نگاهی به رفتارهای دوگانه روسیه در قبال ایران
ساز ناکوک مسکو در بازار نفت
عضو کمیسیون انرژی مجلس: همکاری ما با روس‌ها نباید به سمت فعالیت های زمان بر مثل نیروگاه های هسته ای برود. روس ها برای واحد دوم نیروگاه اتمی بوشهر اعلام آمادگی کرده‌اند. اما این موضوع اولویت امروز کشور ما نیست. با توجه به شرایطی که در داخل داریم و مشکلاتی که در سطح بین المللی داریم باید همکاری های اقتصادی خود با روس ها را به سمتی ببریم که چالش‌برانگیز نباشد کارشناس حوزه انرژی: روسیه از یک طرف خودش شامل تحریم های آمریکا است و از طرف دیگر مسائل مالی و مشکلات اقتصادیش ایجاب می کند که نفت را با قیمت بالا بفروشد. در چنین شرایطی، حمایت این کشور از افزایش تولید نفت، نشان از بروز تفاهمات جدید میان این کشور میان آمریکا و عربستان دارد.احتمالا اهداف روسیه در حمایت از افزایش تولید،منافع این کشور را در جایی بیرون از بازارهای نفت تامین می کند
امین قلعه‌ای
«روس ها به ایران خیانت کردند.»این جمله این روزها و به دنبال رفتار روسیه در بازار های نفت نقل محافل سیاسی و اقتصادی کشورمان شده است. برای آنها که تاریخ خوانده اند اما، توصیف وضعیت ارتباط میان ایران و روسیه در قالب این جمله چندان تعجب برانگیز نیست. روسیه چه آن هنگام که تزارها بر آن حکم می راندند و چه در زمانی که توسط کمونیست های پخمه اداره می شد، هیچ‌گاه شریک قابل اتکایی برای ایران نبوده است.آنها حتی همسایه ای قابل اعتماد نیستند. مشکل اینجاست که ما تصور می کردیم،همپوشانی مواضع، و نه حتی منافع، میان دو کشور در مقابل غرب، ایران و روسیه را به شرکای راهبردی برای یکدیگر تبدیل کرده است. بحث نوع رفتار روس ها با کشورمان این روزها دوباره بر سر زبان ها افتاده است. همین چند روز پیش وزیر انرژی آمریکا پس از دیدار با وزیر انرژی روسیه گفت:«عربستان، روسیه و آمریکا کمبود های بازار نفت در نتیجه تحریم های ایران را جبران خواهند کرد.» دراین میان پرسش اصلی این است که رفتار روسیه در قبال ایران را در کدام چهارچوب می توان ارزیابی و توصیف کرد؟ آیا روسیه رفیقی است که مدام از پشت به ما خنجر می زند و یا اصولا تلقی ما از رفاقت با روسیه اشتباه است؟ دلیل واقعی همراهی روسیه با آمریکا در تحریم های نفتی کشورمان چیست؟ وزیر نفت انرژی روسیه ماه گذشته در مورد میزان تولید نفت توسط این کشور گفت:« تولید نفت این کشور در سال ۲۰۱۸ به ۵۵۱ میلیون تن معادل ۱۱.۰۲ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که بالاترین رقم در طی ۳۰ سال گذشته است و حدود 3.5 میلیون تن بالاتر از پیش بینی های قبلی است.»
