بوشهر و کهگیلویه حتی یک دستگاه رادیوتراپی هم ندارند

ریحانه جولایی

سرطان، یکی از ترسناک‌ترین بیماری‌های است که می‌توانیم از آن نام ببریم و حالا چند سالی می‌شود که مسئولان حوزه بهداشت ایران و جهان در ارتباط با افزایش ابتلا به آن هشدار می‌دهند. البته بسیاری از متولیان و دست‌اندرکاران حوزه سلامت بر این باورند که ایران هنوز دچار سونامی سرطان نشده است. بااین‌حال بررسی‌ها نشان می‌دهند شیب افزایش ابتلای سالانه به سرطان در ایران بالاتر از متوسط جهانی است و همین موضوع می‌تواند نگران‌کننده باشد.

ابتلا سالانه 150 هزار ایرانی به سرطان

سرطان دومین عامل مرگ براثر ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر در جهان است که سالانه حدود 150 هزار ایرانی را به کام مرگ می‌کشد. البته با پیشرفت علم پزشکی، هم‌اکنون بیش از نیمی از بیماران سرطانی با روش‌های مختلفی مثل شیمی‌درمانی، رادیوتراپی، جراحی و ... درمان می‌شوند.

آن‌طور که گفته شد، سالانه 150 هزار مورد جدید ابتلا به سرطان در ایران ثبت می‌شود؛ به نحوی که از هر صد هزار مرد ایرانی، سالانه 180 نفر به سرطان مبتلا می‌شود و از هر صد هزار زن ایرانی 160 نفر دچار سرطان می‌شوند. این در حالی است که متوسط بروز سالانه سرطان در مردان جهان 219 نفر در هر صد هزار نفر و در بین زنان دنیا 183 نفر در هر صد هزار نفر است.

تحقیقات نشان می‌دهد که تغییر سبک زندگی و گرایش به سمت مصرف غذاهای آماده و فست فودها، منجر به افزایش موارد ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش شده است. در این بین، افزایش مصرف‌کنندگان قلیان و سیگار نیز، منجر به بالا رفتن آمار سرطان ریه شده است. این در حالی است که سرطان پستان نیز در این سال‌ها رشد نگران‌کننده داشته است و همچنین سرطان پوست در حال افزایش است. شاید شیوع رو به افزایش همین چند نوع سرطان در کشور، کافی باشد که متوجه عواقب و عوارض سرطان در تمامی جنبه‌های آن باشیم. از هزینه‌های سنگین درمان گرفته تا آسیب‌های روحی و روانی خانواده‌هایی که یکی از اعضای خانواده مبتلابه سرطان شده است.

آماده‌باش ایران برای افزایش ابتلا به سرطان

به ادعای پوریا عادلی، دبیر کمیسیون دارو و تجهیزات پزشکی سازمان نظام پزشکی کشور و عضو هیأت مدیره انجمن علمی رادیوانکولوژی ایران، شیب افزایش ابتلای سالیانه به سرطان در ایران بالاتر از متوسط جهانی است. بر اساس گفته‌های او با وجود این که آمار ابتلا به سرطان در کشورمان از متوسط جهانی کمتر است، اما در آینده قطعاً شاهد رشد شدید آمار دچار شدن به سرطان خواهیم بود؛ به نحوی که پیش‌بینی می‌شود در سال 2040، آمار ابتلا به سرطان در جهان حدود 63 درصد افزایش یابد، اما احتمالاً رشد بروز سالانه سرطان در ایران بیش از 115 درصد خواهد بود.

این متخصص درمان سرطان ادامه داد: احتمال رشد شدید آمار ابتلا به سرطان در ایران در سال‌های آتی نشان می‌دهد که ما حتماً باید برای بهبود زیرساخت‌های درمان این بیماری در کشورمان سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهیم. البته قطعاً ارتقای زیرساخت‌های درمان سرطان در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نخواهد بود، ولی با توجه به این که همین حالا سرطان دومین عامل مرگ بر اثر ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر در جهان محسوب می‌شود، باید به فکر تقویت امکانات کشور برای مبارزه با سرطان باشیم. 

شیوع سرطان در افراد بالای 60 سال

برخی پزشکان اما بر این باورند که وضعیت شیوع سرطان در ایران آن‌قدر هم که گفته می‌شود بحرانی نیست و علت بالا بودن آمار را ابتلای افراد بزرگ‌سال و سالمندان به سرطان می‌دانند.

عضو هیأت مدیره انجمن علمی رادیوانکولوژی ایران: شیب افزایش ابتلای سالانه به سرطان در ایران بالاتر از متوسط جهانی است. با وجود این که آمار ابتلا به سرطان در کشورمان از متوسط جهانی کمتر است، اما در آینده قطعاً شاهد رشد شدید آمار دچار شدن به سرطان خواهیم بود

آن‌طور که محمد اسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان گفته است طبیعتاً موارد ابتلا به سرطان‌ها در کشور ما از کشورهای شرقی و آفریقایی بیشتر است؛ اما اتفاق مهم، روند رو به رشد سرطان در کشور ما است. به گفته او چون سرطان در سنین بالا رخ می‌دهد، این بیماری در کشور روند صعودی دارد.

