فعالیت روانشناسان فاقد پروانه و صلاحیت در فضای مجازی گسترش بی‌سابقه‌ای یافته است
از حال بد به حال بدتر با مشاوره آنلاین!
ریحانه جولایی
وقتی معده‌درد و زانودرد می‌گیریم یا سردرد داریم؛ حتماً به فکر برطرف کردن درد و تسکین بیماری خود هستیم و فکر می‌کنیم باید چاره‌ای بیندیشیم و در صورت لزوم باید به متخصص مراجعه کنیم، اما وقتی حال دلمان خوب نیست، مدت‌هاست از ته دل نخندیده‌ایم، نمی‌توانیم از رابطه‌ای که می‌دانیم دیگر هیچ تلاشی برای ادامه آن فایده ندارد بیرون بیاییم، رابطه خوبی با فرزندانمان نداریم، گفت‌وگو با همسرمان اغلب تبدیل به بحث و مشاجره می‌شود و... نمی‌دانیم چه کاری باید انجام دهیم، در این مواقع دوستان و آشنایان یک پیشنهاد می‌دهند و آن‌هم مراجعه به روانشناس یا مشاور خانواده است. افرادی که می‌توانند با چند جلسه پی به مشکلات روحی و رفتاری‌مان ببرند و روند درمان را آغاز کنند. این به شرطی است که ما بتوانیم یک متخصص خوب در این زمینه پیدا کنیم. کسی که در راستای تحصیلاتش مشغول به کار شده و پروانه و مجوز کار نیز داشته باشد.
با شیوع کرونا سبک زندگی روزمره ما آنلاین شده. در این روزها و سال‌های کرونایی بسیاری از ما با مشکلات روحی و روانی زیادی دست به گریبانیم، از خانه‌نشینی تا وسواس‌های فکری و رفتاری و حتی سوگ عزیزانمان. در میان این اتفاقات بازار کار روانشناسان حسابی سکه شد. حالا برای وقت گرفتن از یک روانشناس یا مشاور کارکشته و حرفه‌ای گاهی هفته‌ها و ماه‌ها باید منتظر باشیم. اما در این میان یک راهکار جدید به وجود آمد، مشاوره‌های آنلاین. حالا دیگر متخصص می‌تواند در ساعاتی که در خانه است، یا وقت آزاد دارد هم افراد نیازمند به مشاوره را ویزیت کند. همین امر باعث شد افراد زیادی به این سبک خدمات روی‌آورند و عده‌ای سودجو هم از فرصت استفاده کنند و به بهانه اینکه تخصص دارند از افرادی که به هر دلیل نیازمند مشاوره هستند، اخاذی کنند.
فعالیت گسترده روانشناسان بدون مجوز و صلاحیت
در سال‌های اخیر افراد زیادی تحت عنوان روانشناس و مشاور در فضای مجازی فعالیت‌های گسترده‌ای دارند و درباره مسائل روان‌شناختی، خانوادگی، کودکان، نوجوانان و سبک زندگی مردم مشاوره می‌دهند و کارگاه و جلسات آموزشی برگزار می‌کنند درحالی‌که این افراد هیچ‌گونه صلاحیت علمی و اخلاقی ندارند و از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور پروانه فعالیت دریافت نکرده‌اند. آن‌ها با درج آگهی و تبلیغات در فضای مجازی به‌عنوان روانشناسی آنلاین از اعتماد شهروندان سوءاستفاده می‌کنند؛ گاه با راهنمایی‌های غلط زندگی افراد را تباه می‌کنند، گاه اقدام به کلاه‌برداری با اطلاعاتی که از شما به دست آورده‌اند می‌کنند.
به گفته علیرضا آقایوسفی، بازرس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره؛ روانشناس و مشاور معتبر فردی است که پروانه فعالیت از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور داشته باشد و در پروانه اشتغال روانشناس و مشاور درج‌شده باشد که فرد صلاحیت ارائه خدمات روانشناسی یا مشاوره در چه حوزه‌ای را دارد
آمار نشان می‌دهد وضعیت بهداشت روانی مردم در کشور ما در محدوده خطر یا وضعیت قرمز است. پیش از شیوع بیماری کرونا، بر اساس آمار23.6 درصد از شهروندان ایرانی از مشکلات روان‌شناختی رنج می‌بردند؛ حال با توجه به استرس‌های ایام کرونا و تشدید مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم و ... وضعیت بدتر و دشوارتر شده و وضعیت بهداشت روان مردم وخیم‌تر شده است.
