موسیقی همه مناطق ایران قابلیت اجرای ارکسترال دارند

 چندی پیش اثری از شما منتشر شد که به ملودی‌های قدیمی مازندران در قالب ارکسترال پرداخته بود. این اثر «مهر و مهربونی» نام دارد و آقای کامبیز روشن‌روان تنظیم آن را به عهده داشته. کار چه زمانی ساخته شده و چه شد به سراغ موسیقی خطه مازندران رفتید؛ زیرا بسیاری از مخاطبان تصورشان این است شما آذری زبان هستید.

ساخت قطعه «مهر و مهربونی» سال ۱۳۹۸ کلید خورد. اصلیت من مازندرانی است چون پدر و مادرم متولد این استان هستند و خودم هم آنجا متولد شده‌ام. پیش از این هیچ‌گاه از موسیقی مازندران قطعه‌ای را اجرا نکرده‌ام و شاید همین موضوع تعجب برخی از دوستان را برانگیخته است. من به زادگاهم عِرق بسیار دارم.

 با توجه به شناختی که از موسیقی مازندران دارید چرا آثار مورد نظرتان را به شکلی غیر ارکسترال اجرا نکردید؟

موسیقی مازندران هنرمندان توانمندی چون استاد زنده‌یاد طیبی، استاد علیزاده، خوشرو و آقای اسحاقی (که در قید حیات هستند و انشالله سلامت باشند) را داشته و دارد. این عزیزان موسیقی محلی مازندران را با دوتار محلی، لله‌وا و دیگر سازهای محلی بسیار خوب و زیبا خوانده و اجرا کرده‌اند. مطمئنا من نمی‌توانم مانند این هنرمندان با آن همه احساس و آن کیفیت بالا کار ارائه دهم، زیرا هنرمندان مذکور و دیگر بزرگان هر منطقه با گونه موسیقی منطقه خود زندگی کرده‌اند. آن‌ها نشست و برخاست‌ها، آداب و رسوم و نوع فرهنگشان با آن موسیقی شکل گرفته و نتایج خوبی هم داده؛ بنابراین من به شکل دیگری می‌توانم به موسیقی منطقه خدمت کنم و انتخابم اجرای ارکسترال آثار محلی است.

 همکاری با آقای کامبیز روشن‌روان چگونه بود و چه شد با ایشان همکاری کردید؟

آقای کامبیز روشن‌روان هنرمندی بین‌المللی و بی‌بدیل است و در عرصه ارکستراسیون آثار بسیار ارزشمندی ارائه کرده، لذا همکاری با ایشان برای من افتخار بسیار بزرگی است. مورد دیگر اینکه آقای روشن‌روان پیش‌تر آثار محلی دیگری را در قالب ارکستر تنظیم کرده‌اند که همه آن‌ها آثار خوبی هستند. بنابراین تصمیم گرفتم برای تنظیم قطعه محلی «مهر و مهربونی» با ایشان همکاری کنم. در نهایت این افتخار نصیبم شد و با حمایت و رهنمون‌های ایشان کار در سال ۱۳۹۸ انجام شد.

 از خصوصیات کاری کامبیز روشن‌روان حین کار بگویید.

آقای روشن‌روان انسانی معنوی، درویش مسلک و بسیار بااخلاق و با معرفت است. از خصایل اخلاقی ایشان هرچه بگویم، کم گفته‌ام. حین همکاری با این استاد ارجمند، آنچه بیشتر توجهم را جلب کرد اخلاق‌مداری و معرفت درونی ایشان بود که بیش از دیگر ویژگی‌هایشان مرا جلب کرد. اینگونه بگویم که استاد کامبیز روشن‌روان از لحاظ مادی و معنوی به یک پختگی و معرفتی رسیده و به نظرم کمتر هنرمندی می‌تواند به این مرحله برسد.

