تکلیف کسانی که بیمه ندارند، چیست؟

ریحانه جولایی

در میان گرانی سرسام‌آور این روزها، افزایش قیمت برخی خدمات و کالاها زیانبارتر از بقیه است چرا که شرط بقاست و با جان افراد سروکار دارد. بالا رفتن قیمت دارو و تعرفه‌های پزشکی ازاین‌دست است. در این گزارش به بررسی وضعیت دارو و تعرفه‌های پزشکی پرداخته‌ایم.

دعوا بر سر  افزایش تعرفه‌های پزشکی

موضوع تعیین حق ویزیت پزشکان در سال ۱۴۰۱ در روزهای اخیر بدل به یکی از بحث‌های مناقشه‌ برانگیزی شده که باعث بروز سردرگمی بین مردم نیز شده است. از سویی سازمان نظام پزشکی تعرفه‌هایی نجومی را طی نامه‌ای اعلام کرده و از سوی دیگر بیمه سلامت به‌طورکلی این تعرفه‌ها را رد کرده و از نهایی شدن تصمیم در این زمینه در روزهای آینده خبر داده است.

نکته قابل‌توجه، این است که طی آخرین جلسه سال گذشته که توسط شورای عالی بیمه تشکیل شد، افزایش ۲۸.۵ درصدی تعرفه ویزیت‌ پزشکان تصویب و پیشنهاد آن جهت بررسی به سازمان برنامه‌وبودجه ارجاع شد تا لیست تعرفه مذکور به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های بهداشت، سازمان نظام پزشکی، درمان و آموزش پزشکی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان برنامه‌وبودجه کشور و تأیید شورای عالی بیمه سلامت کشور تعیین و در تصویب‌نامه مصوب هیئت‌وزیران در زمینه تعرفه خدمات تشخیصی و درمانی در بخش خصوصی در سال ۱۴۰۱ ابلاغ شود.

درحالی‌که دولت افزایش حقوق کارمندان و کارگران در سال ۱۴۰۱ را در حدود ۱۰ درصد تعیین کرده بود، سازمان نظام پزشکی به بهانه تورم ۴۵ درصدی خواهان افزایش تعرفه پزشکی به میزان ۶۰ درصد شده بود.

تعرفه‌های جدید پزشکی  نجومی است

در بهمن‌ماه سال ۱۴۰۰ بود که علی سالاریان، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی با اعتراض نسبت به ترکیب شورای عالی بیمه در حوزه تعرفه‌گذاری خدمات پزشکی ضمن توجه به تورم ۴۵ درصدی با استناد به برآورد کارشناسان اقتصاد و سلامت سازمان نظام پزشکی برای سال ۱۴۰۱ تعرفه پزشک عمومی را حدود ۸۵ هزار تومان، پزشک متخصص حدود ۱۲۰ هزار تومان و فوق تخصص ۱۶۰ هزار تومان را اعلام کرده بود؛ هرچند با انتقاد نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت مجلس مبنی بر خارج عرف بودن اعلام عمومی تعرفه در رسانه‌ها مواجه شد. اما نباید این نکته را از یاد برد که نرخ اعلام‌شده فعلی حتی با پیش‌بینی افزایش ۶۰ درصدی نیز تفاوت قابل‌توجهی دارد، به‌طوری‌که در لیست تعرفه رسمی شورای عالی نظام پزشکی برای سال ۱۴۰۱ ویزیت پزشک عمومی ۱۸۴ هزار تومان، ویزیت پزشک متخصص ۲۴۵ هزار تومان و ویزیت پزشک فوق متخصص ۲۹۴ هزار تومان ثبت‌شده بود.

از سوی دیگر نیز مهدی رضایی، معاون بیمه خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران در همین راستا گفته بود: بر اساس سیاست‌های کلی سلامت، تدوین تعرفه خدمات و مراقبت‌های سلامت باید مبتنی بر شواهد و بر اساس ارزش‌افزوده باشد؛ همچنین در قانون بیمه همگانی بر تدوین تعرفه‌ها بر اساس قیمت واقعی تأکید شده است اما من فکر می‌کنم این مبانی صحیح را باید در کنار سایر الزامات باهم تلفیق کنیم که لحاظ کردن سطح درآمد عموم شهروندان، وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور و عدالت اجتماعی ازجمله مؤلفه‌های مهمی است که در تصمیم‌گیری تعرفه خدمات تأثیرگذار است.

