جاده تهاتر یک‌طرفه است

محمد میرزایی

 تهاتر نفت؛ کلید واژه مورد استفاده مسئولان و مدیران دولت سیزدهم است که در بیش از 3 ماه گذشته بارها و بارها مطرح شده است.

در زمینه تهاتر نفت جواد اوجی، وزیر نفت همزمان با آغاز پاییز از برنامه‌های این وزارتخانه و همچنین قراردادهای تهاتر نفت روی میز سرمایه‌گذاران خارجی خبر داده بود.

در این میان عده‌ای از مسئولان نیز از تهاتر نفت با واردات مواد غذایی مانند برنج و چای سخن به زبان رانده بودند که با واکنش‌های فراوانی مواجه شد.

در جدیدترین اظهارنظر، معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزیر کشور گفته است؛ 3600 دستگاه اتوبوس در ناوگان حمل و نقل عمومی از طریق تهاتر نفت تامین خواهد شد. اگر راهی نتوانستیم پیدا کنیم باید راهی بسازیم، اگر منابعی نداریم که نوسازی ناوگان را انجام دهیم در نتیجه بحث تهاتر نفت را مطرح کردیم و به دنبال تحقق این موضوع هستیم تا بتوانیم ناوگان را نوسازی کنیم.

این در حالی‌است که تهاتر نفت با خرید و واردات برخی کالاها شاید بتواند در کوتاه مدت برخی از نیازهای داخلی را مرتفع کند اما به حتم نمی‌توان این روش را در دراز مدت دنبال کرد زیرا بسیاری از نیازهای داخلی در برخی از کشورهایی وجود دارد که به نفت ایران نیازی نداشته و اصلا تمایلی به انجام تهاتر ندارند.

البته نباید فراموش کرد برخی از کشورها که دارای کالاهای مورد نیاز ایران هستند، حاضر به قبول ریسک دورزدن تحریم‌ها حتی در قالب تهاتر کالا نیستند؛ بنابراین به نظر می‌رسد دولت باید هرچه سریعتر و در جریان مذاکراتی که از 8 آذرماه ازسرگرفته می‌شود؛ راهی برای خروج از شرایط تحریم پیدا کند.

راه‌های مختلف اداره کشور

مرتضی عزتی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره امکان اداره کشور به شیوه تهاتر به « توسعه ایرانی» گفت: به صورت‌ها و شیوه‌های مختلفی می‌توان کشور را اداره کرد، اما اداره مطلوب و مناسب کشور اهمیت دارد.

وی افزود: می‌توان تحریم بود و هیچ کالایی از خارج از کشور وارد نکرد و به قول برخی مسئولان از یمنی‌ها بیاموزیم و حتی گرسنه هم بمانیم که این شیوه هم گونه‌ای از اداره کردن کشور محسوب می‌شود، اما بدون شک کشور ما به واردات بسیاری از کالاها نیاز دارد که طرف صادرکننده و فروشنده حاضر نخواهد بود در مقابل وجه آن، نفت دریافت کند.

وی بیان کرد: البته ممکن است بتوانیم تعدادی از کالاها را با تهاتر وارد کرده و استفاده کنیم؛ اما اگر قرار است تحریم باشیم و این روند ادامه یابد و رفع نشود و همچنان در وضع و شرایط فعلی باقی بمانیم یک راه بسیار مختصر برای تامین و واردات نیازهای داخلی، تهاتر است.

واکنش سایر کشورها در قبال ریسک تهاتر نفت با ایران

عزتی در پاسخ به این پرسش که با توجه به گستره تحریم‌های نفتی آیا سایر کشورها حاضر به قبول ریسک فروش کالا در قالب تهاتر با نفت خواهند شد؛ توضیح داد: بسیاری از فروشندگان کالاهای مورد نیاز ما شاید اصلا نیازی به نفت نداشته باشند؛ وقتی شما وارد فضایی مانند بازار اروپا می‌شوید، بنگاه به بنگاه شرایط خاص خود را دارد و این‌گونه نیست که دولت آلمان بگوید نفت را قبول می‌کنم و در مقابل بنگاه‌ها و تولیدکنندگان نیز این موضوع را بپذیرند.

وی ادامه داد: با بعضی کشورها که بسیار محدود هستند مانند چین، روسیه و ...  امکان تهاتر وجود دارد. همچنین اگر در برخی کشورها که ما در آنها شرکت تاسیس کنیم، می‌توانیم روابط آن شرکت‌ها را به گونه‌ای تنظیم کنیم که بخش کوچکی از نیازهای وارداتی ما را با تهاتر جبران کنند وگرنه بسیاری از کشورها و شرکت‌هایی که در خارج از ایران به عنوان تولیدکننده عمده کالاها فعالیت دارند، به هیچ وجه از این مسیر روابط با آنها قابل‌تنظیم نیست.  

