تأیید تصاویر ناسا از ابر خطرناک متان بر فراز تهران
چرا شهرداران فکری برای استحصال پسماند آرادکوه نکردند؟
سعیده علیپور
در روزهای اخیر تصویری از تهران که توسط ناظر فضایی ناسا گرفته شده بود بسیاری را شگفت‌زده کرد. ابری به رنگ بنفش بر فراز بخشی از نقشه تهران. گفته می‌شد این ابر ستونی 5 کیلومتری از گاز متان است که آسمان جنوب شهر را دربرگرفته است و طبق تصاویر به دست آمده در هر ساعت حدود ۸۵۰۰ کیلوگرم متان به هوا می‌فرستد. تنها مرکز وسیع دپوی زباله در جنوب تهران با مختصاتی که مورد اشاره گزارش ناسا بود، سایت آرادکوه و متعلق به مرکز مدیریت پسماند شهرداری تهران اما این خبر را رد کرد. محمد‌مهدی عزیزی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند تهران در واکنش به این موضوع گفت که در سایت زباله آرادکوه، اقدامی که به تولید گاز متان منجر شود صورت نگرفته است. موضوعی که به نظر می‌رسید خود نیز چندان به آن مطمئن نبود.
دیروز اما پیام جوهرچی، معاون دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست، با تایید تصاویر ناسا اظهار کرد: «مراکز دفن قدیمی به‌طور قطع قابلیت دفع گاز متان دارند و نمی‌توان این موضوع را حاشا کرد».
در حالی که بسیاری از شهروندان تهرانی و از جمله مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران گمان می‌برند که ماجرای سایت دفن زباله آرادکوه واقع در کهریزک تهران، تنها به تل عظیم زباله و شیرابه و آلودگی آب و خاک و بوی نامطبوعی که منطقه و گاهی سراسر تهران را فرامی‌گیرد ختم می‌شود، اما پس از عکس جنجالی ناسا مشخص شد که ماجرا تنها این نیست و گاز متان آن هم با این حجم و غلظت را نیز باید به پرونده قطور آلودگی هوای تهران افزود.
مرکز آرادکوه 60 سال است که تنها مرکز پردازش و دفن زباله شهر تهران است. یعنی زمانی که پایتخت کمتر از 2 میلیون نفر جمعیت و میزان مصرف به نسبت جمعیت در آن بسیار کمتر از تهران 10 میلیون نفری حال حاضر بود. با این حال آنچه که تغییری در آن حاصل نشد، راهبری جدید برای دفن زباله است.
سهم ایران در تولید متان
تقریباً همه کسانی که با اصطلاح گازهای گلخانه‌ای آشنا هستند، دی‌اکسید کربن را به عنوان معرف این گروه از گازها می‌شناسند. اما دی‌اکسید کربن تنها یکی از گازهای گلخانه‌ای است که انسان تولید می‌کند.
گازهای گلخانه‌ای شامل دی‌اکسید کربن، متان و سایر گازهایی است که در جو زمین تجمع کرده و لایه انعکاسی برای گرما ایجاد می‌کنند و زمین را در دمای قابل قبول نگه می‌دارند. برای هزاران سال، غلظت گازهای گلخانه‌ای و دمای کلی زمین به طور نسبتا پایداری ثابت بود اما، افزایش شدید غلظت گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های صنعتی طی 200 سال گذشته این سیستم را از تعادل خارج کرده و باعث گرم شدن کره زمین شده است.
