رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی دستفروشان به رویا می‌ماند؛
تنگاتنگ هم در تنگنای مالی شب عید
سعیده علیپور
اگر ماشین زمان را دو سالی به عقب برگردانیم؛ این روزها خیابان‌ها را مملو از دستفروشانی می‌بینیم که امید داشتند با فروش در هفته‌های آخر سال، بخش عمده‌ای از مشکلات مالی‌شان را برطرف کنند. اما این روزها، سال در حالی به پایان خود نزدیک می‌شود که وزارت بهداشت ضمن تاکید بر ممنوعیت فعالیت دستفروشان در شهرهای قرمز و نارنجی، شرایط فعالیت آنها در آستانه عید و در شرایط کرونا را اعلام کرده است. هر چند به نظر می‌رسد اوضاع اقتصادی، به بسیاری از این دستفروشان مجال توجه به این شرایط را نمی‌دهد.
گشتی در شهر شاهد همین مدعا است، اگر خطر هجوم نیروهای اماکن در منطقه‌ای جدی نباشد، شاهد حضور پرتعداد و درهم‌فشرده دستفروش‌ها در آن منطقه هستیم. حضوری که ردی از رعایت پروتکل‌های بهداشتی-آنطور که وزارت بهداشت در لیستی برای دستفروشان برشمرده- دیده نمی‌شود. این در حالی است که آمارهای نه چندان رسمی نشان می‌دهد که نه تنها امسال از شمار دستفروشان کم نشده که به دلیل افزایش نرخ بیکاری در یک سال اخیر، شاهد حضور پررنگ‌تر آنها در خیابان‌ها هستیم. هر چند در سوی دیگر این قصه نیز، مردمی هستند که آنها هم، توان و میل کمتری به خرید دارند.
افزایش شمار دستفروشان
هر چند با افزایش تحریم‌ها علیه ایران، شاهد افزایش بی‌رویه قیمت‌ها و در نتیجه بی‌رونقی بازار و عدم توان مالی برخی شهروندان برای خرید بوده‌ایم، اما شیوع کرونا هم کار را برای بسیاری وخیم‌تر کرده است. به طوری که بسیاری از کسب و کارها تعطیل و بیکاری از آنچه که بود دردسرساز‌تر شد. برخی از این افراد بیکار شده در این مدت، به ناچار به دستفروشی روی آورده‌اند؛ به‌طوری‌که تعداد دستفروش‌ها در تهران و بسیاری از شهرهای دیگر چنان زیاد شده است که با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال می‌توان تکثر آنان را به عینه دید.
درهمین‌راستا حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران نیز چندی پیش از افزایش دستفروشی در پایتخت به دلیل شرایط کرونا و بیکاری ناشی از آن خبر داد و گفت: «ساماندهی دستفروشان فقط توسط مدیریت شهری امکان‌پذیر نیست، بلکه قوه قضائیه، اصناف و نیروی انتظامی باید در جهت این ساماندهی آن همکاری کنند».
خلیل‌آبادی همچنین به نوع دیگری از دستفروشی با وانت بارها اشاره کرد و گفت: «در بسیاری از میادین و حاشیه خیابان‌های پایتخت وانت‌بارهای میوه حضور یافته و دوبله و سوبله پارک می‌کنند که نه تنها سبب ترافیک در سطح تهران شده بلکه چهره شهر را هم مخدوش می‌کنند. بنابراین ساماندهی این وانت‌بارها نیز باید مورد توجه باشد».
وزارت بهداشت علاوه بر ممنوعیت فعالیت گروهی از دستفروشان لیستی بلندبالا نیز برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی خطاب به دستفروشان منتشر کرده است
در حالی که وزارت بهداشت نگران شیوع کرونا به دلیل عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی دستفروشان است و اعضای شورای شهر هم نگران مخدوش شدن چهره شهر و ترافیک هستند؛ دستفروشان بدون توجه به این موارد، امیدوارند زخم‌های سال 99 را کمی با رونق فروش در این روزهای منتهی به نوروز التیام دهند. هرچند بسیاری می‌گویند فروش هم رنگ و بوی گذشته را ندارد و بسیاری دست و دلشان به خرید نمی‌رود.
دستفروشی در ۴۳ شهرستان ممنوع است
براساس آخرین مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، فعالیت دستفروشان در شهرهای با وضعیت قرمز و نارنجی ممنوع است و در سایر شهرها هم محل فعالیت دستفروشان باید در مناطق روباز و با سازه‌های موقت و سبک باشد. آخرین رنگ‌بندی کرونایی در شهرهای مختلف نشان می‌دهد ۱۱ شهرستان قرمز، ۳۲ شهرستان نارنجی، ۲۵۱ شهرستان زرد و ۱۵۴ شهرستان در کشور آبی هستند. در نتیجه دستفروشان در ۴۳ شهرستان امکان فعالیت ندارند؛ دستفروشانی که در یک سال گذشته و با شیوع کرونا، معیشت‌شان بیش از هر قشر دیگری آسیب دیده است و حالا با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال در معرض آسیب بیشتر قرار گرفته‌اند.