این استاد دانشگاه گفت: در حدود پنج سال پیش، قریب به ۶.۵ درصد مردم کشور بالای ۶۰ سال بودند اما این نسبت در حال حاضر به ۱۰.۵ درصد رسیده است. در برخی از استان‌ها نسبت افراد سالمند از ۱۴ درصد هم بیش‌تر است. مفهوم این مسئله این است که سرطان در این استان‌ها ناگهان بیش از دو برابر شده است. در غالب کشورهای آمریکای شمالی، روند سرطان‌ها در حال ثبوت است و بسیاری از سرطان‌ها هر سال نرخ ثابتی دارند؛ اما برای ما در سال بین ۳ تا ۶ درصد رشد می‌کند و علت این پدیده، پیری و سالخوردگی جامعه است.

قیمت ارز و معضل کمبود دستگاه‌های پزشکی

هرقدر سرطان بیشتر رشد کند و افراد زیادی را دچار خود کند نیاز به دستگاه‌های پزشکی و به‌روز شدن آن‌ها بر اساس آخرین تکنولوژی‌های روز نیز بیشتر می‌شود. این در حالی است که با توجه به تحریم‌ها و بالا رفتن قیمت ارز و دلار این مورد در ایران نگران‌کننده به نظر می‌رسد.

طبق گفته‌های پوریا عادلی در سال‌های گذشته هزینه محدودی برای درمان سرطان در اختیار نظام سلامت قرار گرفته و اغلب صرف توسعه درمان‌های سیستماتیک شامل شیمی درمانی و ایمنی درمانی شده است. او معتقد است ایران به شدت با کمبود زیرساخت‌های توسعه رادیوتراپی مواجه است؛ در حالی که 60 درصد بیماران سرطانی در فرآیند درمانی خود به انجام رادیوتراپی احتیاج دارند.

در استانداردهای پزشکی جهان تأکید شده است که به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت باید 2 دستگاه شتاب‌دهنده مخصوص پرتودرمانی وجود داشته باشد، این در حالی است که در ایران به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت، 1.5 دستگاه شتاب‌دهنده وجود دارد

در استانداردهای پزشکی جهان تأکید شده است که به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت باید 2 دستگاه شتاب‌دهنده مخصوص پرتودرمانی وجود داشته باشد، این در حالی است که در ایران به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت، 1.5 دستگاه شتاب‌دهنده وجود دارد و این مسئله نشان می‌دهد که تعداد دستگاه‌های شتاب‌دهنده مخصوص پرتودرمانی در کشورمان 25 درصد از استاندارد جهانی کمتر است.

با توجه به افزایش شدید قیمت ارز و تداوم اعمال تحریم‌ها علیه ایران، ارتقای کیفیت دستگاه‌های پرتودرمانی کشور ارزبری بسیاری دارد و بودجه کلانی را می‌طلبد. طبق اطلاعات منتشر شده هم اکنون تنها 130 دستگاه رادیوتراپی در بخش دولتی و خصوصی نظام سلامت ایران وجود دارد. با توجه به نیازهای ضروری مراکز درمانی نقاط مختلف کشور، برآورد می‌شود که نظام درمان حداقل با کمبود 100 دستگاه رادیوتراپی مواجه است. این در حالی است که نه تنها خرید دستگاه‌های پرتودرمانی بسیار هزینه‌بر است، بلکه تعمیر و نگهداری این دستگاه‌ها نیز به‌صرف هزینه بسیاری احتیاج دارد. از سوی دیگر، کمبود بودجه نظام سلامت ایران برای ارتقای زیرساخت‌های رادیوتراپی باعث می‌شود که کیفیت ارائه خدمات درمان سرطان به بیماران کشور با مشکل مواجه شود.

معضلی به نام کمبود زیرساخت‌های درمان سرطان

یکی از مهم‌ترین معضلات درمان سرطان در کشور، عدم توزیع مناسب زیرساخت‌های لازم برای این مسئله در نقاط مختلف ایران است؛ به نحوی که همین حالا استان‌هایی مثل بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد حتی یک دستگاه رادیوتراپی هم ندارند.

بدون شک کمبود زیرساخت‌های درمان سرطان در بسیاری از نقاط ایران منجر به آن می‌شود که افراد زیادی نیاز داشته باشند که برای پیگیری امور درمانی خود به کلان‌شهرها مراجعه کنند. این مسئله یکی از اصلی‌ترین عوامل شلوغ شدن بیمارستان‌های مرجع کشور است و در کنار کمبود زیرساخت‌های لازم برای اسکان همراهان بیماران منجر به رقم زدن صحنه‌هایی مانند چادرخوابی بیماران شهرستانی در حاشیه بیمارستان‌های شهرهای بزرگ می‌شود.  مراجعه بیماران سرطانی ساکن در شهرستان‌ها به شهرهای بزرگی چون تهران و کافی نبودن برخی از دستگاه‌های موردنیاز برای بیماران باعث شده تا برخی برای درمان به کشورهای همسایه بروند.