تحریم دوباره بانک مرکزی ایران از سوی آمریکا؛
همتی: از «دور زدن تحریم‌ها» به دوره «تحریم‌ناپذیری» ورود کرده‌ایم
محمود نوروزیه
خزانه‌داری آمریکا در تحریم جدید بعد از حمله پهپادی به تاسیسات نفتی آرامکو که به کاهش ۵۰ درصدی صادرات نفت عربستان منجر شد، بانک مرکزی ایران را این‌بار به بهانه تأمین مالی تروریسم در فهرست تحریم‌های ایالات متحده قرار داد. اعلام فهرست جدید و تکراری تحریم‌ها بعد از محدودیت‌هایی که بر سیستم‌های سوئیفت و تبادلات مالی انجام شد، این بار با تشدید شرایط تحریمی با این باور انجام شد که اقتصاد ایران در تنگنای بیشتری قرار گیرد. بانک مرکزی پیش‌تر نیز توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم شده بود؛ اما این بار نام این بانک به فهرست تأمین مالی تروریسم اضافه شده است با این هدف که رفع تحریم آن دشوارتر و عواقب همکاری با آن گسترده‌تر شود.
وزارت خزانه‌داری آمریکا با غیرقابل‌قبول دانستن حمله به تاسیسات نفتی شرکت آرامکو مدعی شده که با وضع تحریم‌های جدید، مکانیزم تأمین مالی سپاه قدس و حزب‌الله را هدف قرار داده است.
در بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا آمده است: «امروز دفتر کنترل دارایی‌های خارجی خزانه‌داری با توجه به اختیارات خود درزمینه مقابله با تأمین مالی تروریسم تصمیم گرفت بانک مرکزی ایران، صندوق توسعه ملی ایران و شرکت اعتماد تجارت پارس را تحت دستورالعمل شماره ۱۳۲۲۴ به فهرست حامیان مالی تروریسم اضافه کند».
وزارت خزانه‌داری آمریکا همچنین مدعی شد که شرکت اعتماد تجارت پارس، برخی تراکنش‌های ارزی ایران را تسهیل کرده است و صندوق توسعه ملی ایران نیز یکی از منابع تأمین مالی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.
از جمله تفاوت‌های تحریم جدید بانک مرکزی با تحریم‌های دور قبلی که پس از خروج ترامپ از برجام اعمال شد، این است که تحریم‌های جدید به بهانه تامین مالی تروریسم انجام شده است. بر این اساس، رفع تحریم‌های جدید بانک مرکزی دشوارتر شده و تهدیدات بیشتری متوجه موسسات مالی می شود که در آینده بخواهند با بانک مرکزی ایران همکاری کنند.
دور باطل تحریم‌ها
اعمال این تحریم‌ها برای دومین بار در یک سال گذشته در شرایطی اجرایی شد که ریچارد نفیو، سیاستمدار آمریکایی که خود معمار تحریم‌های دور گذشته علیه ایران بود اکنون می‌گوید که از نظر عملی این تحریم جدید فشاری را به فشارهای موجود بر ایران اضافه نخواهد کرد.
عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی نیز طی یادداشتی در واکنش به اعمال تحریم‌های جدید می‌گوید: «این تحریم‌ها، مشت خالی آمریکا را نشان می‌دهد. اگر اینگونه اقدامات می‌توانست در پیشبرد خواسته‌های ظالمانه آن دولت موثر باشد، وضعیت اقتصادی کشور بسیار متفاوت با وضعیت فعلی بود. ناکامی‌های مکرر دولت آمریکا در یک سال و اندی گذشته نشان می‌دهد که این تحریم‌ها بی‌اثرتر از هر زمان دیگری شده‌اند و اقتصاد ایران، تاب آوری خود در مقابل تحریم‌ها را به همگان اثبات کرده است.»
رئیس‌کل بانک مرکزی یادآور شده است: «موفقیت‌های اخیر بانک مرکزی و ثبات بازار نشان می‌دهد که خوشبختانه تجارت و مبادلات مالی کشور از راه‌هایی انجام می‌شود که از سوی آمریکا غیرقابل‌تحریم است. خوشبختانه از دوره دور زدن تحریم‌ها به دوره تحریم‌ناپذیری تجارت خارجی عبور کرده‌ایم و وقت آن رسیده است که دولت آمریکا از واقعیت‌ها درس بگیرد.»
محمدجواد ظریف؛ وزیر امور خارجه ایران نیز که خود پیش از این مورد تحریم‌های آمریکا واقع شده، تحریم بانک مرکزی را نشانه استیصال آمریکا دانست و اعلام کرد: «آمریکایی‌ها هر تحریمی را که می‌توانستند علیه ایران انجام دادند. کاری که اکنون انجام می‌دهند، این است که بانک مرکزی را که قبلاً تحریم شده بود با عنوان دیگری تحریم می‌کنند. می‌خواهند مانع رسیدن غذا و دارو به مردم ایران شوند و حتما این اقدام نقض همه تعهدات بین المللی است.»
ظریف این اقدام آمریکا را نقض تمام تعهدات بین‌المللی نه‌تنها برجام بلکه نقض اصول شناخته‌شده بین‌المللی در مصونیت بانک‌های مرکزی دانست و گفت: «وقتی یک موسسه را چندین بار با عناوین مختلف تحریم می‌کنند، نشان‌دهنده آن است که آنچه فکر می‌کردند با سیاست فشار حداکثری می‌توانند در ظرف چند ماه مردم ایران را به زانو درآورند، شکست خورده است.»
