سامانه تشخیص چهره، در چهره‌نگاری بی‌حجاب‌ها هم به کار می‌آید؟
هوش مصنوعی در خدمت منویات آقای سخنگو
سعیده علیپور
یک روز پس از آنکه سخنگوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر، کمی بیشتر از جزئیات برخورد با بی‌حجاب‌ها در طرح اخیر مجلس شورای اسلامی سخن گفت، رئیس سازمان ثبت احوال کشور از بهره‌برداری سامانه «تشخیص چهره» خبر داد. تکنولوژی که به نظر می‌رسد قرار است؛ در غیاب ون‌های گشت ارشاد، سیاست برخورد با بی‌حجابی را پیش ببرد.
«هوش مصنوعی» در حوزه تشخیص چهره با وجود هزینه‌های گزافش، مدتی است که مورد توجه جدی بسیاری از جریان‌های سنتی و تندرو حاکمیت قرار گرفته. به نظر می‌رسد کاربرد این تکنولوژی در کنترل عمومی سبب شده تا در طرح اخیر مجلس در حوزه عفاف و حجاب نقش اصلی را ایفا کند. به طوری که به عقیده مدافعان گشت‌ارشاد، استفاده از تکنولوژی تشخیص چهره در شناسایی بی‌حجاب‌ها و بدحجاب‌ها، همان سیاست قبل را با رصدی فراگیرتر، هزینه کمتر یا حتی با اخذ هزینه از بی‌حجاب‌ها پیش می‌برد. اما از منظر بسیاری از منتقدان، نشانه‌ای است، از نشنیدن صدای اعتراضات چند ماهه اخیر و پافشاری بر سیاستی که حداقل در این برهه برای کشور هزینه دارد.
تکنولوژی تشخیص‌چهره؛ ایده‌آل گلپایگانی
تنها چند هفته پیش از مرگ مهسا امینی، دختر سقزی در بازداشت گشت ارشاد؛ محمدصالح هاشمی گلپایگانی، دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، گفته بود که «اگر افراد در معابر عمومی نظیر مترو حجاب را رعایت نکنند دوربین از آنها عکس می‌گیرد و با فناوری تشخیص چهره، تصاویر با عکس کارت ملی تطبیق داده شده و مبلغ جریمه برایشان پست خواهد شد».
سخنان او این شائبه را در میان بسیاری تقویت کرد که قرار است به گزینه گشت ارشاد که در ماه‌های تابستان بر تعداد آنها افزوده شده بود، مورد دیگری هم اضافه شود. اما خیلی زود «یک منبع آگاه» این ادعای دبیر ستاد امر به معروف را رد کرد. این منبع آگاه به سایت خبری دیده‌بان ایران گفته بود که «دوربین‌های مترو تهران قادر به شناسایی چهره افراد نیستند». به گفته او «دوربین‌های داخل قطار و سکو تصاویر را ضبط می‌کنند اما پردازش آن انجام نمی‌شود و تنها راه حل آن زوم تصویر روی چهره فرد است».
با این حال بسیاری از متخصصان فناوری‌های هوشمند، ادعای دبیر ستاد امر به معروف را دور از واقعیت ندانستند. چرا که با نگاهی به فناوری‌های حوزه تشخیص چهره در جهان و پیشرفت‌های کشور چین در این حوزه می‌شد حدس زد که دست‌اندرکاران ستاد مذکور هم دستیابی به این تکنولوژی را در صورت عزمِ حاکمیتی و صرف هزینه، از خود دور نمی‌دانند.
تشخیص چهره در سال‌های اخیر یکی از کاربردهای جذاب هوش مصنوعی است که با وجود حرف و حدیث‌های فراوان آن در خصوص تحدید حریم خصوصی شهروندان، به سرعت در حال گسترش است
البته پیشتر هم در این خصوص گام‌‌هایی برداشته شده بود؛ به طوری که بیشتر از دو سال می‌شود که از این فناوری برای صدور جریمه‌های رانندگان بی‌حجاب در داخل وسیله نقلیه استفاده می‌شود. هر چند به اعتقاد بسیاری این تکنولوژی با خطاهای فراوان روبرو بوده و برای بسیاری پیامک‌های جریمه به اشتباه صادر می‌شده است، اما به نظر می‌رسد با به روز شدن این تکنولوژی رصد عمومی زنان گسترده‌تر و دامنه خطا در آن هم کمتر شود.
بی‌حجابی به مثابه تخلف راهنمایی و رانندگی
در حالی که جان‌باختن مهسا امینی با اعتراضات فراوان به موضوع حجاب همراه شد و بسیاری معتقد بودند، باید سختگیری‌ها در این حوزه کاهش یابد، موسی غضنفرآبادی، رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس تنها یک هفته پس از مرگ مهسا امینی، گفت: «همانطور که دوربین‌های ثبت تخلفات راهنمایی و رانندگی حضور پلیس را کم کرده، به کار گرفتن دوربین‌های ثبت چهره هم می‌تواند این کار را به صورت سیستماتیک اجرایی کند و حضور پلیس را کم کند که در نتیجه دیگر برخوردی هم میان پلیس و شهروندان به وجود نخواهد آمد».
