نه فضای شهری تهران مناسب طرح‌های توسعه دوچرخه‌سواری بود، نه مردم تمایل نشان دادند
اتلاف اعتبارات کلان و دیگر هیچ!
ریحانه جولایی
چند سالی می‌شود که شهرداری تهران مسیرهای مخصوص دوچرخه‌سواری را برای شهروندان آماده کرده است. این طرح که با حواشی زیادی هم نسبت به دوچرخه‌سوار شدن بانوان همراه بود در ابتدای راه توانست طرفداران زیادی برای خود پیدا کند.
حالا اما دیگر کمتر کسی است که از این دوچرخههای نارنجی استفاده کند. کم پیش می‌آید که در مسیرهای دوچرخه‌سواری جوانان دوچرخه‌سوار را ببینید و عموماً یا خالی هستند یا برای تردد موتورسواران از آن استفاده می‌شود. برخی کارشناسان معتقدند این طرح چندان موفق نبوده است و برخی دیگر بر این باورند که وجود دوچرخه و داشتن مسیرهایی بری استفاده از علاقه‌مندان نشان از توسعه و پیشرفت یک شهر دارد. فارغ از نگاه‌های موافقان و مخالفان دوچرخه‌سواری در تهران با موانعی روبه‌رو است که باعث شده این طرح چندان موفقیت‌آمیز نباشد.
تهران شهر مناسبی برای دوچرخه‌سواری نیست
به گفته کارشناسان این حوزه توسعه و ترویج دوچرخه‌سواری به‌عنوان یک شیوه حمل‌ونقلی در شهر تهران، اتفاقی نیست چراکه باید چرخه توسعه به‌صورت کامل انجام پذیرد. یکی از بخش‌های حلقه توسعه، مسیرهای استاندارد دوچرخه‌سواری است که برای رسیدن به این هدف باید به جزئیات طراحی مسیرها توجه شود. آنها اما بر این باورند که استاندارد نبودن طراحی بخشی از مسیرهای دوچرخه‌سواری یکی از کمبودهای شهر تهران در این حوزه است.
موضوع مناسب نبودن مسیر دوچرخه‌سواری در تهران را عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه شورای شهر تهران هم مطرح کرده است. به گفته او اساساً توپوگرافی تهران مناسب توسعه افراطی دوچرخه‌سواری نیست. او البته منکر این امر نشده که در برخی از نقاط شهر هم مسیرها برای دوچرخه‌سواری استاندارد هستند.
ناصر امانی در تذکری در سیزدهمین جلسه صحن علنی شورای شهر تهران با اشاره به مناقصه ۱۸ میلیاردی در منطقه ۸ برای احداث پنج مسیر دوچرخه، گفت: من فکر می‌کنم بحث دوچرخه‌سواری در تهران سیاست شکست خورده‌ای بوده و به اهداف خودش نرسیده است. متاسفانه این سیاست در دوره ما نیز ادامه پیدا کرده است. در حالی که ما برای یک میلیارد تومان در مناطق محروم و جنوبی تهران که می‌تواند در زندگی مردم اثر زیادی بگذارد، معطل هستیم و فقط در یک منطقه احداث پنج مسیر دوچرخه را ۱۸ میلیارد تومان به مناقصه گذاشته شده است.
وی افزود: مشابه همین اتفاق در منطقه ۳ نیز افتاده است؛ فارغ از اینکه برای مسیر دوچرخه خیابان میرداماد سه میلیارد هزینه شده، قراردادی برای احداث پل فلزی دوچرخه‌سواری به طول ۶۰۰ متر به مبلغ ۲۰ میلیارد تومان منعقد کردند!
تقاطع‌ها، دست‌انداز نفس‌گیر دوچرخه‌سواران
بسیاری از مسیرهای دوچرخه‌سواری شهری دارای تقاطع است. متأسفانه در شهر تهران هیچ تقاطعی برای عبور ایمن دوچرخه‌ها برنامه‌ریزی و مناسب‌سازی نشده است. بیش از ۶۰ درصد تصادفات مربوط به دوچرخه در محل تقاطع‌ها رخ می‌دهد. بنابراین تقاطع‌ها، گلوگاه‌های اصلی ایمن‌سازی مسیرهای دوچرخه هستند که باید به آن توجه شود اما برنامه‌ریزان توجه چندانی به این موضوع نداشته‌اند.
همچنین از دیگر کاستی‌های مسیرهای مخصوص دوچرخه‌سواری کم بودن عرض مسیر و عدم پیوستگی و حضور موانع در طول مسیر است. درصد بسیاری از مسیرهای مجزا در شهر تهران نظیر مسیر دوچرخه در خیابان بهشت و طالقانی شامل همین بخش می‌شوند. همچنین در برخی نقاط شهر مانند خیابان شریعتی در منطقه ۷ و بلوار ارتش در منطقه یک مسیر دوچرخه‌سواری با سایر شیوه‌های حمل‌ونقلی ازجمله پیاده‌روی تداخل دارد.
