بانک‌ها به عنوان میدان‌دار عرصه‌های پولی و سرمایه‌ای با ترازنامه‌های غیرواقعی خود باعث ایجاد حجم عظیمی از نقدینگی‌ها شده‌اند که به نظر هم نمی‌رسد به این زودی‌ها پایانی برای جذب آن وجود داشته باشد. در این زمینه یک اقتصاددان حتی معتقد است اگر ترازنامه بانک‌ها واقعی شود، چه بسا برخی از آنها از مدت‌ها پیش ورشکست شده باشند.

زمانی که پولی در اقتصاد بدون پشتوانه چاپ یا حتی خلق شود به دلیل تناسب نداشتن با ثروت واقعی معادل خودش می‌تواند پیامدهای تخریب کننده‌ای را در اقتصاد داشته باشد که یکی از آنها کاهش ارزش پول و در نهایت تورم فراینده است. شاید از همین رو است که دین اسلام با ربا مشکل ریشه‌ای دارد و هیچگاه آن را به عنوان معادله‌ای اقتصادی یا تجاری نپذیرفته است.

مطابق اعلام بانک مرکزی از حجم نقدینگی‌ها این رقم از ۱۶۴۶ هزار میلیارد تومان هم عبور کرده است؛ نقدینگی‌ که به نظر می‌رسد حوزه‌های سرمایه‌ای مانند بازار ارز و سکه و حتی مسکن نتوانسته‌اند کمکی به جذب آن کنند.

حوزه موثر دیگر در جذب نقدینگی‌ها بازار بورس است که آن هم ظاهرا به دلیل کوچک بودن توان رویارویی با حجم نقدینگی به عظمت ۱۶۴۶ هزار میلیارد تومان را ندارد. درباره علل و پیامدهای این حجم عظیم نقدینگی،  وحید شقاقی شهری در گفت‌وگو با ایسنا توضیحاتی ارائه کرد.

بانک‌ها و بانک مرکزی 

دو کانال قدرتمند پمپاژ نقدینگی

این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه نقدینگی از دو کانال بانک مرکزی بر سایر بانک‌ها ایجاد می‌شود، اظهار کرد: بانک مرکزی هر زمانی که پول پرقدرتی را وارد اقتصاد می‌کند، باعث ایجاد نقدینگی می‌شود. پولی که بانک مرکزی وارد اقتصاد می‌کند، ضریب فزاینده نقدینگی ۶.۵ دارد. یعنی به ازای هر یک تومان پولی که وارد بازار می‌کند، ۶.۵ تومان نقدینگی ایجاد می‌شود.

وی با بیان اینکه بخش دیگری از نقدینگی‌ها توسط بانک‌ها خلق می‌شود، گفت: در بانک‌ها با پدیده ترازنامه‌های موهومی یا غیرواقعی مواجه هستیم. این مسأله باعث خلق نقدینگی از سوی بانک‌ها خواهد شد. ترازنامه غیرواقعی یعنی اینکه مثلا بانک‌ها تسهیلاتی را واگذار کرده‌اند اما با اینکه هنوز معوق است، آن سپرده و حتی سودش را در ترازنامه خود حساب می‌کنند. این مسأله باعث می‌شود تا آنها تسهیلات بیشتری را هم واگذار کنند.

شقاقی با بیان اینکه ترازنامه‌های موهومی باعث جذب بیشتر سپرده‌ها توسط بانک‌ها می‌شود، گفت: این جذب سپرده‌ها باعث می‌شود از طرفی بانک‌ها سود بیشتری هم بابت سپرده‌ها پرداخت کنند که همین مسأله باعث افزایش حجم نقدینگی هم خواهد شد. مجموع اینها باعث خلق حجم عظیمی از نقدینگی توسط بانک‌ها شده است.

بدون واقعی کردن ترازنامه‌ها نمی‌شود سالم‌سازی را آغاز کرد

او با بیان اینکه اگر نتوانیم ترازنامه بانک‌ها را واقعی کنیم، نمی‌توانیم سالم‌سازی بانک‌ها را آغاز کنیم، گفت: بخش زیادی از درآمدهای بانک‌ها موهومی است که شامل مطالبات معوق و مشکوک‌الوصول هستند که آنها را به عنوان دارایی‌ خود به حساب آورده‌اند. اگر ما ترازنامه‌ها را واقعی کنیم، ممکن است حتی مشخص شود برخی از بانک‌ها ورشکسته هستند.

شقاقی در ادامه با بیان اینکه میانگین رشد نقدینگی از سال ۹۰ تا ۹۶ معادل ۲۷.۷ درصد بوده است، اظهار کرد: این در حالی است که میانگین رشد تولید (جاری- اسمی) ۱۵ درصد بوده است که نشان می‌دهد این نقدینگی به سوی تولید هم نرفته و در بانک‌ها انباشته شده و با یک تکانه از بانک‌ها خارج و بقیه بازارهای سرمایه‌ای را متلاطم کرد.