«مشروطه به روایت کسروی»

احمد کسروی (۱۲۶۹ - ۱۳۲۴ خورشیدی)، تاریخ‌نگار نام‌آشنا، زبان‌شناس، پژوهشگر، روزنامه‌نگار، حقوق‌دان و وکیل دعاوی است که تاریخ را پژوهشگرانه نگریست و به آن پرداخت و آثارش همچنان خوانده می‌شوند و منبع ارجاع بسیاری از تاریخ‌نگاران پس از خود شده است. وی درباره انقلاب مشروطیت صاحب دو اثر سترگ به نام «تاریخ مشروطه ایران» و «تاریخ هجده ساله آذربایجان» است که از مهمترین مدارک و منابع مربوط به مطالعات مشروطه محسوب می‌شود و همواره مرجع اصلی پژوهشگرانِ این عرصه بوده است. با وجود این که از بدو انتشار تاکنون، نظرات متفاوتی در موافقت و مخالفت با این دو کتاب ابراز شده است، چاپ‌های متعدد با شمارگان بالا نشانگر توجه فراوان محققین، دانشگاهیان، علاقه‌مندانِ تاریخ مشروطه و کتابخوانان به این آثار است. اقبال عمومی به آثار کسروی درباره مشروطیت، جنبه‌ای کلاسیک به آن‌ها بخشیده و به همین دلیل است که کتابی درباره مشروطه به چاپ نمی‌رسد که ارجاعی از این دو کتاب در آن وجود نداشته باشد. این کتاب‌ها علاوه بر ایران، در خارج از کشور نیز دارای شهرت است و به زبان‌های عربی و انگلیسی ترجمه شده است. کتاب حاضر که بر اساس یادداشت‌های کسروی در روزنامه پرچم در سال‌های ۱۳۲۰ و ۱۳۲۱ خورشیدی فراهم آمده، سومین اثر وی درباره مشروطیت است که برای نخستین بار در قالب کتاب به چاپ رسیده است. یادداشت‌های کسروی در روزنامه پرچم درباره رجال و حوادث انقلاب مشروطه که ارکان و ساختار کتاب حاضر را تشکیل می‌دهد، شامل ۶ موضوع است: هواخواهان مشروطه، بدخواهان مشروطه، گروه سوم، یک سند تاریخی، یک عکس تاریخی، از این جا و از آن جا. این اثر علاوه‌بر این که خلاصه کتاب‌های «تاریخ مشروطه ایران» و «تاریخ هجده ساله آذربایجان» است، ادامه و کامل‌کننده این کتاب‌ها نیز هست، زیرا دارای تفاوت‌ها، افزوده‌ها، داوری‌ها، اظهار نظرات و توضیحاتی است که در آن کتاب‌ها نیامده است. «ثبت وقایع در تاریخ»، «قدردانی از قهرمانان و کوشندگان مشروطه»، «زنده نگه‌داشتن نام مجاهدان گمنام مشروطه» و «نکوهش بدخواهان و دشمنان مشروطه» از مهم‌ترین دلایل و انگیزه‌های کسروی در نگارش این یادداشت‌هاست.