نخل‌های جنوب به دلیل کم‌آبی به کشورهای عربی صادر می‌شوند؛
از ایران آبادمان هیچ نمانده است
ریحانه جولایی
خشک‌سالی و فقر آن‌قدر در کشور ریشه دوانده است که هر روز خبری تازه، عجیب و شوکه‌کننده می‌شنویم. فرقی نمی‌کند کجا زندگی می‌کنیم؛ شمال و جنوب یا شرق و غرب، خشک‌سالی بالاخره دیر یا زود دامن همه کشور را می‌گیرد. جنوب ایران خطه‌ای که روزگاری هر گوشه‌اش تالاب و رود بود، حالا دیگر حتی برای نخل‌هایش هم آب ندارد. جنوب کشورمان آن‌قدردرگیر خشک‌سالی است که نخلداران برای اینکه نابودی درختانشان را نبینند آن‌ها از ریشه درمی‌آورند و راهی کشورهای دیگر می‌کنند. البته از کنار این کار پولی هم برایشان می‌ماند.
نخل و خاکمان از کشورهای عربی سردرمی‌آورند
یکی دو روز است فیلمی دردناک در شبکه‌های مجازی دست‌به‌دست می‌شود. در این فیلم یک لودر به جان درختان نخل افتاده است و آن‌ها را از ریشه بیرون می‌کشد. صدای فردی که در حال فیلم‌برداری است توضیح می‌دهد که «نهم آبان 1400 و چهارمین مرحله از درآوردن نخل‌های روستای «رودفاریاب» و فروش آن‌ها به کشورهای عربی است.» این فرد توضیح می‌دهد که به دلیل کم‌آبی و بی‌آبی نخلداران مجبور به این کارشده‌اند و اگر خشک‌سالی ادامه‌دار شود، تمام اهالی روستا مجبور به فروش نخل‌ها می‌شوند چراکه معیشت اهالی این روستا از این طریق همین درختان نخل تأمین می‌شود.
در بخش دیگر از این فیلم نشان می‌دهد که نخل‌ها روی عرشه کشتی بارگیری شده‌اند و برای رفتن به کشورهایی عربی آماده‌اند. نخل‌هایی که همچون خاک کشور بی‌صدا و در برخی موارد بدون مجوز قانونی به کشورهای همسایه قاچاق می‌شوند.
صادرات قانونی برخی نخل‌ها از ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس
بر اساس تحقیقات خبرنگار «توسعه ایرانی»، فروش نخل از جنوب ایران به سراسر کشور امکان‌پذیر است و این موضوع با یک سرچ ساده در اینترنت قابل‌پیگیری است. افراد زیادی هم هستند که درختان نخل را به کشورهای عربی می‌فرستند که تعداد آن‌هایی که به‌صورت قانونی و مجوزدار این کار را با ارقام خاص انجام می‌دهند انگشت‌شمار است. بااین‌حال فروش نخل به کشورهای خارجی و خارج از خاک ایران شرایطی دارد. مهم‌ترین شرط هم این است که صادرات ذخایر استراتژیک ژنتیکی کشور به سایر کشورها ممنوع است. روند صادرات نخل هم به این صورت است که کشور متقاضی درخواست می‌دهد و اگر جزء نمونه‌های ممنوعه نباشد باغ‌هایی خاص برای صادرات نخل مشخص و نخل‌ها با مجوز به کشورهایی دیگر فرستاده می‌شود. البته این صادرات با ارقام خاصی صورت می‌گیرد که قیمتی از آن در دسترس نیست.
به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر تاکنون مجوز ۶۰۰ نخل در باغ‌های دالکی برای صادرات به کشور قطر صادر شده اما اطلاعی از نخل‌های رودفاریاب در دست نیست. خسرو عمرانی همچنین گفته است اینکه گفته می‌شود قطع درختان به جهت بی‌آبی نخل‌ها صادر می‌شود، صحیح نیست و صادرات هر نوع نخلی قانونی نبوده و برخی نخل‌ها قابل صادرات هستند.