به نظرم موسیقی محلی تمام مناطق کشور امکان اجرای ارکسترال دارند، اما این اتفاق به خلاقیت و نوآوری‌هایی در تنظیم و اجرا نیاز دارد. استادان بسیاری داریم که آثار محلی را در قالب ارکسترهای بزرگ اجرا کرده‌اند

 درباره محتوا و کلام قطعه محلی «مهر و مهربونی» نیز توضیح دهید.

ملودی اثر به سه بخش تقسیم و در دستگاه شور اجرا شده است. من درواقع سه ملودی محلی و قدیمی مازندرانی را مدنظر قرار دادم، اما کلام یا شعر آن را به حجت‌اله حیدری سپردم که یکی از شاعران توانمند استان مازندران است. هدفم از چنین کاری، امروزی‌تر شدن کلام بود تا اثر برای نسل من و پس از من نیز قابل درک باشد، به همین دلیل تصمیم به تغییر کلام گرفتم. در ادامه هم کارهای ضبط در استودیو انجام شد و استاد روشن‌روان نیز تنظیمش کردند. لازم می‌دانم درباره نوع انتخاب نوازندگان نیز توضیحی دهم. نوازنده‌های منتخب ما به انواع موسیقی‌ها اشراف دارند. آن‌ها می‌توانند موسیقی ملی و ایرانی بنوازند و با موسیقی کلاسیک، غربی و انواع سبک‌ها آشنایی کامل دارند. در کل ویژگی نوازندگان اثر این است که می‌توانند در هر ژانری بنوازند و این موضوع برای ما اهمیت بسیار داشت.

 در رابطه با انتخاب نوازندگان با آقای روشن‌روان مشورت کردید؟

 بله من کارهای مربوط به این پروژه را تماما با مشاوره ایشان انجام داده‌ام. اتفاقا ایشان نیز در فیلم مستندی که با موضوع قطعه «مهر و مهربونی» ساخته شده، در اینباره صحبت کرده‌اند.

 موسیقی‌های محلی با وجود قدمت و پیشینه بسیار کمتر مورد توجه آهنگسازان و ارکسترها بوده‌اند. سوال این است که موسیقی محلی چقدر قابلیت اجرای ارکسترال دارد و طی این سال‌ها تا چه حد به این مقوله پرداخته‌ایم؟

به جرات می‌گویم که موسیقی‌های محلی ایران قابلیت اجرا با ارکستر را دارند. موضوع این است که آثار مربوط به موسیقی برخی مناطق به دلیل وجود هنرمندان توانمند، بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند و در قالب آثار ارکسترال هم کار شده‌اند که مناطق کردنشین ما در این دسته می‌گنجند. به هرحال وجود استاد زنده‌یاد حسن کامکار و خانواده کامکارها، استادان شهرام ناظری و کیخسرو پورناظری هنرمندان مطرح کردستان و کرمانشاه هستند و بر موسیقی منطقه‌شان تمرکز داشته‌اند. منطقه چهارمحال بختیاری نیز به واسطه تلاش هنرمندان استان، اینگونه است. اما استانی چون مازندران اینگونه نیست و اجرای آثار محلی‌اش در قالب ارکسترال (به صورت سمفونی یا ملی)، اتفاقی است که بسیار کم رخ داده است.

 موسیقی مازندران بسیار متنوع و با قدمت است و هنرمندان فعال و پرتلاشی دارد. دلیل ‌این عدم توجه چیست؟

 کلا بسیاری هنرمندان و مخاطبان منطقه تصورشان این است که موسیقی مازندران برای افراد سن و سال‌دار مناسب است که تصوری اشتباه است. همانطور که گفتم می‌توانیم آثار محلی را با به‌کارگیری تمهیداتی برای مخاطبان امروز تولید و ارائه کنیم. مورد دیگر اینکه اغلب آثار قدیمی موسیقی مازندران صرفا با سازهایی چون «دوتار»، «دوسرکتن» و «لله وا» اجرا می‌شده‌اند و هنوز هم همینطور است.