این در حالی است که وزارت بهداشت علاوه بر ممنوعیت فعالیت گروهی از دستفروشان لیستی بلندبالا برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی خطاب به دستفروشان منتشر کرده است. در بخش‌هایی از این فهرست آمده است: «دستفروشان به خاطر داشته باشند فواصل قرارگیری محل فعالیت آنها، حداقل ۱ تا ۲ متر است. دستفروشان باید علاوه بر رعایت فاصله ایمن (حداقل یک تا دو متر)، در صورت امکان، مسیر ورود و خروج افراد را جدا کنند».
آمارهای نه چندان رسمی نشان می‌دهد که نه تنها امسال از شمار دستفروشان کم نشده که به دلیل افزایش نرخ بیکاری در یک سال اخیر، شاهد حضور پررنگ‌تر آنها در خیابان‌ها هستیم
این در حالی است که محمد، دستفروشی در خیابانی در غرب تهران به «توسعه ایرانی» می‌گوید: «ما اینجا برای پهن کردن بساط در یک خیابان پرتردد با هم دعوا داریم. گاهی بین ما جای سوزن انداختن نیست. واقعا در این روزها اغلب همکارانم به فکر پاس کردن چک‌ها و دادن بدهی‌ها و کسب اندکی درآمد هستند و به رعایت پروتکل فکر نمی‌کنند».
شاهین، دستفروش دیگری در این خیابان است که می‌گوید: «آیا تنها دستفروش‌ها هستند که باعث شیوع کرونا می‌شوند. بروید داخل پاساژ ببینید چه خبر است. آن طرف‌تر همه تنگ هم در رستوران و کافه نشسته‌اند. واقعیت این است که همه زورشان به ما می‌رسد و گرنه همه به خوبی می‌دانیم که حتی اگر دستفروش‌ها هم جمع شوند کرونا جمع نمی‌شود. کرونا بهانه‌ای شده تا راحت‌تر ما را از سطح شهر جمع کنند. این در حالی است که ما به دلیل شرایط اقتصادی جامعه مجبور به دستفروشی شده‌ایم. اگر این شغل هم از ما گرفته شود خیلی از ما یا باید از گرسنگی بمیریم یا به سمت کارهای خلاف قانون سوق داده می‌شویم».
آسیب چندوجهی کرونا
براساس تخمین موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی ریاست‌جمهوری، حجم کل فعالیت‌های غیررسمی شامل موارد غیرقانونی، غیرثبتی، موارد پنهان تولید و قاچاق در سال‌های اخیر به ۵۳ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور رسیده است. گسترش این فعالیت‌ها به کاهش درآمدهای مالیاتی کشور، عدم بیمه نیروی کار و کاهش سطح رفاه و دستمزد منجر خواهد شد. با توجه به این پژوهش دو نکته را درباره دستفروشان می‌توان مورد توجه قرار داد. اول اینکه پس از شیوع کرونا و افزایش بیکاری، تعداد دستفروشان به عنوان قشری که فعالیت‌شان غیررسمی است به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. از سوی دیگر، با کسادی کار دستفروشان در پی این پاندمی جهانی، کوچ آنها به مشاغل زیرزمینی هم رشد داشته است.
مشکلات مضاعف زنان دستفروش
در حالی که کرونا برای همه مردم به خصوص دستفروشان روزگار را سخت کرده است، در این میان زنان به خصوص زنان دستفروش بیشتر آسیب دیده‌اند. براساس آمارهای رسمی موجود، نزدیک به چهار میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد. در حالی که بسیاری از زنان شاغل در کسب‌وکارها و کارگاه‌های کوچک اخراج یا به تعدیل نیرو گرفتار شده‌اند، زنان شاغل در مشاغل خانگی هم با رکود سفارش روبه‌رو بوده‌اند. روزمزدهایی نظیر دستفروشان و شاغلان در سالن‌های پذیرایی و رستوران‌ها هم با تعطیلی این مراکز، در تامین هزینه‌های خود درمانده‌اند.
پونه پیل‌رام، فعال حوزه زنان هم، مشکلات را برای زنان دستفروش چند برابر می‌داند، زیرا آنها با مشکلاتی چون ناامنی محیطی، ناامنی شغلی، نبود حمایت‌های دولتی، بیمه و بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی تاثیرگذار بر دستفروشی و البته موانع فرهنگی هم روبه‌رو هستند.
در ایام اپیدمی کرونا هرچند اکثر اقتصادهای دنیا با رکود و ضرر روبه‌رو شدند، اما دستفروشان به ویژه زنان دستفروش در معرض نابودی قرار گرفتند و بسیاری از آنها از دستفروشی به کارهای زیرزمینی روآوردند؛ کارهای زیرزمینی که هم آسیب‌های اجتماعی به همراه دارد و هم کنترلی بر چرخه انتقال بیماری در آن نیست.
دیدگاه تان را بنویسید