الگوی موفق فولاد مبارکه، چراغ راه آینده صنعت

محمد ناظمی

انقلاب اسلامی تازه به پیروزی رسیده بود و هنوز نظام مبتنی بر خواست مردم به صورت کامل شکل نگرفته بود. در همین دوران، تحریم مردم و حکومت برآمده از آنها از سوی برخی دولتهای خارجی آغاز شد. طرح فولادی که قرار بود یکی از شرکتهای انگلیسی در جنوب غربی اصفهان و در مجاورت شهر مبارکه ایجاد کند، عملا منتفی می‌کرد. شورای انقلاب به دلایل متعدد ازجمله وجود زیرساخت های احداث کارخانه فولاد (راه آهن، آب، نیروی انسانی ماهر و...) و همچنین نزدیکی به مواد اولیه (سنگ آهن) و بازار هدف (مناطق صنعتی) تصمیم گرفت دو طرح فولاد هرمزگان و فولاد اصفهان با یکدیگر ادغام شود. این کارخانه ساخته شد، دشوار اما اصولی. در اوج دوران دفاع مقدس، با همه محدودیت ها و مشکلات، طرح با نظر ویژه مسئولان عالی‌رتبه کشور و با هدایت هوشمندانۀ مدیران آن به پیش رفت و در نهایت در سال‌های ابتدایی دهۀ هفتاد شمسی به بهره برداری رسید، کارخانه ای با ظرفیت تولید۵.۲ میلیون تن ورق های فولادی. اما در طی این ربع قرن، با مجاهدت هزاران انسان بزرگ و رهبری صحیح، این شرکت به مجموعه ای بزرگ با بیش از  ۱۰میلیون تن ظرفیت تولید تبدیل شده است.

شرکتی که تمام شاخص های عملکردی و دستاوردهای آن قابل ارائه در سطح ملی و بین‌المللی و مایه افتخار هر ایرانی است.

در شرایطی که برخی ناکارآمدی‌ها و ضعف مدیریت‌ها در چهل سالگی انقلاب، مردم را غمگین و دچار مشکل نموده است، صنعتی وجود دارد که همه دوران شکل گیری، اوجگیری و افتخارآفرینی خود را در این چهار دهه طی کرده و به حق خود را «مولود انقلاب» می داند. پس جا دارد از فولاد مبارکه و رمز و راز توفیقاتش بیشتر بگوییم و بنویسیم تا الگویی شود برای سایرین.

به عنوان اولین ویژگی مهم فولاد مبارکه می‌توان به «طراحی مناسب و جامع» آن اشاره کرد: زنجیرهای کامل از فرایند تولید فولاد و پیش بینی همزمان برای توسعۀ زیرساخت های لازم و طراحی حلقه های ضروری در بالادست و پایین دست و شبکه‌ای جامع در توزیع محصول و مدیریت مشتری.

ارزشمندی این بلندنظری و دقت نظر در طراحی زمانی مشخص می شود که حتی امروز و پس از سال‌ها کسب تجربه در کشور، همچنان شاهد طرح‌هایی ناقص و غیراقتصادی در صنعت فولاد و سایر صنایع هستیم.

عامل دیگر در کسب نتایج بزرگ و مداوم، «رهبری باثبات، متعهد و متخصص» است. فولاد مبارکه دوران ساخت خود را بدون تغییر در مدیریت و با حمایت کامل حاکمیت از این طرح ملی طی کرد. کوتاه نظری برخی افراد و مشکل آفرینی های متعدد،در ارادۀ مدیران بی ادعای آن دوران در مسیر ساخت بزرگترین بنگاه صنعتی کشور خللی ایجاد نکرد.

در طول دوران بهره برداری از شرکت نیز در بیشتر مواقع، فولاد مبارکه بهرهمند از بهترین و سالم‌ترین مدیران اجرایی در سطح کشور بوده است. برای مثال، طی سال‌های اخیر که با ابلاغ رهبر معظم انقلاب اسلامی، برخی از بنگاه‌های بزرگ صنعتی و اقتصادی به مردم واگذار شد و اصطلاحا خصوصی‌سازی انجام شد، به دلیل عدم انتقال کامل سهام شرکت‌ها به مردم، همچنان انتخاب مدیریت شرکت‌ها، مستقیم یا غیرمستقیم، به دست دولت‌ها انجام می‌شده است.

نکته حائز اهمیت در فولاد مبارکه در این دوران این بوده که این شرکت ضمن همراهی کامل با سیاست‌های اصولی دولت‌ها،خود را متوقف به ساختارهای اداری غیرچابک در دستگاه های اجرایی نکرده و با تدوین اهداف و استراتژی‌ها و پیگیری مداوم آنها توانسته است عامل اصلی پیشبرد اهداف توسعه‌ای کشور باشد.

البته این الگو در بیشتر کشورهای پیشرفتۀ دنیا حاکم است که شرکت‌های بزرگ عامل توفیق و حرکت کشور باشند.

انتخاب هوشمندانه نیروی انسانی و آموزش و توسعه مهارت‌های آنها به صورت مداوم یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه فرد فولاد مبارکه است.

این دانش و مهارت که به صورت نظام‌مند، نسل به نسل میان همکاران به اشتراک گذاشته شده، موجب شده امروز در حالی که سن متوسط در فولاد مبارکه حدود چهل سال می‌باشد و سازمان از هزاران نیروی جوان بهره مند است، اما تجربه نسل‌های مختلف به نحو مناسبی در سازمان باقی بماند. نگرش نظام مند و مبتنی بر مأموریت اصلی یکی دیگر از ویژگیهای فولاد مبارکه است. بهره مندی از بهترین الگوهای مدیریتی جهانی و پیاده‌سازی اصولی آنها و دوری از جریان‌های سیاسی و غیرحرف‌های موجب شده هدف‌گذاری در فولاد مبارکه و حرکت در مسیر پیاده سازی اهداف همواره به صورت اثربخشی دنبال شود.

آنچه بدان اشاره شد برخی از مهم‌ترین عوامل موفقیت های چشمگیر فولاد مبارکه است. قطعا در چهل سالگی جمهوری اسلامی شناسایی و بهره مندی از الگوهای موفقیت، ضروری و چراغ راهی برای آینده خواهد بود.