 یعنی نوازندگان و خوانندگان، آثار محلی مازندران را بر اساس شیوه‌های گذشته، بدون ابراز خلاقیت تکرار می‌کنند.

بله درست است. این تکرار همچنان وجود داشته که من نیز با این رویه مخالفم. من به این موضوع توجه می‌کنم که آیا فلان اثر قدیمی قابلیت اجرا با ارکستر و ارکسترهای مختلف را دارد یا خیر؟ اتفاقا ویژگی اثری که استاد روشن‌روان آن را نوشته این است که هم قابلیت اجرا با ارکستر ملی را دارد و هم سمفونی. به این دلیل که در اثر هم سازهای کلاسیک به کار گرفته شده و هم سازهای ایرانی؛ مانند کمانچه و تار.

 اجرا با دو ارکستر متفاوت برای شما به عنوان خواننده سخت نیست؟

آقای روشن‌روان اثر را به گونه‌ای تنظیم کرده‌اند که بتوانم آن را با هر دو ارکستر اجرا کنم. به نظرم این نیز یکی دیگر از نقطات قوت کار است. در کل موسیقی محلی هر منطقه قابلیت این را دارد که پا را از منطقه و حتی از ایران فراتر گذارد و مورد توجه مردم دیگر کشورهای دنیا قرار گیرد. زمانی که مخاطبان اروپایی آثار محلی ما را می‌شنوند، از روی نوشته و به دلیل ارکسترال بودن و تنظیمش، به عظمت آن پی می‌برند.

 به هرحال برای پرداختن به موسیقی‌های محلی مناطق مختلف کشور در ابعاد جهانی، باید از هنرمندان آن قوم کمک گرفته شود.

 بله؛ موافقم و صد در صد همینطور است.

 موسیقی مناطق مختلف کشور موزیسین‌های بنام و کاربلدی دارد و در این زمینه با محدودیت خاصی مواجه نیستیم و می‌توانیم از آن‌ها مشورت بگیریم. شاید اگر مشکلی هست در بخش ارکسترال است و آهنگسازان و تنظیم‌کنندگان این بخش باید دانش خود را در مورد مقوله ارکستر و ارکسترال به روز کنند.

به هرحال اگر قرار باشد موسیقی نواحی به شکل ارکسترال تنظیم شود، قطعا نیاز به شناخت هردو مقوله دارد. یعنی شناخت موسیقی منطقه و به قول شما اشراف بر مقوله ارکستر و موسیقی ارکسترال نیاز به دانش و شناخت بسیار دارد. بی‌شک، هم‌فکری بین من و استاد روشن‌روان باعث تولید و انتشار اثری محلی و ارکسترال شد. آقای روشن‌روان لهجه مازندرانی و لحن آنها را نمی‌شناسند و آثار را از روی ملودی تنظیم می‌کنند. آن لحن و لهجه، و آن حس و حال درونی و ملودی نهفته در کلام را من خواننده باید دریابم. در نهایت موارد مربوط به بخش‌های مذکور را من باید به تنظیم کننده انتقال دهم.

 آیا می‌توان گفت موسیقی برخی مناطق به دلیل نوع لهجه، زبان و نحوه بیان کلام، امکان اجرای ارکسترال ندارند؟

به نظرم موسیقی محلی تمام مناطق کشور امکان اجرای ارکسترال دارند، اما این اتفاق به خلاقیت و نوآوری‌هایی در تنظیم و اجرا نیاز دارد. این موضوع مهم را نیز در نظر داشته باشید که بخش‌هایی از موسیقی ارکسترال شهری شده امروز، برگرفته از موسیقی‌های مناطقی است که امروزه وجود دارند. استادان بسیاری داریم که آثار محلی را در قالب ارکسترهای بزرگ اجرا کرده‌اند.