مانور بازارساز بر «بازگشت ارزهای صادراتی»

ایمان ربیعی

در حالی که قیمت ارز روز به روز در بازار ایران روندی افزایشی را طی می‌کند، عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی خبر از رسیدگی به وضعیت صادرکنندگانی داد که نسبت به بازگرداندن ارزهای صادراتی خود اقدام نکرده‌اند.

 به گزارش «توسعه ایرانی»، مانور بازارساز بر مساله مهم بازگشت ارزهای صادراتی در حالی آغاز شده است که بررسی‌ها نشان می‌دهد این فاکتور یکی از عوامل رشد قیمت ارز در بازار تلقی می‌شود و عوامل متعدد دیگری نیز در این مسیر دخیل هستند.

افزایش انتظارات تورمی را شاید بتوان یکی از مهمترین دلایل بروز این اتفاق دانست. هرچند بررسی‌های کارشناسان اقتصادی نشان می‌دهد که یکی از عوامل مهم رشد تورم در ایران دررفتن لنگر نرخ ارز است، اما با این حال افزایش انتظارات تورمی خود در افزایش نرخ دلار، این ارز شاخص بازار موثر است. حالا رکوردهای عجیبی که از پس فرارسیدن سال 99 در این بازار به جای مانده است این پرسش مهم را پیش روی افکار عمومی قرار داده است؛ آیا قیمت دلار باز هم روی کاهش را خواهد دید؟ پاسخ سیاستگذار به این پرسش سرراست و صریح است. همتی در جواب این پرسش می‎گوید «بله، قیمت‌ها واقعی نیست.» وی حتی به زیان کسانی استناد کرد که در سال 1397 نسبت به خرید دلارهای 19 هزار تومانی اقدام کردند اما دو سال معطل شدند تا اصل پولشان را بتوانند از بازار بیرون بکشند. این دست هشدارها البته سابقه‌ای طولانی در اقتصاد ایران دارد. عبارت «گران نخرید» یا حتی در بسیاری از موارد «نخرید» از زبان مسئولان بسیار به گوش رسیده است.

 وزیر راه و شهرسازی در پاسخ به این پرسش که قیمت مسکن چرا بالاست، گفته است مسکن نخرید تا ارزان شود، این توصیه در خصوص خودرو و طلا و ارز و سکه و ... نیز به گوش رسیده است؛ اما قیمت‌ها همواره در ایران به واسطه رشد تورم در حال افزایش است.

 حالا بررسی‌ها نشان می‌دهد با اعمال فشار به صادرکنندگان برای بازگرداندن ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی ممکن است بازار برای مقطعی کوتاه با آرامشی نسبی توام با عقب‌نشینی اندک روبرو شود، اما در بلندمدت این دست فشارها می‌تواند صادرکنندگان حرفه‌ای را از بازار دور کرده و افراد غیرحرفه‌ای که در اصطلاح صادرکنندگان بازار خراب کن هستند را به میدان بیاورد.

  متهم کروناست

 شاید بتوان به صراحت یکی از متهمان اصلی ناآرامی بازار ارز را کرونا دانست. اسفند ماه سال گذشته با آشکار شدن نشانه‌های شیوع کرونا در کشور بود که صادرات غیرنفتی با کاهشی قابل‌توجه روبرو و در برخی موارد حتی به توقف صادرات به دیگر کشورها منجر شد. این وضعیت به کاهش درآمدهای حاصل از صادرات غیرنفتی انجامید و تبعات این وضعیت حالا در بازار ارز اشاره شده است.

 اگر این نکته را عامل مهم در تحولات بازار ارز در نظر بگیریم به استناد سخنان حسین مدرس خیابانی مبنی بر بازگشت وضعیت صادرات غیرنفتی به وضعیت عادی، می‌توان انتظار داشت که قیمت‌ها به شرایط قبل طی دو - سه ماه پیش‌رو بازگردد، چراکه درآمدهای حاصل از صادرات غیرنفتی با افزایش همراه خواهد بود. این نکته را اما نباید از نظر دور داشت که مشکلات نقل و انتقال پول به واسطه تحریم‌های آمریکا علیه ایران پابرجاست. این مشکلات در شرایط کنونی حتی منجر به بلوکه شدن پول‌های ایران در کشوری چون کره جنوبی شده است. کره‌جنوبی در ماه‌های اخیر به گفته حسین تنهایی، رئیس اتاق ایران و کره جنوبی بین 6.5 تا 9 میلیارد دلار از سرمایه‌های ایران را بلوکه کرده است.