مسیرهای دوچرخه‌سواری ایمنی چندانی ندارند
تهران، تنها شهری در ایران است که برنامه مصوب جامع توسعه دوچرخه‌سواری دارد. یکی از بخش‌های این برنامه درباره مسیرهای دوچرخه‌سواری است که در هر منطقه شهر تهران بر مبنای استراتژی توسعه مسیرها شناسایی و پیشنهاد شده است. این مسیرها باید برمبنای برنامه بالادستی مربوطه اجرا شود و هر مسیر دوچرخه‌سواری طبق استانداردهای جهانی دارای پنج ویژگی مشخص باشد.
پنج ویژگی مهم و اصلی هر مسیر دوچرخه‌ای شامل پیوستگی شبکه مسیرهای دوچرخه، ایمنی مسیرهای دوچرخه، راحتی مسیر، جذابیت مسیر و مستقیم بودن مسیر است.
با این حال هنوز عبور ایمن دوچرخه‌ها در تقاطع‌های شهر تهران تعیین تکلیف نشده است. وضعیت ایمنی تردد دوچرخه‌سواران در شهر تهران بسیار پایین و خطرناک است و بر اساس گزارش‌ها یکی از دلایل مهمی که سبب می‌شود تا شهروندان تمایلی به دوچرخه‌سواری نداشته باشند، عدم ایمنی در شهر است.
از سوی دیگر ایمنی دوچرخه‌سواران با سرعت خودروها در ارتباط است. به منظور افزایش ایمنی تردد دوچرخه‌سواران باید سرعت خودروها در معابر به‌ویژه در محدوده تقاطع‌ها، کاهش پیدا کند. نکته دیگری که دوچرخه‌سواری در تهران با اقبال عمومی مواجه نشد این است که بیشتر مسیرهای دوچرخه در شهر تهران علاوه بر اینکه راحت نیستند، جذابیت خاصی هم برای دوچرخه‌سوار ندارند.
ایجاد داک‌های هوشمند و کیوسک‌های نگهداری و خریداری تعداد زیادی دوچرخه که با هدف گسترش دوچرخه‌سواری انجام گرفت، موجب اتلاف اعتبارات کلان حمل‌ونقلی شهرداری تهران شد که نشان از نبود برنامه و هدف مشخص و همچنین عدم انجام مطالعات صحیح در راستای اهداف بلند مدت حمل‌ونقل عمومی تهران دارد
دوچرخههای اشتراکی طرحی شکست‌خورده
همان‌طور که گفته شد طرح دوچرخههای اشتراکی مخالفان زیادی دارد. چند سال پیش، درست زمانی که این طرح در حال شکل‌گیری و اجرا بود کارشناسان بر این باور بودند که طرح دوچرخههای اشتراکی در تهران بدون مطالعه و برنامه‌ریزی خاصی شکل‌گرفته است و حالا شکست این طرح نتیجه عدم مطالعه و برنامه‌ریزی دقیق و اصولی است.
به عقیده کارشناسان باید پیش از اینکه این طرح در چندین نقطه تهران اجرا شود به نتایج طرح پایلوت توجه و بر اساس آن تصمیم‌گیری می‌شد. به عنوان نمونه، طرح پایلوت دوچرخه‌سواری در منطقه 8 شهرداری تهران در سال‌های اخیر اجرایی شد که در عمل نتوانست موفقیت چندانی کسب کند و به همراه دیگر طرح‌های اجرا شده در مناطق شهرداری تهران همچون ایجاد داک‌های هوشمند و کیوسک‌های نگهداری و خریداری تعداد زیادی دوچرخه که با هدف گسترش دوچرخه‌سواری انجام گرفت، موجب اتلاف اعتبارات کلان حمل‌ونقلی شهرداری تهران شد. ریشه‌یابی علل ایجاد این مسئله، نشان از نبود برنامه و هدف مشخص و همچنین عدم انجام مطالعات صحیح در راستای اهداف بلند مدت حمل‌ونقل عمومی شهر تهران داشت.
