رشد طبقه ثروتمند ایران ۳.۴ برابر جهان!

مریم شکرانی

 ایران چهاردهمین کشور جهان با بیشترین میلیونرها است! درست در شرایطی که اقتصاد کشور زیر بار سنگین‌ترین فشارهای تحریم و کرونا قرار دارد، جمعیت ثروتمندانش افزایش داشته و حالا بنا به گزارش مجله فوربس اکنون در ایران، حدود ۲۵۰ هزار نفر با ثروت بالاتر از یک میلیون دلار زندگی می‌کنند و به این ترتیب، ایران چهاردهمین کشور جهان از منظر تعداد میلیونر‌ها است و در خاورمیانه هم جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. پیش از این عربستان سعودی در جایگاه نخست در خاورمیانه قرار داشت و اکنون با ۲۱۰ هزار نفر میلیونر، در جایگاه ۱۷ در جهان قرار دارد.  این در حالی است که بنا به اعلام وزارت کار و رفاه اجتماعی از جمعیت حدود 88 میلیون نفری ایرانی چیزی حدود 60 میلیون نفر محتاج دریافت یارانه هستند و زیر خط فقر زندگی می‌کنند.

ایران 20 میلیون نفر حاشیه‌نشین دارد

وزارت راه و شهرسازی جمعیت حاشیه‌نشینان ایران را حدود 20 میلیون نفر تخمین زده است و وزارت کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده که حدود 60 میلیون ایرانی نیازمند دریافت یارانه و کمک هزینه معیشتی هستند. این اتفاق در شرایطی رخ می دهد که ایران ششمین کشور جهان با بیشترین نرخ تورم است و نرخ تورم در حال حاضر از دوران جنگ تحمیلی بیشتر است و برآوردها حاکی از آن است که جمعیت فقرای ایران گسترش داشته است.

در همین شرایط مجله معتبر فوربس گزارش عجیبی منتشر کرده است که بر مبنای آن همزمان با فقیرتر شدن بخش قابل‌توجهی از مردم ایران، جمعیت ثروتمندان رو به افزایش است.

مجله معتبر «فوربس» (Forbes) به تازگی گزارشی در مورد افزایش حیرت آورِ تعداد «میلیونر‌های ایرانی» منتشر کرده که همزمانیِ آن با کاهش همگانیِ سطح درآمد‌ها در ایران، مثال زدنی است. در واقع، ایران حالا یک طبقه بسیار کوچک از «ابرثروتمندان» دارد و یک طبقه بسیار بزرگ از «فقرای مطلق».

بر اساس گزارش این مجله، در سال ۲۰۲۰ میلادی تعداد ابرثروتمندان (high net worth individuals یا HNWIs) در ایران، ۲۱.۶ درصد رشد کرده و این در حالی است که متوسط رشد تعداد این گروه از ثروتمندان در جهان در همین بازه زمانی، تنها ۶.۳ درصد بوده است. در واقع باید گفت که رشد طبقه ثروتمند در ایران حدود 3.4 برابر رشد طبقه ثروتمند در جهان بوده است! نکته جالب توجه اینکه بر اساس گزارش مجله «فوربس»، ثروت این افراد به دلار محاسبه شده و بنابراین، آن‌ها «میلیونرهایِ دلاری» هستند. این گزارش اضافه می‌کند که ثروت این گروه از ایرانی‌ها، حتی سریع‌تر از تعدادشان هم رشد کرده و در طول سال ۲۰۲۰ میلادی، حدود ۲۴.۳ درصد افزایش پیدا کرده است.

صاحبان رانت از بورس  ثروتمند شدند

جالب است که بدانید این گزارش محل درآمد ثروتمندان ایرانی را بازار سرمایه و ارز دیجیتال عنوان کرده است. در این گزارش، به داده‌های موسسه مشاوره‌ای «Capgemini» اشاره شده که بر اساس آنها، بازدهی بازار سرمایه ایران در فاصله ماه‌های مارس تا جولایِ سال ۲۰۲۰ میلادی حدود ۶۲۵ درصد در مقایسه با سالِ پیش از آن افزایش داشته است.

این در حالی است که طی همین بازه زمانی، شاخص S&P ۵۰۰ (شاخصی شامل نماد‌های ۵۰۰ شرکت برتر در بورس نیویورک و نزدک در آمریکا) تنها ۱۶ درصد بازدهی داشته است. بر اساس این گزارش بخش عمده سرمایه گذاری‌ها در بازار سرمایه، از سوی ثروتمندانی صورت گرفته که به رانت‌های اطلاعاتی دسترسی داشته‌اند و بیشترین سود را از افزایش انفجاری قیمت‌ها در بورس تهران کسب کرده‌اند.