سوء‌استفاده دلال‌های نخل از خشک‌سالی و ناتوانی نخلداران
گروهی از فعالین اجتماعی و محیط‌زیست ادعا می‌کنند که اکنون برخی افراد نخل‌های تناور و ارزشمند این منطقه را هدف قرار داده‌اند و آن را از مردمی که به دلیل بی‌آبی، توان آبیاری نخل‌های خود را ندارند، می‌خرند و راهی کشورهای عربی جنوب خلیج‌فارس می‌کنند. این نخل‌ها که عمر آن‌ها بین 15 تا 20 سال و طولشان بین 2 تا 3 متر است، عمدتاً از شهرستان‌های دشتستان و تنگستان خارج و از طریق بندر بوشهر به کشورهایی مثل کویت، امارات، عمان، بحرین، عربستان و ... صادر می‌شوند.
چون صاحبان نخلستان‌های منطقه رودفاریاب به دلیل خشک شدن آبشار قدیمی این منطقه، با مشکل بی‌آبی مواجه هستند و خطر خشک شدن نخل‌ها، اموال آن‌ها را تهدید می‌کند، چاره دیگری جز فروش نخل‌های خود ندارند. بخصوص که تراز آب چاه‌های این منطقه نیز به‌شدت پایین آمده و اساساً آبیاری نخلستان‌ها برای صاحبان آن‌ها به‌شدت دشوار شده است.
با استناد به صحبت‌های محمدجواد حق‌شناس، فعال سیاسی و اجتماعی اکنون نخل‌های بوشهر بین 2 تا 3 میلیون تومان قیمت‌گذاری و این نخل‌ها توسط برخی افراد فعال در این حوزه جمع‌آوری و صادر می‌شوند و برخلاف صحبت‌های عمرانی صادرات این نخل‌ها کاملاً قانونی است.
نابودی نخل‌های بارور و جوان در خوزستان
همان‌طور که در ابتدای گزارش هم گفته شد خشک‌سالی و کم‌آبی به خوزستان رسیده است. چند ماه پیش هم خبرهای نگران‌کننده‌ای منتشر شد مبنی بر اینکه نخل‌های این منطقه به دلیل تنش آبی و عدم تأمین حق آبه رو به نابودی رفته‌اند. کشاورزان برای آبیاری نخل‌ها از آب فاضلاب و بعضاً آب شور پساب کارخانه‌های نیشکر استفاده می‌کنند که باعث خشک شدن درختان شده و همه نخل‌ها در حال مردن هستند.
تنش آبی به وجود آمده در خوزستان و نرسیدن آب مناسب به نخیلات شادگان باعث کاهش محصول و از بین رفتن نخل‌های بارور و جوان در منطقه شده است.
در فیلم غم‌انگیز منتشره در فضای مجازی، یک لودر به جان درختان نخل افتاده است و آن‌ها را از ریشه بیرون می‌کشد. صدای فردی که در حال فیلم‌برداری است توضیح می‌دهد که «نهم آبان 1400 و چهارمین مرحله از درآوردن نخل‌های روستای «رودفاریاب» و فروش آن‌ها به کشورهای عربی است»
به گفته مردم محلی چیزی که از نخل‌های شادگان مانده یک تنه خشک و غیرمثمر است که اگر هم ثمری بدهد خیلی کم و نامرغوب است. علتش خشک شدن رودخانه و برگشت پساب‌های مهلک نهر مالح شامل پساب‌های کشاورزی، صنعتی و بیمارستانی شرق اهواز تا شهرستان باوی و پساب‌های شیلات آزادگان و سه طرح نیشکر شرق کارون است. همه این‌ها دست به دست هم داده‌اند و حدود 20 درصد از تالاب شادگان را تبدیل به یک دریاچه نمک از نزدیک نهر بحره در اهواز تا خلیج‌فارس کرده‌اند که این دریاچه باعث شده آب شور ثقلی و زیرزمینی به نخلستان‌های شادگان نفوذ کند.