هزینه‌های میلیاردی برای توسعه دوچرخه‌سواری
بر اساس گفته‌های عضو شورای شهر تهران، این طرح شکست‌خورده پول زیادی از شهرداری تهران گرفته است و همچنان هم کسی قصد ندارد با این طرح مخالفت کند. طبق صحبت‌های امانی فقط در یک منطقه احداث پنج مسیر دوچرخه ۱۸ میلیارد تومان به مناقصه گذاشته شده است. مشابه همین اتفاق در منطقه ۳ نیز افتاده است؛ فارغ از اینکه برای مسیر دوچرخه خیابان میرداماد سه میلیارد هزینه شده، قراردادی برای احداث پل فلزی دوچرخه‌سواری به طول ۶۰۰ متر به مبلغ ۲۰ میلیارد تومان منعقد کردند. این در حالی است که به گفته امانی حتی یک میلیارد تومان هم می‌تواند برای مناطق جنوبی تهران تغییرات زیادی به همراه داشته باشد با این حال هزینه‌های چند میلیاردی صرف طرح دوچرخههای اشتراکی می‌شود. به عقیده او یکی از دلایلی که این روند ادامه پیدا می‌کند تغییرات کند شهرداری تهران است و او از علیرضا زاکانی، شهردار تهران خواسته که اگر نمی‌خواهد مدیرانی که با سیاست‌های گذشته کار می‌کنند را تغییر دهد، حداقل سیاست‌ها را تغییر دهد.
بسیاری از مسیرهای دوچرخه‌سواری شهری دارای تقاطع است. در شهر تهران هیچ تقاطعی برای عبور ایمن دوچرخه‌ها برنامه‌ریزی و مناسب‌سازی نشده است و بیش از ۶۰ درصد تصادفات مربوط به دوچرخه در محل تقاطع‌ها رخ می‌دهد
بازگشت به گذشته با حمل‌ونقل پاک
این‌ها انتقاداتی هستند که کارشناسان در مورد مسیرهای دوچرخه‌سواری در تهران مطرح کرده‌اند. با این حال برخی دیگر معتقدند در شهری با تمام اشکال حمل‌ونقل از جمله مترو، اتوبوس و ماشین شخصی، باید مسیری هم برای رفت‌وآمد با دوچرخه وجود داشته باشد. به عقیده آنها یک شهر کامل و پیشرفته چنین خصوصیاتی دارد.
افرادی که طرفدار توسعه و پیشرفت دوچرخه‌سواری در تهران هستند می‌گویند دوچرخه‌سواری باید به عنوان یک مدل حمل‌ونقلی پاک در پایتخت نهادینه شود و با ایجاد زیرساخت‌های لازم در توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری، توجه به فرهنگ استفاده از این وسیله نقلیه و آشتی دادن مردم با دوچرخه، افراد بیشتری روزانه از این وسیله حمل‌ونقل استفاده کنند. گروه دیگری هم اعتقاد دارند باید به سمت برخی از سنت‌های گذشته برگردیم. این افراد می‌گویند استفاده از دوچرخه با فرهنگ ایرانی‌ها عجین بوده است و در دو نسل قبل مردم از دوچرخه برای رفت‌وآمدهای شخصی خود استفاده می‌کردند.
دوچرخه‌سواری در هوای آلوده تهران منطقی نیست
در مورد اینکه باید از دوچرخه هم به‌عنوان یکی از وسایل حمل‌ونقل عمومی یاد کرد انتقادهای زیادی شده است که البته نادرست هم نیستند. جدا از اینکه در تهران مسیرها عمدتاً طولانی است، باید یک موضوع را هم در نظر گرفت؛ اینکه دوچرخه‌سواری طولانی در پایتخت با داشتن هوایی که در بیشتر فصول و روزهای سال آلوده است نمی‌تواند کار منطقی و درستی باشد. دوچرخه‌سوار در هوای آلوده دچار کمبود انرژی و اختلالات تنفسی و خستگی روحی می‌شود و درنهایت تأثیر منفی بر آن می‌گذارد. بررسی‌های پزشکی نشان می‌دهد دوچرخه‌سوارانی که از نزدیکی یک محل پرترافیک عبور می‌کنند 10 برابر بیشتر آلودگی را وارد بدن خود می‌کنند تا افراد پیاده‌ای که در آن محل توقف کرده‌اند؛ بنابراین در وضعیت نامناسب هوای تهران از نظر آلودگی و وجود ازدحام ترافیکی در گره‌های بیشمار ترافیکی در سطح پایتخت، در شرایط فعلی استفاده از دوچرخه به زیان سلامتی شهروندان ارزیابی می‌شود.
با توجه به شرایط تهران چه از لحاظ جغرافیایی چه از نظر آلودگی هوا و ایمنی؛ به نظر می‌رسد فعلا بهترین مسیرها برای دوچرخه‌سواری؛ پارک‌های جنگلی، بوستان‌های بزرگ و سایر مناطق ایمن و استاندارد است تا علاقه‌مندان می‌توانند در آنها با خیال راحت ساعاتی از هفته را به ورزش محبوب خود اختصاص دهند.
دیدگاه تان را بنویسید