روسیه آب به کدام
آسیاب می ریزد؟
«روسیه از یک طرف خودش شامل تحریم های آمریکا است و از طرف دیگر مسائل مالی و مشکلات اقتصادیش ایجاب می کند که نفت را با قیمت بالا بفروشد. در چنین شرایطی، حمایت این کشور از افزایش تولید نفت، نشان از بروز تفاهمات جدید میان این کشور میان آمریکا و عربستان دارد.احتمالا اهداف روسیه در حمایت از افزایش تولید،منافع این کشور را در جایی بیرون از بازارهای نفت تامین می کند.» این جملات بخشی اظهارات نرسی قربان، کارشناس حوزه اقتصاد انرژی این است. توصیف نرسی قربان از رفتار روسیه در قبال بازارهای نفت اما ارزیابی فراگیر در میان کارشناسان حوزه اقتصاد و حتی روابط بین الملل است. بسیاری بر این اعتقادند که روس ها مطابق معمول رفتار همیشگی خود در قبال ایران مشغول دو دوزه بازی هستند.آنها از یک سو خود را منتقد رفتار های آمریکا در مورد ایران نشان می دهند و ازسوی دیگر با عملاً با سیاست های آمریکا و عربستان در بازارهای نفت همراهی می کنند. دراین میان بسیاری از کارشناسان معتقدند حمایت آمریکا از سعودی‌ها با پوشش و ابزار قیمت انجام می‌شود و روسیه هم با نزدیک شدن به عربستان و آمریکا تلاش دارد از شرایط موجود به بهترین نحو استفاده کند، یعنی هم نفت را با قیمت بالاتر می‌فروشد و هم گاز را. در این شرایط نه تنها سبب تضعیف اقتصاد رقبای اصلی‌اش می‌شود، بلکه با تولید کمتر، درآمد بیشتر را به دست می‌آورد. حسین کاظم پور اردبیلی در این باره می گوید:«روسیه و عربستان به بهانه متوازن‌سازی بازار جهانی نفت به دنبال تصاحب بخشی از سهم ایران هستند و از سوی دیگر برخی اعضای اوپک، دست در دست آمریکا برای ضربه زدن به برخی بنیانگذاران این سازمان تلاش می‌کنند. درواقع تلاش آقای ترامپ برای ممانعت از حضور ایران در بازارهای جهانی نفت خام سبب گروگان‌گیری بازار از سوی روسیه و عربستان که تمایل زیادی هم به قیمت‌های پایین نفت ندارند، شده است. هشدارهای گاه و بیگاه ما، ممکن است در کوتاه‌مدت تغییری در رفتار کشورها نداشته باشد، زیرا هر کشوری تلاش می‌کند نفت را در قیمت بالا بفروشد تا درآمدش افزایش یابد، اما بی‌شک این هشدارها و نحوه برخورد عربستان و روسیه با ایران در تاریخ ثبت خواهد شد و آیندگان خواهند فهمید برخلاف ایران که برای ثبات بازار نفت و عرضه مطمئن انرژی به مصرف کنندگان تلاش کرده است عربستان و روسیه به استقبال تحریم یکی از تولیدکنندگان اوپک رفته است.»
روسیه با ایران در کدام زمین بازی می کند؟
دو هفته پیش تهران شاهد برگزاری یک نشست مهم میان سران کشورهای ترکیه، روسیه و ایران بود.نشستی بر سر موضوع روسیه که در حاشیه آن موضوع حذف دلار از مبادلات تجاری میان دو کشور نیز مطرح شد. عبدالناصرهمتی رئیس کل بانک مرکزی ایران در این مورد گفته بود:« مروز جمعه 16شهریور در جریان نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه به‌همراه وزیر محترم نفت نشستهای دوجانبه مفید و سازنده‌ای درحضور رؤسای جمهور با مقامات اقتصای دو کشور روسیه و ترکیه داشتیم. فروش نفت، خرید کالاهای اساسی، گسترش روابط بانکی، مبادله با پولهای ملی طرفین با هدف حذف دلار و کلاً توسعه روابط تجاری و اقتصادی محور مذاکرات و توافقات با دو کشور همسایه بود. مقرر شد در اولین فرصت در دیدار با رئیس بانک مرکزی روسیه در مسکو توافقات را پیگیری کنم.». بیان این اظهارت توسط رئیس کل بانک مرکزی نشان می دهد که روس ها به رغم همراهی با آمریکای ها در اشباع بازار نفت، به دنبال ایجاد مسیری برای گسترش روابط تجاری با ایران هستند. روابطی که البته در سایه تحریم دلار قطعاً به فروش بهتر کالاهای تولید این کشور به ایران کمک خواهد کرد. جلال میرزایی نماینده عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در مورد مضوع تباد نفت در برابر کالا با کشور روسیه می گوید:« در شرایط عادی قطعاً انجام مبادلات از این طریق به صلاح کشور نیست.