او وجود امکانات نرم‌افزاری را شکر گفت و اعلام کرد که می‌توان با بی‌حجابی هم مثل تخلف راهنمایی و رانندگی برخورد کرد.
رونمایی سامانه در پی طرح فریز کارت ملی
روز 23 بهمن سخنگوی ستاد امر به معروف با اشاره به بخشی از طرح اخیر مجلس در خصوص عفاف و حجاب گفت: «در طرح مجلس کارت ملی بی‌حجاب‌ها فریز می‌شود و یک ماه به آنها خدمات داده نمی‌شود».
علی خان‌محمدی از ناظرهای شماره‌گذاری شده‌ای سخن راند که هر کدام از آنها بر بی‌حجابی در بخشی از جامعه نظارت دارند. در حالی که او در صحبت‌هایش از ابزار این نظارت سخنی به میان نیاورد، اما برخی به استناد به اظهارات شماری از نمایندگان مجلس و دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر این نظارت را بر عهده سیستم تشخیص هوشمند قرار دادند. سیستمی که دیروز 24 بهمن ماه هاشم کارگر، رئیس سازمان ثبت احوال کشور در گفت‌وگو با ایسنا، در تشریح اقدامات این سازمان به بهره‌برداری از سامانه تشخیص چهره اشاره کرد و گفت که این سامانه با حضور وزیر کشور در روز ملی ثبت احوال(سوم دی) رونمایی شده است.
«هوش مصنوعی» در حوزه تشخیص چهره با وجود هزینه‌های گزاف آن، مدتی است که مورد توجه جدی حاکمیت است. به نظر می‌رسد کاربرد این تکنولوژی در کنترل عمومی سبب شده تا در طرح اخیر مجلس در حوزه عفاف و حجاب نقش اصلی را ایفا کند
تشخیص چهره چیست؟
تشخیص چهره در سال‌های اخیر یکی از کاربردهای جذاب هوش مصنوعی است که با وجود حرف و حدیث‌های فراوان آن درخصوص تحدید حریم خصوصی شهروندان، به سرعت در حال گسترش است.
فناوری تشخیص چهره یک تکنولوژی بیومتریک است که با استفاده از تجزیه و تحلیل الگوهایی که از صورت یک فرد به دست می‌آورد، قادر است افراد را از یک دیگر تشخیص دهد و آنها را شناسایی و هویت افراد را تایید کند.
در سال‌های اخیر از فناوری تشخیص چهره در بسیاری از زمینه‌ها استفاده شده است؛ از بازگشایی قفل صفحه گوشی‌های هوشمند تا کاربردهای بسیار مهم امنیتی در سازمان‌های مختلف. قابلیت استفاده در اهداف و زمینه‌های مختلف باعث شده که فناوری تشخیص چهره طیف وسیعی از کاربردها را داشته باشد و محبوبیت و در عین حال وحشتی در میان شهروندان ایجاد کند.
در سطح اول این تکنولوژی چهره فرد شناسایی شده و از بین تصاویر و فایل‌های ویدئویی که به آن داده می‌شود، چهره مورد نظر را ردیابی می‌کند.
این تکنولوژی حتی قادر است، اندازه لب، چشم، چانه، بینی و... و حتی خطوط صورت را هم شناسایی کند. البته همه این تشخیص‌ها در صورتی کاربرد دارد که امکان تطابق دادن آن با اطلاعات موجود در دیتابیس به آسانی فراهم باشد. در این میان برخی از متخصصان و منتقدان معتقدند؛ از آنجایی که دیتابیس‌های ثبت احوال به عکس‌های بی‌کیفیت کارت ملی خلاصه می‌شود و زیرساخت‌های قوی در این حوزه شکل نگرفته است، نمی‌توان درزمینه حجاب از آن بهره گرفت.
فرض را بر صیانت از مردم در مقابل مجرمان بگذاریم
اما به اعتقاد برخی از صاحبنظران، اگر فرض را بر این بگذاریم که این تکنولوژی در ایران به شناسایی متخلفان در حوزه حجاب اختصاص خواهد یافت، چرا برای برخورد با منکرهای بزرگ‌تر استفاده نشود.
هم اکنون پرونده‌های متعددی از سرقت خانه و خودرو و زورگیری و قمه‌کشی و ... در مراکز پلیس وجود دارد که فیلم سارقان و زورگیران ضمیمه پرونده است و به‌رغم تلاش‌های پلیس هنوز به جایی نرسیده است. عجالتاً از این فناوری مدرن و این ناظرهای شماره‌گذاری شده می‌توان برای تطبیق فیلم‌ها با عکس‌های کارت ملی مجرمان استفاده و آنها را دستگیر کرد.
در این میان در حالی که به استناد به گفته‌های پیشین دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، نیمی از جمعیت زنان کشور بدحجاب هستند، این پرسش مطرح است که پافشاری بر برخورد با این جمعیت کثیر و فریز کردن کارت ملی و اخذ جریمه از آنها، چه دستاوردی برای کشور دارد؟
دیدگاه تان را بنویسید