پیش‌بینی کاهش گرد و خاک در سال جاری
وقتی حال تالاب‌ها خوب است
حسین رفیع، فعال محیط زیست
در ایران تالاب‌های متعددی وجود دارد که کارکردهای مختلفی دارند و حیات آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. این در حالی است که بارندگی‌های خوب اخیر می‌تواند احتمال تبدیل شدن تالاب‌ها به منابع گرد و غبار را کاهش دهد و در مناطقی مانند سیستان در خنک شدن هوا نقش داشته باشد.
۱۴۳ تالاب در ایران وجود دارد که طی سال ۹۷ با هماهنگی وزارت نیرو تحت عنوان پیوست قانون حفاظت از تالاب‌ها ثبت شدند و مجموع این تالاب‌ها سه میلیون هکتار وسعت دارند.
یکی از منشاهای اصلی ایجاد گرد و غبار، تالاب‌های خشک شده هستند. این در حالی است که ۴۵ تالاب کشور که از نظر مساحت دو میلیون و صد هزار هکتار را در برمی‌گیرند، می‌تواند منشا گرد و غبار باشند. این در حالی است که اگر تالاب‌ها مدت بیشتری آب داشته باشند و مرطوب بمانند، نه تنها فرایند خشکی و تبدیل آنها به منابع گرد و غبار به مراتب کمتر خواهد شد بلکه به دلیل عبور هوا از سطح آب نوعی کولر طبیعی شکل می‌گیرد که می‌تواند شرایط منطقه را از لحاظ آب و هوایی و کشاورزی نیز بهبود بخشد. مانند تالاب یا دریاچه هامون که در گذشته پر آب بود و بادهای فصلی با عبور از سطح آن مانند یک کولر آبی هوای خشک و گرم آن منطقه را خنک می‌کرد و به سمت زابل و مناطق مسکونی و کشاورزی می‌برد و شرایط را مساعد می‌کرد اما اکنون به دلیل نبود یا کمبود آب این بادها گرد و خاک را بلند می‌کنند و باعث ایجاد طوفان‌های شن می‌شود. به گفته او در پی بارش‌های اخیر تالاب «هامون» واقع در استان سیستان و بلوچستان، تالاب «جازموریان» واقع در مرز استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان، دریاچه بختگان در استان فارس با وجود مشکلات فراوانی که دارد، «هورالعظیم»، «شادگان» و تالاب‌های ساحلی ما شرایط بسیار بهتری نسبت به سال‌های گذشته پیدا کرده‌اند حتی تالاب «گاوخونی» که در استان اصفهان در انتهای زاینده رود قرار دارد و کمترین آب را دریافت می‌کند نیز امسال به خاطر میزان بارندگی‌ها و مسائلی دیگر بین ۱۰ تا ۱۵ درصد آبگیری شده و به نوبه خود شرایط بهتری پیدا کرده است. وضعیت دریاچه ارومیه بهتر شده و تقریبا به پیش‌بینی‌هایی که در برنامه احیای آن تعیین شده بود، نزدیک شده و حتی در مواردی از حد انتظار فراتر هم رفته است. عوامل طبیعی مانند بارش مکرر باران بر بهبود وضعیت این دریاچه تاثیر گذاشته است و اگر از برخی رفتارها مانند آزادسازی آب و رهاسازی حق‌آبه تا حدی چشم‌پوشی کنیم می‌توان گفت که عملکرد دستگاه‌های اجرایی نیز در بهبود وضعیت این دریاچه موثر بوده است.
حتی یک سری از چشمه‌های دریاچه «پریشان» که کاملا خشک شده بود، نمدار شده‌اند. اگرچه به‌دلیل وجود چاه‌های غیرمجاز متعدد هر آبی در بستر این دریاچه وارد شود به درون چاه‌ها کشیده شده و خشک می‌شود اما همین مقدار آب کم نیز تاثیر مثبتی دارد. تالاب بین‌المللی «کمجان» از همیشه شرایط بهتری دارد و زادآوری گونه‌های مختلف و تنوع زیستی‌اش بهبود پیدا کرده است.
حتی دریاچه‌های فصلی که منابع موقت آبی هستند و زمان آبگیری آنها به علت خشکسالی سال‌های گذشته محدود شده بود نیز با تداوم بارش‌های اخیر و انباشت منابع برفی زمان آبگیری و آب داشتن تالاب‌ها طولانی‌تر شده است. همچنین یک سری از روان‌آب‌ها در مناطقی از جنوب غربی شاهرود، استان خراسان، بخشی از شوره‌زارهای استان کرمان و اطراف شهرستان خاش استان بلوچستان استقرار پیدا کردند و دریاچه‌های فصلی جدیدی را پدید آوردند که موقتی هستند و معمولا با وجود کوتاه مدت بودن اثرات دراز مدت خوبی خواهند داشت.
با اینکه کرونا و بارندگی‌های اخیر اجازه داده طبیعت کمی نفس بکشد و اتفاقات خوب طبیعی مانند بهبود وضعیت تالاب‌ها رخ دهد؛ اما این عوامل تنها مُسَکن‌های لحظه‌ای هستند که نمی‌توانند به پایداری تالاب‌ها کمک چندانی کنند، بنابراین مهار آب از یک طرف و ساخت سد از طرفی دیگر راه توسعه کشور نیست بلکه بهتر است در مدیریت آب نگاه‌مان را تغییر دهیم تا هم تالاب‌ها نجات پیدا کنند و هم کشور به شکوفایی برسد.
وزارت نیرو ادعا می‌کند که برای کنترل سیل و جلوگیری از خسارت آن باید سد احداث کرد، اما نباید اشتباه کنیم چون طبیعت برای خود قوانینی دارد که نباید نسبت به آنها بی‌توجه بود.
دیدگاه تان را بنویسید