اما گاهی اوقات کشور در شرایط خاص قرار می گیرد. مثل امروز که بواسطه تحریم های آمریکا در شرایط خاص قرار گرفته ایم و چاره ای جز روی آوردن به مبادلات غیر عادی وجود ندارد.» او در ادامه در مورد کالای مورد نیاز ایران در صورت پا گرفتن قرارداد نفت در برابر کالا با روسیه می گوید:« روس ها از قبل برای سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز ما اعلام آمادگی کرده اند. بر اساس الگوهای IPC که آقای زنگنه آن را پیگیری می کردند، شرکت های خارجی علاقمند به سرمایه گذاری می بایست حتماً باید بایک شرکت ایرانی همکاری کنند. اما شرکت های ایرانی سرمایه کافی برای حضور در این بخش را در اختیار ندارند. ما می توانیم بخشی از سرمایه این شرکت ها را از صندوق توسعه ملی تامین کنیم. اگر شرکت های روسی در بخش نفت و گاز ما فعال بشوند، می شود راهکاری پیدا کرد که بر اساس آن سهم صندوق توسعه ملی از طریق شرکت های سرمایه گذار روسی به سمت شرکت های ایرانی حرکت کند. از این طریق هم صنعت نفت از برنامه های توسعه ای خود عقب نخواهد ماند.» درهمین حال اما اینگونه به نظر می رسد پیشنهادی که مشخصاً از سوی روس ها بر روی میز گذاشته شده، بیش از آنکه مربوط به سرمایه گذاری در حوزه نفت و گاز ایران باشد، مربوط به فروش کالا و خدمات در حوزه های دیگر است. اظهارات ولادمیر پوتین در تهران مبنی بر اعلام آمادگی کشورش برای احداث نیروگاه دوم اتمی در بوشهر و یا نیروگاه های کوچک هسته ای در ایران به خوبی نشان می دهد که روس ها علاقمند به تکرار بازی نیروگاه بوشهر با کشورمان هستند. بازی پرهزینه ای که احتمالاً مسئولان ایران علاقه چندانی به تکرار آن ندارند. چه اینکه پیش تر علی اکبر ولایتی در سفر به روسیه گفته بود که روس ها علاقمند به سرمایه گذاری 50 میلیارد دلاری در بخش نفت و گاز ایران هستند. از این گذشته بسیاری از شرکت های روس در سال های پسابرجام با امضای تفاهمنامه های همکاری با ایران علاقمندی خویش برای همکاری در این بخش ها را اعلام کرده بودند. به عنوان مثال گازپروم روسیه آذرماه سال گذشته ضمن امضای یک تفاهمنامه قول داده بود که امکان سرمایه گذاری 4 تا شش میلیارد دلاری این شرکت در پروژه ایران ال ان جی را ظرف شش ماه اعلام نماید. موضوعاتی که البته در اظهارات اخیر ولادمیر پوتین در مورد نوع همکاری های اخیر ایران و روسیه هر گز بیان نشد. عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درمورد پیشنهادات پوتین در تهران می گوید:«همکاری ما با روس ها نباید به سمت فعالیت های زمان بر مثل نیروگاه های هسته ای برود. روس ها برای واحد دوم نیروگاه اتمی بوشهر اعلام آماده گی کرده اند. اما این موضوع اولویت امروز کشور ما نیست. با توجه به شرایطی که در داخل داریم و مشکلاتی که در سطح بین المللی داریم باید همکاری های اقتصادی خود با روس ها را به سمتی ببریم که چالش برانگیز نباشد.». بی تردید گسترش روابط اقتصادی با همسایگان خصوصاً کشوری مهم همچون روسیه همواره باید در دستور کار اقتصادی کشورمان باشد. در این میان اما اینگونه به نظر می رسد که حساب باز کردن بر روی این کشور برای مقابله با تهدید های آمریکا به مثابه یک استراتژیک یک اشتباه مهلک برای اقتصاد ایران خواهد بود. اشتباهی که ممگن است هزینه‌های بیشتری به ایران تحمیل نماید.
دیدگاه تان را بنویسید