حالا چند روزی می‌شود که نرخ جدید ویزیت پزشکان بر اساس تعرفه نظام پزشکی منتشر شده است. بسیاری از مردم در شبکه‌های مجازی اعلام کرده‌اند که ممکن است در صورت بروز بیماری توان دسترسی به پزشک متخصص را نداشته باشند.

وضعیت دارویی کشور  وخیم است

در کنار بالا رفتن تعرفه‌های ویزیت پزشکان، دارو هم خیلی وقت است که با مشکل روبه‌رو شده. از گرانی‌های دقیقه‌ای تا کمبود دارو و نایاب شدن برخی از داروهای مهم و ضروری برای حیات بیماران.

مدتی پیش در گزارشی برخی مردم که خود یا عزیزانشان نیاز مبرم به دارو داشتند اعلام کرده بودند که هرماه مبلغ زیادی را برای تأمین دارو کنار می‌گذارند. گروهی دیگر گفته بودند اگر قیمت‌ها با همین سرعت‌بالا برود قادر به تأمین دارو نیستند و حاضرند به خاطر سختی نکشیدن خانواده قید دارو و زندگی خود را بزنند؛ موضوعی بسیار تلخ اما واقعی که این روزها در میان افراد طبقه متوسط و پایین زیاد شنیده می‌شود.

البته این افزایش قیمت دارو در حالی است که مقام‌های دولتی می‌گویند ارز ترجیحی دارو هنوز به‌صورت کامل حذف نشده و این به معنای آن است که احتمال ادامه افزایش قیمت دارو و شیر خشک پس از حذف کامل ارز ترجیحی، نیز وجود دارد.

بازار دارو بی‌ثبات‌تر از همیشه

از سال که گذشته زمزمه‌های حذف ارز ترجیحی دارو به گوش می‌رسید تا سال ۱۴۰۱ که حذف آن رسماً تائید شد قیمت تمام اقلام دارویی تولید داخل بین ۱۵ تا ۴۰ درصد افزایش یافت. داروهای وارداتی بیماران خاص نایاب شد، برخی اقلام پرمصرف تا ۱۰۰ درصد گران‌تر شدند و شیر خشک نیز افزایش ۱۶۰ درصدی قیمت را تجربه کرد و همین امر باعث شد تا بسیاری به بازار سیاه روی بیاورند و به آن رونق دهند.

اکنون فضای بازار دارو و تجهیزات پزشکی پرتنش است و برخی بیماران خاص برای پیدا کردن داروهای موردنیاز خود باید ساعت‌ها در صف طولانی داروخانه‌های دولتی منتظر بمانند یا اینکه آن را در بازار سیاه دارو با قیمت‌های میلیونی تهیه کنند.

گزارش‌ها از داروخانه‌های سطح شهر نیز آشکار می‌کند که مردم برای خرید داروهایی ساده مثل ژلوفن باید دو برابر پارسال پول بدهند. در سال ۱۴۰۰، قیمت یک ورق ژلوفن بین شش تا هفت هزار تومان بود اما حالا حداقل قیمت آن ۱۳ هزار تومان است. بهای هر قوطی شیر خشک ۲۰ تا ۳۰ هزارتومانی نیز به ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان رسیده و اسپری سروتاید که برای مبتلایان به بیماری‌های تنفسی حیاتی است و قیمت آن در سال ۱۴۰۰، حدود ۵۰ هزار تومان بود هم حالا ۵۰۰ هزار تومان است و این یعنی قیمت آن هزار درصد گران‌تر شده است. این افزایش قیمت درباره دیگر داروها نیز صدق می‌کند.

