توقف عقب‌نشینی اندک نرخ تورم حکایت دارد. تا پیش ازاین اغلب استنادها، به آمار تورم نقطه‌ای بود تا نشان‌دهنده آن باشد که سیاست‌های دولت سیزدهم سیاست‌هایی در مسیر درست بوده است .

تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران اما نشان می‌دهد بر خلاف چند ماه گذشته نرخ تورم نقطه‌ای در ماه دی دستخوش افزایش شده است که این اتفاق می‌تواند هشداری برای بازگشت دوباره غول تورم، این بار پرقدرت‌تر از گذشته باشد.

 همتی را شاید بتوان تنها انذاردهنده در این خصوص دانست. وی با نقد سیاست‌های اقتصادی و بانکی دولت سیزدهم چندین بار هشدار داده است که تورم با این روش تنها به آینده موکول می‌شود و از میان نمی‌رود.

 وقتی ابراهیم رئیسی در دیدار با مدیران بانکی از بازگشت نظم و انضباط مالی سخن گفت، همتی نکاتی را گوشزد و تاکید کرد: «رئیس‌جمهور نکات خوبی به بانک‌ها ابلاغ کردند که اجرای آنها مفید است اما، دغدغه اصلی، توقف فشار به بانک‌ها برای تأمین مالی دولت و اعطای تسهیلات تکلیفی به شرکت‌های دولتی است که با اضافه برداشت بانک‌ها و خرید اوراق دولتی از بانک‌ها در ماه‌های اخیر جمعاً ۱۸۰ همت پایه پولی خلق کرده است.» در واقع عبدالناصر همتی به همان مساله همیشگی تاکید کرده است؛ اینکه ابداع ابزارهای جدید (عملیات بازار باز) اگر همراه با درک درست از تحولات بودجه‌ای و فرابودجه‌ای دولت و نیز صنعت بانکداری نباشد ناگزیر خود را در ترازنامه بانک مرکزی به شکل چاپ پول نشان خواهد داد.

 وی این اقدام را استقراض غیرمستقیم و البته تورم‌زا معرفی کرده است.

تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد برخلاف چند ماه گذشته نرخ تورم نقطه‌ای در دی‌ماه دستخوش افزایش شده است که این اتفاق می‌تواند هشداری برای بازگشت دوباره غول تورم، این بار پرقدرت‌تر از گذشته باشد

آذرماه بود که رئیس‌جمهور در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی، ضمن اشاره به گزارش سازمان برنامه و بودجه مبنی‌بر تامین بودجه بدون استقراض از بانک مرکزی در دوره استقرار دولت سیزدهم، بر این موضوع تاکید کرد که باید روند تامین بودجه تا پایان سال بدون استقراض از بانک مرکزی تداوم پیدا کند.

رئیس کل پیشین بانک مرکزی به ادعای سیاستگذار مبنی بر توقف چاپ پول واکنش نشان داد و سه نقد را به ادعای دولت مبنی بر تامین کسری بودجه غیراستقراضی مطرح کرد. عبدالناصر همتی در پیامی اینستاگرامی به خبر توقف استقراض برای تامین کسری بودجه واکنش نشان داد و اعلام کرد: تامین مالی از طریق ذخایر بانک‌ها و اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی همان چاپ پول است. از طرفی همتی اعلام کرده است دولت با نرخ نیمایی اقدام به فروش ارز خود به بانک مرکزی می‌کند که این اختلاف نرخ با نرخ تسعیر پیشین به زودی خود را در رشد پایه پولی منعکس خواهد کرد. در نهایت همتی به این نکته اشاره کرده است که کاهش سرعت رشد پایه پول به دلیل واردات دارو و نهاده با استفاده از منابع بانک مرکزی رقم خورده است.

در چنین شرایطی آمارهای جدید تورمی اعلامی از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد هر چند تورم عمومی نسبت به سال گذشته یک درصد کاهش یافته است اما نرخ تورم نقطه‌ای دی ماه ١٤٠٠ در مقایسه با ماه قبل ۰.۷ واحد درصد افزایش یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با افزایش ۱.۱ واحد درصدی به ٤٢.٦ درصد و گروه «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» با افزایش ٠.٦ واحد درصدی به ٣٢.٤ درصد رسیده است.

این در حالی است که نرخ تورم نقطه‌ای برای خانوارهای شهری ۳۵.۸ درصد است که نسبت به ماه قبل ۰.۸ واحد درصد افزایش داشته است. هم‌چنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ۳۶.۵ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ۰.۳ واحد درصد افزایش داشته است.

مرکز آمار ایران اعلام کرد: نرخ تورم سالانه دی ماه ١٤٠٠ برای خانوارهای کشور به ۴۲.۴ درصد رسیده که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل یک واحد درصد کاهش نشان می‌دهد.

هر چه هست به نظر می‌رسد سیاست‌های دولت سیزدهم برای تامین کسری بودجه به روش استقراض غیرمستقیم، در حال نشان دادن تبعات خود است. این امر موید این نکته است که حتی اگر نرخ تورم بالا نرود، ماندگاری آن در محدوده 40 درصدی تضمین می‌شود که می‌تواند خبری فاجعه‌بار برای طبقه متوسط ایران تلقی شود.