گام معلق در مسیر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی

ایمان ربیعی

 دیروز در حالی کلیات لایحه بودجه سال 1401 به تصویب رسید که بحث موافقان و مخالفان در خصوص ارز ترجیحی، یعنی مهمترین نقطه تصمیم در بودجه سال آینده بی‎پایان باقی ماند.

 حجم تذکر و صحبت نمایندگان در خصوص تبعات منفی حذف ارز 4200 تومانی به حدی بود که نقبی به ماجرای لایحه پیشنهادی دولت با دو فوریت به مجلس شورای اسلامی زده شد و رییس‌جمهور و رییس مجلس سخنانی را درباره دلایل ارائه و عدم پذیرش قید فوریت آن لایحه اعلام کردند.

جدل‌های فراوان پیرامون ارز 4200 تومانی در حالی اتفاق افتاد که بسیاری معتقد بودند همسویی دولت و مجلس کار را بر دولت سیزدهم هموار می‌کند اما به نظر می‌رسد ناهماهگی تیم اقتصادی از یک سو و فشار تورمی بالا در اقتصاد ایران از سوی دیگر مهمترین عامل بروز این اتفاق شده است که دولت در اصلی‌ترین سیاستی که آن را جراحی اقتصادی می‌داند، نتواند به راحتی کار را پیش ببرد .  با این حال بسیاری از نمایندگان معتقد بودند بودجه بر بنای حذف ارز 4200 تومانی نوشته شده و در نتیجه انتظار می‌رود که این اتفاق در سال آینده بیفتد اما برخی از موافقان حتی، تاکید داشتند بنا به دلایل سیاسی به این موضوع رای داده‌اند و حاضر نیستند در این بخش دولت را همراهی کنند. کاظم دلخوش، نماینده مخالف با کلیات لایحه بوجه نیز در این خصوص تاکید دارد که در نهایت نمایندگان وقتی را به دولت خواهند اد تا حمایتی معیشتی را جایگزین یارانه ارزی کنونی نماید و حار به حذف ارز 4200 تومانی به هر قیمتی نیستند .  پیش از این و در صحن علنی مجلس شورای اسلامی ، مسعود میرکاظمی، رییس سازمان برنامه و بودجه تاکید کرد که یارانه ریالی به جای یارانه ارزی به مردم داده می‌شود . ملبغ این یارانه بین 90 تا 20 هزار تومان اعلام شده اما هنوز مقام مسئولی این رقم را تایید نکرده است.

 از پس بحث‌های بی‌شمار نمایندگان درباره دلایل احتیاط لازم برای حذف ارز 4200 تومانی، مسعود میرکاظمی پشت تریبون مجلس رفت و تاکید کرد که این اقدام برای حمایت از فقرا صورت می‌گیرد. وی البته اعلام کرد که دولت چون ارز کافی نداشت، دلار را به قیمت آزاد در بازار خریداری می‌کرد تا به قیمت 4200 تومان با آن کالا وارد کند و همین اقدام پایه پولی را بالا می‌برد. این تصویر البته نمی‌تواند در بازاری که نود درصد از تزریق ارز آن در دستان دولت است، تصویر چندان درستی باشد .

رییسی و قالیباف چه گفتند

 رییس‌جمهوری که برای دفاع از کلیات لایحه بودجه ر مجلس شورای اسلامی حضور یافته بود، تاکید کرد که خط قرمز دولتش معیشت مردم است. وی یک گام فراتر از لایحه دو فوریتی تغییر مکانیزم تخصیص ارز 4200 تومانی گذاشت و تاکید کرد که اگر بنا بود دولت به قانون عمل کند بدون هیچ حمایتی باید ارز 4200 تومانی را حذف می‌کرد اما برای حمایت از معیشت مردم چنین کاری را نکرده است.

ابراهیم رییسی گفت: زمانی که کار را در دولت سیزدهم آغاز کردیم از هشت میلیارد دلاری که در بودجه پیش‌بینی کرده بودیم، چیزی باقی نمانده بود یعنی در نیمه دوم سال مبلغی برای تخصیص ارز ترجیحی باقی نمانده بود. اگر دولت می‌خواست به قانون عمل کند باید ارز ترجیحی را بدون جبران حذف می‌کرد اما خط قرمز ما سفره و معیشت مردم بوده و هست.وی ادامه داد: خدمت مقام معظم رهبری که موضوع مطرح شد، ایشان فرمودند:«نظر مجلس در این ارتباط اخذ شود.» این سخن بسیار حکیمانه بود بعد از فرمایشات ایشان این موضوع را در دولت به عنوان لایحه دو فوریتی مطرح کردیم که در دولت به تصویب رسید.