در همین راستا، خرداد ماه سال گذشته رئیس‌جمهور در جریان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری، وعده داد که هزینه‌های درمان بر دوش مردم را به نصف کاهش می‌دهد. ابراهیم رئیسی این سخنان را در ماه‌های گذشته نیز بارها تکرار کرد اما اکنون دولت او نه‌تنها هزینه‌های درمان را کاهش نداده بلکه بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت او، به‌صراحت گفته است که ارز ترجیحی دارو هم حذف خواهد شد. مقام‌های دولتی اعلام می‌کنند که با حذف ارز ترجیحی دارو، یارانه آن را از طریق شرکت‌های بیمه‌گذار به مصرف‌کنندگان می‌دهند ولی نکته این است که تعداد قابل‌توجهی از جمعیت ایران که بیشتر آنان نیز جزو اقشار فقیرند، هیچ بیمه‌ای ندارند.

پس تکلیف بیمه نشده‌ها چیست؟

همان‌طور که اشاره شد تعداد قابل‌توجهی از مردم ایران هیچ بیمه‌ای ندارند و بخش عمده‌ای از آن‌ها افرادی از دهک‌های پایین جامعه‌اند. در رابطه با تعداد افراد بیمه نشده تناقض‌گویی‌های بسیار زیادی وجود دارد.

دی‌ماه 1400 ولی اسماعیلی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس به خبرگزاری تسنیم گفت: در حال حاضر کارگران غیررسمی که تحت پوشش بیمه نیستند، طبق یک آمار حدود 16 میلیون نفر است. او در بخش دیگری از صحبت‌هایش به این موضوع اشاره کرد که به‌غیراز برخی از کارگران غیررسمی ما افرادی را داریم که تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند این افراد یا تمایل و یا تمکن مالی ندارند که بخواهند بیمه شوند که باید گفت مجموع کارگران و افراد عادی که بیمه نیستند حدود 26 میلیون نفر هستند. خبرگزاری میزان اما در مهرماه گذشته تعداد افرادی که فاقد بیمه هستند را رقمی بین 5 تا 8 میلیون نفر اعلام کرده و بر اساس آخرین خبرها که در روزهای آخر فروردین امسال منتشرشده تعداد افراد فاقد بیمه از زبان وزیر بهداشت حدود 6 میلیون نفر اعلام‌شده است.

حالا نکته اینجاست که باوجود چنین جمعیت عظیمی از بیمه نشده‌ها باید منتظر بحرانی جدید باشیم. بحرانی که دامن‌گیر کارگران غیررسمی و افراد ضعیف جامعه می‌شود. سرنوشت بسیاری از این افراد تلخ است چراکه در صورت بیمار شدن و این گرانی‌های افسارگسیخته نه توان مراجعه به پزشک متخصص را دارند و نه توانایی خرید داروهایی که هرروز بیشتر از روز قبل سر به فلک می‌کشند.

مدتی است که بازار دارو و تجهیزات پزشکی پرتنش است و برخی بیماران خاص برای پیدا کردن داروهای موردنیاز خود باید ساعت‌ها در صف طولانی داروخانه‌های دولتی منتظر بمانند یا اینکه آن را در بازار سیاه دارو با قیمت‌های میلیونی تهیه کنند

بیماران قربانی نظرات ضدونقیض

در خاتمه و در تکمیل بحث وخامت اوضاع در بخش دارو و درمان کشور، می‌توان به اظهارنظرهای ضدونقیض دو مقام دولتی درباره واردات دارو در فروردین ۱۴۰۱ اشاره کرد؛ درحالی‌که محمدمهدی برادران، معاون وزیر صمت، حذف ارز ترجیحی دارو را تائید کرد و گفت که وزارت صمت قصد دارد ارزبری این حوزه را تا پایان سال، ۵۰ درصد کاهش دهد، بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت، مدعی شد که ارز دارو و تجهیزات پزشکی نسبت به سال قبل یک میلیارد دلار هم بیشتر شده است.

اما در این میان بیشترین آسیب انتشار اخبار متناقض در حوزه دارو و درمان به بیمارانی وارد می‌شود که گاه زندگی یا مرگ آن‌ها به یک ورق قرص یا یک آمپول بستگی دارد و وقتی قیمت‌ها مدام در حال افزایش‌اند، احتمال احتکار دارو و نایاب شدن آن بعید نیست و وای به روزگار آن چند میلیون نفری که بیمه هم ندارند.