تالاب انزلی در آتش طمع می‌سوزد
تغییر شیوه زمین‌خواران از درختکاری به آتش‌افروزی
ریحانه جولایی
بعد از زاگرس و ارسباران حالا آتش به جان تالاب انزلی افتاده است. روز دوشنبه 8 شهریور ماه آتش‌سوزی در سطح وسیعی از نیزارهای حاشیه تالاب انزلی، در روستای چراغ پشتان آغاز شد و تا لحظه نگارش این گزارش ادامه دارد. بر اساس صحبت‌های کارشناسان و مردم محلی این آتش‌سوزی‌ها به جهت تصرف اراضی بوده است و چنین اتفاق‌هایی در این مناطق زیاد دیده می‌شود.
اعزام هواپیماهای آبپاش برای خاموش کردن آتش انزلی
البته خبرها حکایت از این دارد که بخش بزرگی از آتش در این منطقه اطفا شده است اما هنوز امکان شعله‌ور شدن دوباره و گسترش آتش‌سوزی وجود دارد. ناگفته نماند به دلیل باتلاقی و نرم بودن خاک تالاب، تلاش برای اطفای حریق با مشکلاتی مواجه شده است و خودروهای آتش‌نشانی برای ورود به منطقه به مشکل برخورده‌اند به همین دلیل برای خاموش کردن آتش از هواپیماهای آتش‌نشان برای مهار آتش استفاده شده است.
به گفته خلبان محمدمهدی نوری آل آقا، رئیس مرکز کنترل و پشتیبانی اطفای حریق هوایی وزارت دفاع این منطقه جزو نواحی ساحلی بوده و به تالاب متصل می‌شود، اما به دلیل پوشش نیزاری حیوانات زیادی در معرض خطر قرار دارند. او با بیان اینکه حدود ۱۰۰ آتش‌نشان از شهرستان‌های هم‌جوار بندرانزلی برای مهار آتش حضور دارند، گفت: متأسفانه شاهد آتش‌سوزی بیش از ۱۰ هکتاری در این منطقه هستیم و با توجه به شرایط منطقه، امکان افزایش وسعت تا ۵۰ هکتار وجود دارد. روز گذشته مدیرکل مدیریت بحران استان گیلان هم درباره آخرین وضعیت آتش‌سوزی در تالاب انزلی گفت: ابتدای صبح به دلیل شبنم و مه صبحگاهی آتشی وجود ندارد، اما با گرم شدن هوا و وزش باد دوباره آتش شعله خواهد گرفت. روزهای گذشته نیز ما با این مشکل مواجه بودیم و در ابتدای صبح آتشی در تالاب مشاهده نمی‌شد، اما با گرم شدن هوا آتش شعله‌ور شد.
به گفته امیر مرادی، طی روزهای گذشته با استفاده از بالگردها سعی شد تا آتش خاموش شود، اما متأسفانه این کار موفقیت‌آمیز نبود و آتش دوباره شعله‌ور شد، از همین رو با درخواست‌های مسئولین برای امداد هوایی، هواپیماهای آبپاش به منطقه اعزام شدند تا شاید به وسیله آن‌ها آتش به طور کامل مهار شود.
مرادی همچنین اعلام کرده که بر اساس تخمین‌های صورت گرفته توسط کارشناسان اداره محیط‌زیست استان بین ۷ تا ۱۲ هکتار درگیر آتش شده است.
نابودی سرمایه ملی توسط سودجویان محلی
گفته می‌شود طی این آتش‌سوزی دو نفر از افراد سودجو دستگیر شده‌اند و حادثه پیش آمده کاملاً عمدی بوده است. اما چرا عده‌ای باید به صورت عمدی بخشی از طبیعت را به آتش بکشند؟
همان‌طور که گفته شد طی روزهای گذشته حداقل 12 هکتار از اراضی تالاب انزلی سوخت و به خاکستر بدل شد. تالابی ارزشمند که از سال‌ها پیش چشم طمع زمین خواران و روستاییان اطراف منطقه را گرفته و آن‌ها به روش‌های مختلف قصد دارند که زمین‌هایشان را به تالاب نزدیک کنند. بر همین اساس تعدادی از افراد محلی با آتش زدن اراضی سعی بر این داشتند تا به هدف خود برسند. دادستان عمومی و انقلاب بندرانزلی نیز حریق عمدی در تالاب انزلی با هدف گسترش تصرف اراضی را تائید کرده است.
