راه دراز پرشین راک

بیش از سه دهه است که موسیقی راک به‌صورت جدی در ایران پس از انقلاب نفس می‌کشد هرچند در زیرزمین‌ها باشد و کمتر خبری از آن به‌صورت رسمی شنیده شود. دقت کنید که فعالان این جنس موسیقی چون مجوز ندارند در زیرزمین‌ها فعالیت می‌کنند اما نمی‌توان آنها را به معنای دقیق کلمه  موسیقی زیرزمینی نامید .بااین‌همه علی‌رغم فعالیت سه دهه‌ای راکرهای ایران، و تثبیت جایگاه محکم این موسیقی در بین جوانان و علاقه‌مندان، و بااینکه آلبوم کاوه یغمایی با حال و هوای راک در سال 82 مجوز گرفت؛ اما اولین اجرا موسیقی سبک راک در سال 91 توسط شهرام شعرباف توانست مجوز بگیرد. مجوزی که اگرچه خیلی دیر برای پذیرفتن حق حیات این ژانر موسیقی در افق شنیداری مردمان این سرزمین بود اما برای تغییر نگاه رسمی و اعطاکننده مجوز به موسیقی کافی نبود تا با این اجرا بتواند یک‌بار برای همیشه حق بهره‌مندی مخاطب برای شنیدن این‌گونه موسیقی را تثبیت کند. اتفاقی که درباره موسیقی پاپ بعد از انقلاب با اولین مجوز افتاد و توانست آن نگاه تیره و مشکوک به پاپ را از بین ببرد و ای‌بسا رونق‌بخش آن نیز باشد. اما این رفتار یا اتفاق در برخورد با موسیقی راک نیافتاد چراکه اگر می‌افتاد امروز با گروه‌های بسیار زیاد دارای شناسنامه مشخص که در ژانر راک فعالیت می‌کنند مواجه بودیم و آلبوم‌های بسیاری در زیرشاخه‌های گوناگون این ژانر تولید شده بودند و چراکه هنوز در برگه خود اظهاری دفتر موسیقی برای اخذ مجوز آلبوم یا کنسرت، تنها ژانر موسیقی ایرانی و پاپ دو انتخابی است که باید معرف گونه موسیقی آنها باشد و گزینه دیگری نیست.

آن زمان که موسیقی راک در آن‌سوی دنیا متولد شد و در دهه شصت و هفتاد میلادی به اوج شکوفایی و تأثیرگذاری خود در آمریکا و انگلیس رسیده بود موج این موسیقی به کشور ما نیز با اندکی تأخیر رسید و باعث شد پیش از انقلاب فعالیت‌هایی در ایران متولد شود که بعدها از افراد فعال آن دوره، به‌عنوان اولین‌های موسیقی راک همچون کوروش یغمایی، فریدون فروغی و فرهاد مهراد بارها نام برده شده است. اما این فعالیت‌ها بعد از انقلاب به علت محدودیت‌هایی که برای انواع و اقسام ژانرهای موسیقی ایجاد شد، سالها متوقف ماند و تا خیلی بعدها کسی سراغی از آن نداشت و به علت نبود ارتباطاتی مانند امروز کاملاً فضا بسته بود. تا اینکه آرام‌آرام در سال‌های دهه هفتاد زمزمه‌هایی جاری شد. ازاین‌رو آن روال منطقی‌ای را که باید راک در ایران طی کند و آهسته‌آهسته تجربه و رشد نماید طی نشد و ما در موسیقی راک ایران با حلقه‌های مفقوده‌ زنجیره تحول راک ایرانی روبرو هستیم. 

بااین‌همه امروز پیش روی ما گروه‌هایی در موسیقی راک فعال هستند و اغلب سعی دارند که بر قوت راک ایرانی بیفزایند و اندکی آن را به‌سوی جلو هدایت کنند. به‌طورکلی فعالیت گروه‌های امروزی غالباً در سه دسته می‌گنجند. دسته اول به مرحله خلق و آفرینش راک ایرانی رسیده‌اند و دسته دیگر مشغول کپی‌برداری و کاور قطعات مشهور راک هستند. در این میان  کسانی هم پیدا می شوند   که بدون درک پیشینه و تحولات تاریخی راک در طول زمان، دست به ساخت موسیقی‌ای می‌زنند و البته معتقدند که می‌توان مبدأ تاریخی و آغاز تأثیرپذیری را جای دیگری در نظر گرفت غافل از اینکه نمی‌توان به‌یک‌باره به انتهای مسیر رسید و اغلب نیز به‌خوبی پذیرفته نمی‌شوند. این همان مساله‌ای است که در ژانرهای دیگر موسیقی نیز با آن مواجهیم.