در سال‌های اخیر موضوع انتشار گازهای گلخانه‌ای به یکی از چالش‌های اصلی بشر برای بقا تبدیل شده است. کشورهای مختلف دنیا راهکارهایی را برای کاهش تولید این گاز و ملزم کردن یکدیگر برای اجرای آن در نظر گرفته‌اند. نشست گلاسکو در سال گذشته با این هدف برگزار شد. ایران هم یکی از شرکت‌کنندگان این نشست بود. کشوری که هر چند صنعتی نیست و نباید سهم چندانی در تولید سوخت‌های فسیلی داشته باشد اما رتبه هفتم را به نسبت جمعیت در تولید گازهای گلخانه‌ای دارد. سهمی بالا که دولتمردان آن را به تحریم‌ها نسبت می‌دهند. در حالی که برخی صنایع فرسوده و برخی استخراج نفت را زمینه‌ساز بالا رفتن سهم کشور در تولید گازهای گلخانه‌ای می‌دانند، حال باید سهمی هم برای سایت‌های زباله کشور که تعداد آنها کم هم نیست در نظر گرفت. مواردی که هم برای ساکنان منطقه مشکلات زیست محیطی و بهداشتی فراوان ایجاد کرده است مثل سایت زباله سراوان و آرادکوه و از قرار معلوم هم برای کره‌زمین.
رصد متان با چشم ناسا!
در حالی که مسئولان در حوزه پسماند تهران از وجود گاز متان ابراز بی‌اطلاعی می‌کنند، سوال اینجاست که ناسا چگونه و با چه ابزاری این گاز را بالای سر تهرانی‌ها تشخیص داده است.
گفته می‌شود یکی از دستگاه‌های نظارتی ناسا این توانایی را دارد که به شناسایی منابع انتشار متان در زمین بپردازد. از آنجایی که به گفته محققان این گاز ۸۰ برابر قوی‌تر از دی‌اکسید کربن عمل می‌کند، رصد چالش اصلی حیات در کره‌زمین، یعنی تولید گازهای گلخانه‌ای هم یک دستورالعمل اصلی برای کنترل این ماده مخرب است.
این ناظر که از تیر ماه امسال کار خود را اغاز کرده است، دستگاه بررسی منبع غبار معدنی سطح زمین است و در قسمت بیرونی ایستگاه فضایی بین‌المللی نصب و ترکیب شیمیایی گرد و غبار را در سراسر مناطق بیابانی زمین اندازه‌گیری و به دانشمندان کمک می‌کند تا بفهمند که غبار موجود در هوا چگونه بر آب و هوا تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این به تازگی مقامات ناسا اعلام کردند که این دستگاه در حال شناسایی توده‌های عظیم گاز متان در کره‌زمین هم هست و تاکنون ۵۰ مورد از آنها را شناسایی کرده که یکی از آنها بالای سر بخش‌های جنوبی تهران قرار دارد.
داریوش گلعلیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست: «گازهای گلخانه‌ای نباید وارد محیط شود و سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران وظیفه دارد که این گازها را استحصال کند. این گازها باید تبدیل به بیوگاز شده و به صورت انرژی تولیدی مورد استفاده قرار گیرد»
واکنش شهرداری تهران
با این حال حسین حیدریان، معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهرداری در واکنش به این خبر با تکذیب ایجاد ابر متان به دلیل دپوی زباله در جنوب تهران گفته بود: «اگر دپوی زباله عامل ایجاد ابر متان بود باید در طول ۶۰ سال گذشته هم دیده می‌شد در حالی که تراکم این گاز همیشه زیر ۵ درصد بوده است». او در گفتگو با اکوایران، حتی بیان کرد که «اگر متان به تراکم 15 درصد برسد منفجر می‌شود و به همین دلیل تراکم این گاز همیشه زیر 5 درصد است و ابری در این میزان تراکمی که در تصویر اشاره شده ایجاد نمی‌شود».
در حالی که حیدریان با اشاره به امکان خطای اطلاعات تصاویر ماهواره‌ای اطمینان داد که ابر متان هیچ ارتباطی با مجموعه آرادکوه ندارد، سازمان محیط زیست به ابهامات پایان داد و دیروز اعلام کرد که ماجرای ابر متان آن هم بالای سر این سایت دفن زباله صحت دارد.