ظریف تصریح کرده که آمریکایی‌ها هرچه زودتر باید به این واقعیت اعتراف کنند و با یک روش آبرومندانه به این سیاست خود پایان دهند. اگر همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند توبه کنند و به میز مذاکره بازگردند، حتماً به نتایج بهتری می‌رسند تا اینکه بانک مرکزی را دو یا چند بار تحریم کنند.
بی‌اثر بودن تحریم‌های جدید در سایه شبه سوییفت
وزارت خارجه روسیه در کمتر از یک ساعت پس از اعلام تحریم‌های جدید توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به این اقدام واکنش نشان داد. وزارت خارجه روسیه در واکنش به اقدام خصمانه آمریکا مبنی بر تحریم بانک مرکزی با نامشروع خواندن این تحریم‌ها عنوان کرد که با وجود تحریم‌ها به همکاری با بانک‌های ایرانی ادامه خواهد داد.
آمریکا پس از خروج از برجام در اردیبهشت ۹۷، در آبان ماه دسترسی نظام بانکی ایران به شبکه بانکی سوئیفت را قطع کرد، اما در تازه‌ترین گام از سناریوی جدید، بانک مرکزی (برای دومین بار) و صندوق توسعه ملی ایران را در فهرست تحریم‌های خود قرار داده و این در حالی است که دیپلماسی اقتصادی ایران در حال گسترش همکاری‌های بانکی و مالی دوجانبه در قالب شبه سوییفت با طرف‌های تجاری خود است.
همتی: در سه ماه نخست سال جاری، بخش غیرنفتی که بخش مولد اقتصاد است، حدود ۰.۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته که در کنار شروع کاهش تورم، امیدوار‌کننده است. این مهم در سایه ثبات نسبی بازار ارز، تخیله آثار شوک‌های خارجی ناشی از تحریم و فشار حداکثری است
بر این اصل انجام مبادلات خارجی با تکیه بر حذف دلار و جایگزینی ارزهای ملی در مبادلات خارجی، دسترسی به راه‌های جایگزین سوئیفت و انعقاد پیمان‌های پولی دوجانبه از مهمترین اقدامات بانکی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا در ماه‌های اخیر به شمار می‌رود.
در این زمینه رئیس کل بانک مرکزی هفته گذشته اعلام کرد ارتباط بانکی ایران و روسیه از طریق پیام‌رسان روسی و سپام بانک مرکزی بدون نیاز به سوئیفت برقرار شده است.
سیگنال مثبت از رشد تجارت خارجی بدون نفت
با وجود محدودیت‌های گسترده تحریم‌های آمریکایی علیه اقتصاد ایران، روند روبه‌رشد تجارت خارجی نشان می‌دهد که به‌رغم تنگناهای موجود در راه نقل و انتقال مالی و ارزی، فعالان حوزه صادرات و واردات با اتخاذ راهکارهای نوین مسیرهای جدید را برای بقای بازارهای داخلی و تولید ملی پیدا می‌کنند.
رشد 30 درصدی صادرات غیرنفتی و بازگشت ارزهای حاصل از صادرات به چرخه اقتصاد ایران، نشان از ناکارآمدی تحریم‌ها دارد، چراکه در این میان بسیاری از کارشناسان به منطق تحریم‌ناپذیر سیاست‌های جدید انتقال ارزی بانک مرکزی اشاره کرده و عملا تحریم‌های جدید آمریکا علیه بانک مرکزی را بدون تاثیر می‌دانند.
رئیس‌کل بانک مرکزی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشته است که در سه ماه نخست سال جاری، بخش غیرنفتی که بخش مولد اقتصاد است، حدود ۰.۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است. هر چند این رشد کمتر از توان بالقوه است، ولی با توجه به رشد منفی سه فصل قبل از آن و در کنار شروع کاهش تورم، امیدوار‌کننده است. این مهم در سایه بازگشت آرامش و ثبات نسبی بازار ارز و تخیله آثار شوک‌های خارجی ناشی از تحریم و فشار حداکثری، تحقق یافته است. همتی جزئیاتی از این آمار ارائه نکرده، اما آنچه مشخص است، فعال ماندن اقتصاد غیرنفتی ایران در شرایطی ایجاد شده است که فروش نفت با فشارهای بسیار گسترده مواجه شده و دولت ترامپ تمام توان خود را بر کاهش درآمدهای نفتی و ارزی ایران به کار گرفته است.
خزانه‌داری آمریکا در تحریم جدید، بانک مرکزی ایران را این بار به بهانه تأمین مالی تروریسم در فهرست تحریم‌های ایالات متحده قرار داد با این هدف که رفع تحریم آن دشوارتر و عواقب همکاری با آن گسترده‌تر شود
پیش‌بینی‌های ابتدایی دولت آمریکا در زمان خروج از برجام گویای این مسئله بود که اقتصاد ایران ظرف چند ماه توان مقابله خود در برابر شرایط جدید را از دست خواهد داد؛ اما با گذشت حدود 15 ماه از آن زمان، دیپلماسی اقتصادی ایران نشان داد که نه تنها خبری از فروپاشی و فاجعه اقتصادی نیست بلکه امروز آمارهای جدید از مثبت شدن نسبی شرایط حکایت دارند.
دیدگاه تان را بنویسید