در چنین شرایطی فضا برای سوءاستفاده افراد سودجو و بدون صلاحیت فراهم است. این افراد می‌توانند شامل کسانی باشد که اصلاً روانشناس نیستند و فقط به‌واسطه دوره‌ها و آموزش‌های کوتاه‌مدت یا تنها در حد خواندن چند کتاب، خود را صاحب صلاحیت و روانشناس می‌نامند و شروع به ارائه خدماتی در این زمینه می‌کنند. این افراد برای مشاوره حداقل مدرک کارشناسی ارشد هم در زمینه روانشناسی را ندارند، فاقد پروانه و اجازه فعالیت هستند و صلاحیت آن‌ها برای دادن مشاوره بررسی نشده است.
فضای مجازی بهترین جولانگاه روانشناس‌نماها
به گفته متخصصان این حوزه، هم‌اکنون بیشترین فضا برای اینکه بتوان بدون نظارت خدمات روان‌شناسانه ارائه کرد، فضاهای مجازی است. البته احتمال اینکه روانشناس نماها در فضاهایی غیر فضاهای مجازی خدماتی ارائه دهند و فعالیت داشته باشند نیز وجود دارد. مثلاً در سطح دانشگاه‌ها هم دیده شده که این افراد سخنرانی می‌کنند. هم‌اکنون چهره‌هایی به‌عنوان روانشناس شناخته و مشهور شده‌اند که اصلاً روانشناس نیستند. اما به دلیل عدم امکان نظارت در فضای مجازی این موضوع گسترش پیدا کرده است. روانشناسی حرفه بسیار حساسی بوده و اگر خدمات‌رسانی مربوط به آن، درست و حرفه‌ای انجام شود می‌تواند بسیار اثربخش و تأثیر‌گذار باشد اما اگر مداخلات بجا، درست، حرفه‌ای و اخلاقی انجام نشود ممکن است آسیب‌های جدی به افراد وارد کند؛ آسیب‌هایی که گاه تأثیر آن سال‌ها و شاید تا پایان عمر هم باقی بماند. بر همین اساس لازم است همه افراد در مورد اینکه چه کسانی واقعاً صلاحیت دارند یعنی روانشناس و متخصص هستند و باید از چه کسانی در این خصوص کمک بخواهند اطلاعات لازم را به‌دست آورند و آگاه شوند.
هرچقدر دوست دارید پول بگیرید، کسی حواسش نیست
کافی است همین الان در قسمت جست‌وجوی گوگل عبارت «روانشناسی آنلاین» را وارد کنید. لینک‌های مختلفی برای شما نمایش داده می‌شود که می‌توانید انتخاب و قیمت‌ها را بررسی کنید. این مشاوره‌های آنلاین از ساعتی 100 هزار تومان شروع می‌شود و به‌صورت متوسط به ساعتی 250 هزار تومان می‌رسد. برخی از آن‌ها هم مبالغ بیشتری از مراجعین طلب می‌کنند مثلاً 400 تا 450 هزار تومان برای افرادی که در شبکه‌های مجازی مخاطبان بیشتری دارند یا مثلاً چند جلسه در برنامه‌های تلویزیونی حضور داشته‌اند. اما نکته مهم این است که باوجود داشتن تعرفه‌های دولتی هیچ نظارتی بر مبلغ دریافتی از مراجعه‌کننده صورت نمی‌گیرد. این در حالی است که بر اساس تعرفه سال 1400 کارشناسان با مدرک دکتری برای هر 45 دقیقه موظف‌اند 200هزار تومان و با مدرک کارشناسی ارشد 140هزار تومان دریافت کنند.
هر فعالیت روانشناسی نیازمند گرفتن پروانه است
در کنار مبالغی که هیچ نظارتی بر آن نیست کمتر کسی برای انتخاب مشاور به مجوز و پروانه درمانگر توجه می‌کند کما اینکه برخی از این افراد اصلاً مجوز یا پروانه‌ای برای کار ندارند. بر همین اساس روز گذشته یک بازرس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره با بیان اینکه سازمان نظام روانشناسی و مشاوره به‌زودی آیین‌نامه فعالیت حرفه‌ای روانشناسی و مشاوره در فضای مجازی را منتشر خواهد کرد، گفت: هر فعالیتی در حوزه روانشناسی و مشاوره اعم از ارائه خدمات کلینیکی به‌صورت حضوری و یا مجازی نیازمند گرفتن پروانه فعالیت از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور است.