پیام جوهرچی، معاون دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به ایسنا گفت: «مراکز دفن قدیمی به‌طور قطع قابلیت دفع گاز متان را دارند و نمی‌توان این موضوع را حاشا کرد. در کشورهای پیشرفته برای طراحی محل دفن پسماند استحصال گاز دارند تا به‌عنوان یک منبع انرژی از آن در نیروگاه‌ها استفاده کنند».
وی افزود: «ما از دو سال گذشته دستورکار طراحی محل دفن زباله را به این شیوه ابلاغ کردیم که باید محل دفن‌های زباله جدید و براساس ضوابط و دستورالعمل ابلاغی سازمان محیط زیست ساخته شوند. به عبارتی لوله‌گذاری‌هایی برای خروج گاز متان و استحصال انرژی از متان صورت بگیرد. اگر این کار انجام شود چنین مواردی رخ نمی‌دهد».
پس از عکس جنجالی ناسا از ابر ستونی 5 کیلومتری از گاز متان در جنوب تهران، مشخص شد که فهرست آلاینده‌های پایتخت تنها به خودروها و صنایع ختم نمی‌شود و گاز متان؛ آن هم با این حجم و غلظت را باید به پرونده قطور آلودگی هوای این شهر افزود
ضرورت مدیریت گازهای متصاعد از سایت زباله
در حالی که در سال‌های اخیر بسیاری از کشورها سعی دارند تا سهم خود را از تولید گازهای گلخانه‌ای به خصوص متان در کره‌زمین کم کنند و در نتیجه در روند کاهش گرمایش کره‌زمین قدمی بردارند، ایران سال‌هاست که درگیر مواردی چون تامین بودجه برای ایجاد زیرساخت‌های هوای پاک و ساماندهی سایت‌های دفن زباله‌ایست که در سراسر کشور مشکلاتی را برای شهروندان ایجاد کرده است.
در این میان برخی می‌گویند استحصال گازهای گلخانه‌ای آن هم در سایت‌های دفن زباله چندان پرهزینه نیست و شهرداری‌ها می‌توانند آن را با کمی برنامه‌ریزی پیش ببرند در این زمینه شهرداری تهران پس از 60 سال بهره‌برداری از سایت آرادکوه هنوز قدمی در این خصوص بر نداشته است.
براساس آمارهای شهرداری تهران، حجم تولید روزانه زباله در تهران بین 7 تا 7.500 تن زباله است که بخش قابل توجهی از آن در آرادکوه دفن و انباشت این حجم از زباله در سالیان متمادی به تولید متان منجر می‌شود.
داریوش گلعلیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست در این باره می‌گوید: «گازهای گلخانه‌ای نباید وارد محیط شود و سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران وظیفه دارد که این گازها را استحصال کند. این گازها باید تبدیل به بیوگاز شده و به صورت انرژی تولیدی مورد استفاده قرار گیرد».
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ایجاد مراکز میانی مدیریت پسماند (MRF) را یکی از راه‌حل‌های کنترل این گاز می‌داند و معتقد است: «در نهایت شهرداری تهران باید به سمت حذف دفن سنتی پسماند برود و با کمک فناوری‌های جدی به تولید انرژی از آن بپردازد».
در این میان نباید این نکته را از یاد برد که گاز متان می‌تواند عامل بروز آثار مخرب بر مغز و حتی انفجار شود. به گفته متخصصان اگر 95 درصد گاز متان با 5 درصد اکسیژن معلق در هوا، آمیخته شود به یک انفجار بزرگ بدل خواهد شد. این موضوع با توجه به اشتغال کارگران در محدوده آرادکوه این نگرانی را ایجاد می‌کند که عدم توجه به این حجم متراکم از گاز می‌تواند علاوه بر آثار زیست محیطی، برای فعالان در آن منطقه هم فاجعه‌آفرین شود.
دیدگاه تان را بنویسید