بر اساس تخمین‌های صورت گرفته بین ۷ تا ۱۲ هکتار تالاب انزلی درگیر آتش است؛ آتش‌هایی که بنابر اعلام منابع محلی و ذی‌ربط به‌صورت عمدی و برای تصرف اراضی تالابی ایجاد شده است. در سال 98 نیز حدود 10 هکتار از نیزارهای تالاب انزلی در آتش طمع زمین‌خواران سوخت
اما این موضوع تازه‌ای در اراضی استان گیلان و انزلی نیست و اکثراً منشأ حریق‌های روزها و سال‌ها در این تالاب، عوامل انسانی بوده است، چراکه در اطراف تالاب تیر برق یا منزل مسکونی وجود ندارد که عامل آتش‌سوزی باشد. همان‌گونه که دادستان انزلی گفته: سودجویان که زمین آن‌ها در مجاورت تالاب است این نیزارها را آتش می‌زنند تا تصرفات خود را به سمت تالاب افزایش دهند. سودجویان به‌عمد اقدام به آتش‌افروزی و اعلام میکنند سوزاندن خار و خاشاک سبب گسترش حریق شده است که این ادعا بسیار کودکانه است و اقدام عامدانه آن‌ها سبب نابودی سرمایه‌های ملی شده است.
سوم شهریورماه امسال نیز پنج هکتار از نیزارهای روستای شانگ‌های‌پرده انزلی در آتش سوخت که شواهد حاکی از عمدی بودن این دو آتش‌سوزی با هدف تصرف اراضی است، در آن روزها نیز مهرداد رضاپور، رئیس آتش‌نشانی شهرستان بندرانزلی اذعان کرده بود: نیمی از آتش‌سوزی‌های رخ داده در تالاب انزلی توسط کشاورزان به منظور سوزاندن کاه و کلش و نیمی دیگر از سوی زمین‌خواران و متصرفین تالاب انجام می‌شود. این حریق نیز به‌صورت عمدی و برای تصرف اراضی تالابی ایجاد شد. این در حالی است که در سال 98 نیز حدود 10 هکتار از نیزارهای تالاب انزلی در آتش طمع زمین‌خواران آتش گرفت. نکته تأسف بار در آتش‌سوزی روزهای اخیر نابودی پهنه تالاب انزلی بود، در شرایطی که بیش از 12 هکتار در آتش سوخت، بالگردهای اطفای حریق چون پهنه آبی تالاب نابود شده، مجبور بودند تا دریا بروند و با خود آب بیاورند و این زمان اطفای حریق را طولانی‌تر می‌کرد.
مدیرکل مدیریت بحران استان گیلان: طی روزهای گذشته با استفاده از بالگردها سعی شد تا آتش خاموش شود، اما متأسفانه این کار موفقیت‌آمیز نبود و آتش دوباره شعله‌ور شد، از همین رو با درخواست‌های مسئولین برای امداد هوایی، هواپیماهای آبپاش به منطقه اعزام شدند
ترفندهای جدید با هدف تصرف اراضی
زمین‌خواری موضوع جدیدی در این منطقه نیست؛ اما شکل آن نسبت به سال‌های پیش تغییر کرده است. همیشه مواردی از این نوع اتفاقات و چشم طمع زمین‌خواران به اراضی ملی تالاب انزلی وجود داشته و همواره تصرفاتی در حاشیه تالاب انزلی انجام می‌شده است. در گذشته افراد بومی و کشاورزان برای اینکه زمین‌های کشاورزی یا اراضی باغی خود را گسترش دهند، بخش‌هایی از تالاب را خشک می‌کردند و با درخت و صنوبرکاری، اراضی ملی را به تصرف خود درمی‌آوردند. این موضوع با ورود سازمان حفاظت از محیط‌زیست استان و انجام شکایت و دادرسی قضایی موجب رفع تصرف می‌شد، اما در سالیان اخیر که اکوسیستم تالاب انزلی با چند مشکل عمده روبه‌رو شده، نوع زمین‌خواری نیز از خشک کردن و درختکاری به قصد تصرف به آتش زدن اراضی تغییر کرده است.