با تحریم اداره اقتصاد  امکان‌پذیر نیست

عضو هیأت مؤسس انجمن علمی اقتصاد اسلامی ایران عنوان کرد: ما اگر بخواهیم با وضعیت مطلوب و مناسب اقتصاد را اداره کنیم؛ حتم بدانید با ادامه تحریم امکان‌پذیر نیست.

وی اضافه کرد تحریم مانع جدی تولید و صادرات کالاهاست، در ضمن دور زدن تحریم بدان معناست که کالا با 20 تا 30درصد بالاتر از قیمت متعارف ، وارد ایران شده و در مقابل صادرات نیز با هزینه بالاتر انجام می‌شود و تاثیر این هزینه‌ها بر اقتصاد ایران روشن است.  بنابراین در این شرایط قدرت رقابتی خود را در دنیا  از دست می‌دهیم.

ضربه سنگین تحریم بر پیکر تولیدکنندگان ایرانی

وی خاطرنشان کرد: این شرایط ضربه سنگینی محسوب می‌شود به اضافه اینکه بسیاری از تولیدکنندگان ما که کالاهای خود را در بازار داخل عرضه می‌کنند و می‌فروشند نیز اگر مواد اولیه، تجهیزات خارجی و یا حتی برخی قطعات خارجی را نیاز داشته باشند با مشکل تحریم‌ها مواجه می‌شوند؛ شکی نیست که تحریم بر تولید تولیدکنندگان داخلی که تمام کالاهای خود را در داخلی عرضه می‌کنند تاثیر دارد.

مرتضی عزتی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: تحریم مانع جدی تولید و صادرات کالاهاست، در ضمن دور زدن تحریم بدان معناست که کالا با 20 تا 30درصد بالاتر از قیمت متعارف، وارد ایران شده و در مقابل صادرات نیز با هزینه بالاتر انجام می‌شود و تاثیر این هزینه‌ها بر اقتصاد ایران روشن است

عزتی هشدار داد: درصد بسیار بالایی از تولیدکنندگان ایرانی به ویژه تولیدکنندگان صنعتی ما از تحریم آسیب دیده‌اند و این آسیب تا هنگامی که نتوانیم شرایط سهل و آسانی برای واردات، صادرات و مبادلات ارزی با خارج فراهم کنیم، رفع نخواهد شد.

عملکرد دولت سیزدهم در حوزه اقتصاد

وی درباره عملکرد دولت سیزدهم در زمینه اقتصادی گفت: برای بررسی و تحلیل دقیق عملکرد دولت در زمینه اقتصاد و بهبود وضعیت معیشت مردم بسیار زود است اما در این مدت اتفاق خاصی در اقتصاد کشور نیفتاده جز اینکه چند مصوبه، بخشنامه، ابلاغیه و دستورالعمل و ... تهیه و اعلام شده است. البته نمی‌توان انتظار داشت که برنامه‌ها و تلاش‌ها به این زودی نتیجه بدهد زیرا اقتصاد با یک، دو، سه ماه و حتی یک تا دو سال هم نمی‌تواند وضعیت خوبی پیدا کند بلکه چند سال طول می‌کشد تا وضع اقتصاد خوب شود که البته این موضوع به اعمال سیاست‌های درست و مناسب بستگی دارد.

وی عنوان کرد: اگر فکر کنیم تصمیم‌گیری در زمینه اقتصاد را به یک گروه داده‌ایم و انتظار داشته باشیم ظرف یک تا دو هفته و حتی یک سال وضعیت اقتصاد درست شود، ‌انتظار نادرستی است. اگر واقعا علم اقتصاد را بشناسیم و با تجربیات دنیا آشنا باشیم، درمی‌یابیم هیچ کشوری نتوانسته در عرض یک یا دو سال اوضاع اقتصاد خود را سامان دهند.

رشد 10درصدی تولید، لازمه بهبود وضعیت اقتصاد کلان

این اقتصاددان برای بهبود وضعیت اقتصاد حداقل تا پایان سال 1400 خطاب به دولتمردان سیزدهم توصیه کرد:‌ مهمترین کار و اولویت دولت باید در زمینه تقویت تولید باشد؛ اگر تولید رشد کند و رونق یابد و شدت رشد آن بالای  10درصد باشد همه مشکلات اقتصادی کشور پس از چند سال حل خواهد شد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: برای قرارگیری تولید در مسیر درست باید زمینه‌های لازم برای تقویت و رشد تولید با مصوبات، ابلاغیه‌ها و ... فراهم شود.