 داده‌های موسسه Capgemini نشان می‌دهد که به لطفِ رشد اعجاب‌آور بازدهی بورسِ تهران، ایران اکنون ۲۵۰ هزار نفر با میزان ثروت بالای یک میلیون دلار دارد، که عمده آن‌ها هم در تهران زندگی می‌کنند.

این گزارش اضافه می‌کند که اقداماتِ دولت ایران هم به رشد این گروه کمک کرده است: دولت ایران، پیش از این یک درصد از ذخایر «صندوق توسعه ملی» را به بورس تهران تزریق کرده و در مرحله بعد هم، همین چند ماه پیش، حدود ۵۹۵ میلیون دلار (معادل حدود ۱۳ هزار میلیارد تومان) به بازار سرمایه ایران تزریق کرد که موجب رشد جهشی بازدهی در بازار سرمایه ایران شد.

کشور ما حدود 20 میلیون نفر حاشیه‌نشین و حدود 60 میلیون نیازمند دریافت یارانه و کمک هزینه معیشتی دارد. این اتفاق در شرایطی رخ می دهد که ایران ششمین کشور جهان با بیشترین نرخ تورم است و برآوردها حاکی از آن است که جمعیت فقرای ایران گسترش داشته است

اما این تنها منبع ثروت ابرثروتمندانِ ایرانی نیست. داده‌های موسسه Capgemini اضافه می‌کند که استخراج بیت‌کوین، به دلیل ارزان بودن برق در ایران، دومین منبع اصلیِ ایجاد ثروت برای این طبقه خاصِ اجتماعی بوده است. جالب‌تر اینکه بر اساس این گزارش، حدود ۷۲ درصد از ابرثروتمندانِ ایرانی، یعنی جمعیتی در حدود ۱۸۰ هزار نفر، در حوزه استخراج رمزارز‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

اقتصاد ایران هندی می‌شود

رشد جمعیت ثروتمند ایران در حالی اتفاق می افتد که بر اساس تعاریف سازمان ملل درآمد کمتر از روزانه ۲.۲ دلار (در سال ۲۰۲۰ میلادی)، به معنی این است که فرد زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کند و نمی‌تواند نیاز‌های اساسیِ زندگی خود را تامین کند. با نرخ دلار ۲۵ هزار تومانی، این مبلغ معادل درآمد روزانه ۵۵ هزار تومانی به ازای هر نفر و ماهانه یک میلیون ۶۵۰ هزار تومانی به ازای هر نفر است. به این ترتیب، یک خانوار ۴ نفره، برای آنکه با معیار‌های قاره آفریقا، بالای خط فقر زندگی کند، باید ماهانه دست کم حدود ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان درآمد داشته باشد.

و بر اساس آمارهای رسمی منتشر شده، چیزی حدود 30 میلیون کارگر در ایران زندگی می‌کند که بنا به اعلام تشکل های کارگری  70 درصد این جمعیت حداقل بگیر هستند که در واقع این جمعیت حداقل حقوق امسال را که بین 3 میلیون و 700 هزار تومان تا 4 میلیون تومان است دریافت می کنند. ضمن اینکه بخش قابل توجهی از سالمندان و بازنشستگان نیز با حداقل حقوق زندگی خود را می‌گذرانند.  

وضعیتی که محمد طبیبیان، اقتصاددان از آن با عنوان هندی شدن اقتصاد ایران نام می‌برد. او در یک یادداشت در کانال تلگرامی‌اش به شکاف طبقاتی در هند اشاره کرده و نوشته است که در برخی مناطق شهرها قیافه انسان‌ها هم دارد هندی می شود، چهره‌ها در اثر ضعف تغذیه مستمر به دلیل گرانی مواد غذایی و ظاهر به دلیل بالا پوش مستعمل و کهنه.

او نوشته است این که یک ملت فقیر شود رخداد دردناکی است اما عجیب و غریب نیست؛ همان‌طور که هند در قرن هفدهم یکی از ثروتمندترین کشورها بود و از قرن نوزدهم به بعد یکی از فقیرترین کشورها بود و حالا ایران بی سر و صدا فقیر می شود و در حالی که در سالهای انتهایی دهه 50 حرف از ژاپن اسلامی شدن بود حالا  در مناظره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری کسی از بلندنظری، اهداف بلند برای پیشرفت و ترقی کشور سخنی به میان نیاورد و همه در حد قول تامین مقداری پول کمک معاش یا قول‌های محاسبه نشده برای تامین مسکن و مانند آن یا نظارت بر بازار و کنترل توزیع و قیمت صحبت کردند.

 به نظر می‌رسد ایران از پس پشت سر گذاشتن یک دهه سخت همراه با دو تحریم سراسری و فراگیر حالا به بهشت ثروتمندانی تبدیل می‎شود که در کنار جمعیت انبوه فقیر باید گذران زندگی کنند و این نشانه افزایش فاصله طبقاتی در ایران است.