شیوه‌های دیگری هم وجود دارد که برخی برای خشکاندن تالاب از آن استفاده میکنند تا زمین‌هایشان را گسترش دهند. تخلیه فاضلاب و پساب خانگی در سه شهرستان صومعه سرا، انزلی و رشت در کنار پساب بیش از 100 روستای اطراف، به تالاب، موجب نابودی پهنه آبی تالاب شده است. تخلیه فاضلاب در تالاب انزلی باعث شده زمین‌های اطراف از لحاظ پوشش گیاهی غنی شوند، یعنی فسفر و نیتراتی که در فاضلاب وجود دارد، وارد تالاب شده، به‌طوری‌که پر غذایی در تالاب به وجود آمده و این باعث افزایش رشد گیاهان شده است. اگر در این شرایط سنبل آبی که سطح زیادی از آب را می‌پوشاند و آب تالاب را جذب می‌کند، به این موارد اضافه کنیم، مقصر خشکی تالاب انزلی مشخص می‌شود. همچنین از دیگر مشکلات می‌توان به بالادست تالاب و حوزه‌های آبریز مثل ماسوله رودخانه و شفارود اشاره کرد که تغییر کاربری‌ها مثل سدسازی و ویلاسازی در آنجا صورت گرفته و باعث شده اراضی جنگلی تغییر و فرسایش خاک در آن‌ها رخ بدهد.
نجات 20 هکتار از عرصه‌های تالابی در سال 99
ساسان اکبری پور، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست گیلان نیز با تایید موضوعات ذکر شده گفته است یگان حفاظت از محیط‌زیست گیلان به تنهایی قادر به پیشگیری از آتش‌سوزی در گستره تالاب نیست و حل این معضل نیازمند برپایی گشت‌های مشترک با همکاری نهادهای مختلف از جمله اداره کل منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای و توجه بیشتر مراجع قضایی است.
اکبری پور بیان کرد: اگرچه آتش زدن زمین‌ها جرم است و 6 ماه تا ۲ سال حبس دارد، اما متأسفانه خشک شدن بخش‌هایی از تالاب انزلی سودجویان را بر آن می‌دارد تا با آتش زدن زمین‌های تالابی شرایط تصرف این زمین‌ها را برای شالی‌کاری، استخر یا درختکاری فراهم آورند که در صورت عدم همکاری دستگاه‌های یاد شده شاهد تکرار این موضوع خواهیم بود.
طی یک ماه اخیر نیز حریق ناشی از بی‌احتیاطی گردشگران که منجر به آتش‌سوزی در یک هکتار از پارک ملی بوجاق کیاشهر شده بود، به طور کامل مهار شد؛ گرمای شدید هوا خطر آتش‌سوزی را تشدید می‌کند و بی‌احتیاطی گردشگران به این موضوع دامن زده بود. بر اساس آمارهای پیشین اداره کل حفاظت محیط‌زیست گیلان در بازه زمانی سال ۹۹حدود ۲۰ هکتار از عرصه‌های تالابی استان از دست متخلفان و متجاوزان به انفال توسط یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط‌زیست گیلان آزاد شده است .
در آخر اینکه برای حفظ جنگل‌ها و سرمایه‌های ملی نیاز به توجه و پیگیری‌های مداوم، مجازات متخلفان و نظارت‌های مداوم و اشراف نهادهای ذی‌ربط بر این مناطق است.
دیدگاه تان را بنویسید