در حال حاضر بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ نفر نخل در شادگان وجود دارد که با توجه به شرایط خشک‌سالی و تنش آبی در معرض نابودی هستند که اگر آب به آن‌ها نرسد، همه این نخیلات از بین می‌روند.همچنین در تنش آبی که اکنون با آن مواجه هستیم، حدود 7500 نخل بارور و جوان در این شهرستان تلف شده‌اند و اگر شرایط تأمین آب مناسب نباشد، باید گفت که همه آن‌ها در معرض نابودی هستند، چراکه همه نخل‌هایی که امسال به منظور توسعه نخل در شادگان کشت شد، به دلیل تنش آبی خشک شده و از بین رفته است که سطح این محصولات حدود ۱۵۰ هکتار بود که به دلیل نرسیدن آب نابود شدند.
مسئولان کاش به داد کشور برسند
بی‌آبی و خشک‌سالی موضوع مهمی است با این حال مسئولان مدیریت صحیحی برای همین ته مانده آب کشور ندارند. هر چند وقت یک بار خبرهای ناراحت‌کننده‌ای در مورد نابودی منابع طبیعی ایران به گوش می‌رسد که با واکنش‌های زیادی مواجه می‌شود اما بعد از مدتی همه‌چیز به دست فراموشی سپرده می‌شود. زمانی که خاک جزیره هرمز و برخی مناطق دیگر کشور قاچاق می‌شد بسیاری از آن سخن گفتند اما حالا دیگر کمتر کسی به آن اهمیت می‌دهد. نابودی نخل‌ها چه بر اثر خشک‌سالی و چه فروش آن‌ها به همسایه‌های کشور مسئله مهمی است و باید به آن توجه ویژه نشان داد و انتظار می‌رود وزارت جهاد کشاورزی به این مسئله به عنوان اخطاری جدی توجه کند؛ چراکه با این کار، تیشه به ریشه نخلستان‌هایی زده می‌شود که سابقه چند هزارساله در این منطقه دارند. این در حالی است که متأسفانه به جای حفظ و مراقبت از نخلستان‌ها، شاهد رونق صادرات نخل در کنار صادرات خاک در جنوب کشور هستیم.
اکنون در منطقه‌ای که مزیت اصلی آن در طول تاریخ وجود نخلستان‌های پربار بوده است، شاهد تخریب گسترده نخلستان‌ها و تهی شدن منطقه از خرماهای باکیفیت هستیم. این در حالی است که ما می‌توانیم با آبیاری قطره‌ای و اصلاح روش‌های آبیاری و کشت حتی در شرایط خشک‌سالی آب مناسبی را به نخلستان‌ها برسانیم. اگر شیوه‌های کشت و آبیاری اصلاح شوند، قطعاً نخلستان‌های بزرگ استان بوشهر از خطر ریشه‌کن شدن درامان خواهند ماند. اما اکنون شاهد آن هستیم که به دلیل بی‌توجهی به اصلاح فناوری‌های کشاورزی، برخی مردم ناچار شده‌اند که نخل‌های خود را بفروشند و همین مسئله در آینده‌ای نزدیک آمار بیکاری در میان کشاورزان بوشهر را به شدت بالا خواهد برد. با توجه به این که قطع درختان نخل می‌تواند آسیبی جدی به آینده اقتصاد استان بوشهر وارد کند، مسئولان استان بوشهر و وزارت جهاد کشاورزی باید به این مسئله توجهی ویژه داشته باشند و به صورت جدی ورود کنند. صادرات درختان نخل نیز باید تحت نظارت وزارت جهاد کشاورزی و با ایجاد نخلستان‌های جدید انجام شود، نه اینکه درختان نخل چندین ساله را به کشورهای دیگر صادر کنیم.
دیدگاه تان را بنویسید