اما کوشش دسته اول که امروز به پرشین‌راک معروف شده است جریان جدی این‌گونه موسیقی در ایران است که موزیسین‌های آن هرچند اغلب در ابتدای راه با کاورکردن آثار معروف و اجرای قطعات شناخته‌شده راک شروع کرده‌اند اما پس از مدتی، به دنبال ارائه برداشت شخصی خود از راک به زبان فارسی برآمده‌اند تا بیشترین میزان رضایت در چفت‌وبست کلام فارسی بر روی موسیقی راک را پدید آوردند. چراکه زبان فارسی و شیوایی آن برای بیان در قالب این موسیقی نیاز به تفکر بسیار دارد تا بتواند به شیوه صحیح ارائه شود و البته زمان درازی برده تا آن تناقضات نامأنوسی که میان کلام و موسیقی است با آزمون‌وخطاهای مختلف رفع شود و بازهم به زمان بیشتری نیاز خواهد برد.

کوشش دسته دوم، ارائه قطعات به‌صورت کاور نیز به سبب آنکه هنوز نگاه شک و شبهه دار و یا آن نگاه زشتی که موسیقی راک را مظنون به عامل ارتکاب جرم و ... می‌داند از روی این ژانر موسیقی برداشته نشده و حتی انگ‌های وحشتناکی مانند شیطان‌پرستی و الحاد بر روی آن زده‌شده است سخت امکان بروز رسمی یافته. مخصوصاً که این آثار به زبانی غیر از فارسی هستند و اخذ مجوز رسمی برای اجرا یا ضبط آنها، آن‌هم از نگاه غالبی که به‌خودی‌خود در برابر موسیقی غیرایرانی گارد بسته دارند و از پذیرش آن اکراه دارند و یا حتی برخی از آنها این ژانر موسیقی، راک، را مجرم می‌پندارند کاری دشوار است. بااین‌همه دو سالی هست که یکی از چند ده گروه کاورکننده آثار مطرح موسیقی راک توانسته است مجوز بگیرد و پا بر روی سن بگذارد.

گروه گره، که اولین بار در جشنواره موسیقی فجر سال گذشته به روی سن رفت در وهله اول خط بطلانی بر پندار غلط بسیاری از آنهایی کشید که فکر می‌کردند موسیقی راک مجرم یا عامل جرم است و درگام دوم به آنها فهماند موسیقی راک، ژانر قابل‌اعتنایی است و در چنته‌اش چیزی فراتر از تلقی سطحی‌شان دارد و می‌بایست به‌صورت جدی به آن بها داده شود. اما هنوز برای شکستن کامل فضای تاریک تصورات در خصوص راک راه زیادی در پیش است.

اما به‌هرروی به‌غیراز اینکه گروه گره، برای نگاه رسمی عامل ایجاد تحول نگرش بود؛ توانست با اجرای قطعات معروف با تمام آن هجاهای میان قطعه و با حفظ لحن و احساس درون قطعه و خواندن بدون هیچ ایرادی، سبب شود تا بسیاری را که تا پیش‌ازاین با اجرای خوب موسیقی راک مواجه نشده بودند و تنها کاریکاتوری از آثار مشهور را در اجراهای مدعیان راک دیده بودند با یک اجرای قوی متحیر کند و نگرش مخاطبان موسیقی را به توانمندی فعالان راک ایران عوض نماید و حتی بر علاقه‌مندان آن بیفزاید.

بااین‌همه تجربه در کاور قطعات، گروه گره قرار است به‌زودی قطعاتی به زبان فارسی و انگلیسی ساخته خود را به علاقه‌مندان تقدیم کند و حالا آنها پس از سالها تمرین و تجربه و کاور قطعات می‌خواهند به دسته اول راکرهای ایران یعنی گروه‌های مؤلف نزدیک شوند و باید دید که تجربه برخورد آنها در سالها کار بر روی قطعات مشهور چه نتیجه‌ای بر روی آثار خود آنها داشته است. البته اگر از تجربه اندوخته به‌خوبی بهره‌برداری نمایند می‌توانند در دسته اول پرقدرت ایفای نقش کنند.