 به این ترتیب کرونا در کنار تحریم‌ها فشاری مضاعف را متوجه اقتصاد ایران کرده است.

امسال اولین سالی است که بانک مرکزی محدوده تورمی را اعلام و پیش‌بینی کرده است نرخ تورم در محدوده 22 درصدی باشد. به نظر می‌رسد تحولات بازار ارز انتظارات تورمی را افزایش داده و رشد شدید قیمت‌ها در بازار مسکن، خودرو، سکه و طلا نیز موید این مدعاست

  قیمت‌ها باز می‌‌گردد؟

بسیاری از کارشناسان معتقدند قیمت دلار در بدترین وضعیت در محدوده 17 هزار تومان قرار خواهد گرفت. همتی، رئیس کل بانک مرکزی نیز در ماه‌های اخیر بارها تاکید کرده است قیمت دلار در ایران واقعی نیست. وی البته به قیمت واقعی دلار اشاره نکرده است.

همتی درباره وضعیت پیش روی بازار ارز گفته است: «قبلاً هم تأکید کرده‌ام، تلاطم این روزهای بازار، عمدتاً از عدم تعادل عرضه و تقاضا در بازار حواله ارز، به خاطر مشکلات ناشی از کرونا در ابتدای سال، نشأت گرفته است و با فروکش کردن تدریجی تقاضاهای تجمیع شده ماه‌های قبل، و افزایش عرضه در نیما تعدیل خواهد شد.»

وی افزوده است: «گزارش‌های خوبی از افزایش قابل‌توجه صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی و صادرات غیرنفتی و خبرهای مثبت از آزاد شدن منابع مسدودی بانک مرکزی دریافت کرده‌ام که روند تأمین ارز را متحول خواهد کرد.»

او با اشاره به اینکه صادرکنندگان تکیه‌گاه اصلی ارزآوری کشور هستند، تاکید کرده است: «فرصت برای برگرداندن میلیاردها دلار ارز صادراتی در دو هفته آتی پایان می‌یابد. این فرصت به هیچ‌وجه تمدید نخواهد شد. از فردا، با هماهنگی بانک مرکزی، قوه محترم قضائیه، وزارت صمت و نهادهای نظارتی، صادرکنندگانی که تاکنون تعهد خود را ایفا نکرده‌اند، در لیست‌های ۱۰ نفره برای توضیح در مورد نحوه ایفای تعهدات دعوت می‌شوند.»

او به کلیات سیاست‌های بازارساز برای مدیریت بازار ارز نیز اشاره و تصریح کرده است: «مجدداً تأکید می‌کنم، بانک مرکزی دخالت هدفمند خود را در بازار به تشخیص خود و با در نظر گرفتن مصالح عالیه اقتصادی کشور اعمال خواهد کرد. بانک مرکزی یک بار در مهرماه سال ۹۷ توان خود را نشان داد. برخی به خاطر اشتباه محاسباتی تا دو سال برای فروش دلارهای ۱۹ هزار تومانی خود معطل ماندند. امروز نیز ریسک بازار ارز برای سرمایه‌گذاری به شدت افزایش پیدا کرده است و من نیز وظیفه دارم این را به فعالان اقتصادی گوشزد کنم.»

مانور بازارساز بر مساله مهم بازگشت ارزهای صادراتی در حالی آغاز شده است که بررسی‌ها نشان می‌دهد این فاکتور یکی از عوامل رشد قیمت ارز در بازار تلقی می‌شود و عوامل متعدد دیگری نیز در این مسیر دخیل هستند

 تورم مهار می‌شود؟

 امسال اولین سالی است که بانک مرکزی محدوده تورمی را اعلام و پیش‌بینی کرده است نرخ تورم در محدوده 22 درصدی باشد. به نظر می‌رسد تحولات بازار ارز انتظارات تورمی را افزایش داده و رشد شدید قیمت‌ها در بازار مسکن و خودرو و سکه و طلا نیز موید این مدعاست. در چنین شرایطی شاید مهار نرخ تورم بتواند در نیم سال پیش‌رو وضعیت را تغییر دهد در غیر این صورت انتظار برای نادرست بودن پیش‌بینی بانک مرکزی چندان هم بی‌محل نخواهد بود.