دولت در شرایط کنونی در نقطه‌ای قرار دارد که درباره حذف ارز 4200 تومانی، می‌داند چه می‌خواهد اما مکانیزم‌های جایگزین را روشن نکرده است

وی اظهار داشت: براین اساس مقرر شد اولا ارز ترجیحی برای چند ماه آتی ادامه پیدا کند تا شرایط عادی شود. دوما حذف ارز ترجیحی بدون جبران برای مردم به ویژه خانواده‌های نیازمند کار درستی نیست حتماً باید این جبران صورت گیرد لذا در این لایحه هر دو نکته رعایت شد و لایحه تقدیم مجلس شد.

رئیس‌جمهور گفت: مجلس محترم بعد از اینکه لایحه مطرح شد، فوریت لایحه را رد کرد و مقرر شد لایحه به صورت عادی بررسی شود به عبارت دیگر مجلس اعلام نکرد که ارز ترجیحی را چه کنیم واعلام نکرد که چگونه جبران کنیم. نه رای به ادامه ارز ترجیحی داد و نه رای به جبران حذف ارز ترجیحی.

رئیسی اظهار داشت: ترجمه رای به عدم فوریت لایحه دولت این بود که «طبق قانون باید ارز ترجیحی حذف شود.» لذا شرحی برای ریاست مجلس نوشتم و گفتم که در جلسه برای نمایندگان تبیین شود که عدم رای به فوریت لایحه بدین معنا است که ارز ترجیحی باید حذف شود.

رئیس دولت سیزدهم گفت: این کار را به مصلحت ندانستیم معتقد بودیم که این کار شوک وارد کردن به سفره و معیشت مردم است که خط قرمز دولت است. رهبری مشکل را حل کردند و اجازه دادند وضعیت اقتصادی فعلی را تا تعیین تکلیف قطعی ارز ترجیحی ادامه دهیم.قالیباف نیز توضیحاتی درباره تصمیم مجلس ارائه کرد و گفت: دغدغه اول مجلس معیشت مردم است و حتماً اولویت ارز ترجیحی در سال ۱۴۰۱ معیشت مردم و نیازمندان است.

رییس مجلس درباره لایحه تغییر مکانیزم تخصیص ارز 4200 تومانی که با دو فوریت به مجلس ارائه شده بود، افزود: بعد از چهار ماه بررسی دولت لایحه دو فوریتی به مجلس داد و توقع داشت ظرف ۴۸ ساعت در این خصوص تصمیم بگیریم. هرگز مجلس برای امر به این مهمی تصمیم عجولانه و ۴۸ ساعت نخواهد گرفت.وی تاکید کرد: مجلس به فوریت رای نداد اما در کمیسیون این لایحه در حال بررسی است و اگر واقعاً این بحث بود خوب بود که دولت لایحه اصلاح بودجه را ارائه می‌کرد اما در این خصوص لایحه‌ای به مجلس داده نشد.

اظهارات ضد و نقیض ادامه دارد

 در حالی که رییس جمهوری دیروز هم بر ضرورت حذف ارز ترجیحی تاکید کرد و گفت که این کار با پیش‌بینی اقدامات حمایتی صورت می‌گیرد اما هنوز شمار نمایندگانی که رای موافق به بودجه دادند و می‌گویند با حذف ارز 4200 تومانی برای واردات اقلام واسطه‌ای کالاهای اساسی مخالفند، بالاست.  این مخالفت در کنار اظهارات ضد و نقیض مقامات دولتی نشان می‌دهد هنوز مکانیزم حمایتی جایگزین ارز 4200 تومانی مشخص نیست. به عبارت دیگر دولت در شرایط کنونی در نقطه‌ای قرار دارد که می‌داند چه می‌خواهد اما مکانیزم‌های جایگزین را روشن نکرده است .  برخی از نمایندگان مجلس و مقامات دولتی سناریوهای گوناگونی را طرح می‌کنند. محسن رضایی می‌گوید که یارانه یک خانوار چهار نفره به 800 هزار تومان می‌رسد و 66 میلیون نفری که یارانه معیشتی می‌گیرند در این قالب از یارانه جدید بهره‌مند می‌شوند اما قادری ، نماینده مجلس می‌گوید کارت اعتباری به شهروندان داده می‌شود. برخی نیز معتقدند کوپن الکترونیک با سهمیه خرید در راه است و حمایت کالایی خواهد بود. هر چه هست سال سخت و دشوار 1401 پیش روی دولت سیزدهم است. سالی که وعده‌های متعدد و متفاوت این دولت از سوی افکار عمومی محک زده خواهد شد.