در سال‌های اخیر افراد زیادی بدون هیچ‌گونه صلاحیت علمی و اخلاقی؛ تحت عنوان روانشناس و مشاور در فضای مجازی فعالیت دارند و درباره مسائل روان‌شناختی، خانوادگی، کودکان، نوجوانان و سبک زندگی مردم مشاوره می‌دهند و کارگاه و جلسات آموزشی برگزار می‌کنند
به گفته علیرضا آقایوسفی؛ روانشناس و مشاور معتبر فردی است که پروانه فعالیت از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور داشته باشد و در پروانه اشتغال روانشناس و مشاور درج شده باشد که فرد صلاحیت ارائه خدمات روانشناسی یا مشاوره در چه حوزه‌ای را دارد، به‌این‌ترتیب برای مثال فردی که پروانه اشتغال در حوزه روانشناسی تربیتی دارد نمی‌تواند کار بالینی انجام دهد و یا فردی که پروانه فعالیت بالینی دارد، نمی‌تواند مشاوره زوج و خانواده یا مشاوره شغلی دهد.
مشاوری که انتخاب می‌کنید را خوب بشناسید
اما سؤالی که ممکن است ایجاد شود این است که از کجا بفهمیم یک مشاور پروانه دارد یا متخصص حوزه خود است؟ نخستین نکته‌ای که باید در این حوزه به آن توجه داشته باشیم آن است که بدانیم متخصصی که می‌خواهیم به او مراجعه کنیم از چه سوابق تحصیلی واقعی برخوردار است و سوابق او را از سایت Pcoiran.ir پیگیری کنیم. توجه داشته باشیم در تعاملات انسانی«اثر تقدم» یعنی«برخورد اولیه مراجعه با مشاور» بسیار مهم و نقش‌آفرین است. به همین دلیل روانشناسان کارآزموده می‌دانند در جلسه نخست ضمن اینکه باید به‌خوبی اطلاعات فرد را دریافت کنند، درعین‌حال نیز باید به نیازهای فوری مراجع خود توجه داشته باشند تا بتوانند با همدلی با او جلسه را به‌گونه‌ای پیش ببرند که نه صرفاً غیرعلمی و فقط در راستای رفع نیازهای فوری فرد باشد و نه به‌اصطلاح به‌گونه‌ای کتابی خدمات ارائه دهند. فراموش نکنیم افراد متخصص هیچ‌گاه نصیحت نمی‌کنند و به‌جای فرد برای او تصمیم نمی‌گیرند بلکه روش‌های درست تصمیم گرفتن را به خود فرد یاد می‌دهند. اما گاهی صرف داشتن تحصیلات، پروانه و مجوز فعالیت هم دلیل قاطع و کافی برای انتخاب درست نخواهد بود، بنابراین مداخله‌های روانشناسی فقط نمی‌توانند به فضاهای مجازی و اینستاگرامی و حتی گفت‌وگو در این‌گونه فضاها محدود شوند؛ درواقع مشاوره روانشناسی حتماً باید از فضای لازم و واقعی هم برخوردار باشد؛ نه صرفاً در فضایی مانند اینستاگرام. البته شاید در شرایط مقطعی مانند شیوع بیماری کرونا روانشناسان مجبور به مشاوره‌های غیرحضوری هم باشند اما این موضوع نمی‌تواند همیشه این‌گونه پیش برود. مشاوره‌های غیرحضوری در شرایط خاص می‌تواند تلفنی یا آنلاین مثلاً با استفاده از اسکایپ برگزار شود، اما حتماً باید به‌طور حرفه‌ای باشد. منظور از حرفه‌ای هم آن است که حتماً باید از طریق وقت‌دهی‌های قبلی اتفاق بیفتد، نه اینکه خود مشاور بدون درنظرگرفتن استاندارد‌های لازم در این خصوص اقدام کند، با مراجع خود زود صمیمی شود و رفتار غیراخلاقی و غیرحرفه‌ای داشته باشد.
با رعایت اصول و توجه به اینکه چه کسی صلاحیت این را دارد که در خصوصی‌ترین وجوه زندگی شما وارد شود؛ می‌توانید یک مشاوره خوب داشته باشید. مشاوره‌ای که به شما یاد می‌دهد چطور مشکلات خود را رفع کنید و زندگی و روابط سالم‌تری داشته باشید.
دیدگاه تان را بنویسید