نیروی انتظامی شناسایی «باندهای مافیایی» کودکان خیابانی را کلید زد
حضور قطعی «مافیا» در قصة کودکان زباله‌گرد
ریحانه جولایی
حدود 4 سال پیش با «نور احمد» پسر 11ساله افغان آشنا شدم. پسرکی ریزنقش با صورت آفتاب‌سوخته که با مشکلات زیاد از افغانستان به ایران آمده بود. از مرزبان‌ها و شلیک گلوله و سرگردانی در بیابان‌ها جان سالم به دربرده بود و آن زمان شش ماهی می‌شد که حول‌وحوش میدان شوش برای تعمیرگاه‌های ماشین لوازم جابه‌جا می‌کرد و بعد از کار هم به زباله‌گردی مشغول می‌شد. او می‌گفت تمام برادران بزرگ‌تر از خودش هم برای کار به تهران آمده‌اند. یادش نمی‌آید برادرانش چطور پایشان به ایران باز شد اما در مورد خودش دیده بود که پدرش با مردی حرف می‌زند، مبلغی دریافت می‌کند و چند روز بعد نور احمد با چند کودک و مرد دیگر راهی ایران می‌شوند. او اما از اینکه همچنان کسی از او کار می‌خواهد یا نه چیزی نگفت و در جواب سؤالات من فقط با نمی‌دانم و سکوت پاسخ داد.
براساس طرحی که قرار بود از دیروز (چهارشنبه ۲۰ آذر) اجرا شود؛ از نیروی انتظامی خواسته شده تا شناسایی و برخورد با باندهایی که کودکان کار را در سر چهارراهها به کار گرفته و شب‌ها آن‌ها را جمع‌آوری می‌کنند را در دستور کار قرار دهد و با بهزیستی در این زمینه همکاری لازم را داشته باشد
مافیای کودکان کار وجود دارد؟
کودکان زیادی مثل نور احمد به امید کار و کسب درآمد برای خانواده‌هایشان وارد ایران می‌شوند. کودکان ایرانی زیادی هم هر روز به جمعیت کودکان کار اضافه می‌شوند. بسیاری از این کودکان برای کار کردن از پدر یا مادرشان خریده می‌شوند، قید تحصیل و کودکی را می‌زنند و خیابان می‌شود تمام زندگی‌شان.
در رابطه با کودکان کار حرف‌های زیادی گفته شده است. عده‌ای معتقدند پشت به‌کارگیری کودکان در خیابان‌ها مافیایی بزرگ پنهان‌شده؛ بااین‌حال مسئولان بهزیستی استان تهران می‌گویند در بررسی وضعیت کودکان کار خیابانی هر چه پیش رفتند به مافیا نرسیده‌اند و این کودکان خانوادگی کار می‌کنند. از سوی دیگر می‌گویند خانواده از نظر دستگاه انتظامی کشور مافیا محسوب نمی‌شوند و عموماً کودکانی که شیشه ماشین پاک می‌کنند یا اسفند دود می‌کنند در گروه شبه تکدی‌گری به‌حساب می‌آیند.
اینکه مسئولان بهزیستی بگویند پشت این قضیه هیچ مافیایی وجود ندارد موضوع عجیبی است درحالی‌که چند ماه پیش حبیب‌الله مسعودی فرید، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کشور خبر از باندهایی داده بود که کودکان را از خانواده به ازای روزی 30 هزار تومان اجاره می‌کنند درحالی‌که درآمد این بچه‌ها روزانه 120 هزار تومان است. این باندها، این کودکان را مورد استثمار قرار می‌دهند و مراقب این بچه‌ها هستند و نمی‌گذارند سازمان‌های مردم‌نهاد سراغ این بچه‌ها بروند.
بااین‌وجود فعالان حقوق کودک بر این باورند که حتی اگر کودکانی که در خیابان‌ها کار می‌کنند را هم در نظر نگیریم، باز هم با توجه به وضعیت کودکان زباله‌گرد نمی‌توان ادعا کرد مافیای کار کودک وجود ندارد و اگر بپذیریم که بیش از 90 درصد کودکان کار پایتخت، از اتباع هستند پس باید پرسید، بدون وجود مافیا، این کودکان چگونه از مرز رد شده و راهی ایران می‌شوند؟
کار کودکان در قبال مبلغی اندک
معضل کودکان کار سال‌هاست به یکی از آسیب‌های اجتماعی تبدیل‌شده که ظاهراً قرار نیست گره آن گشوده و حل شود. این وضعیت در حالی است که مسئولان بهزیستی آماری دقیق هم از تعداد این کودکان ندارند.
بااین‌حال فعالان حقوق کودک معتقدند برای بررسی وجود مافیای کار کودک باید کودکان کار به گروه‌های مختلف تقسیم‌بندی شوند آن زمان مشخص می‌شود که مافیا وجود دارد یا خیر. سهیلا بابایی، عضو هیئت‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودک درباره این موضوع گفت: بهزیستی فقط به روبنای موضوع کودکان کار توجه دارد درحالی‌که وقتی صحبت از مافیای کار کودک می‌کنیم باید دقیقاً بگوییم منظور ما کدام گروه از کودکان کار هستند. اگر کودکان کاری که در بازار یا در کارگاه‌های تولیدی فعالیت می‌کنند را در نظر بگیریم، وجود نداشتن مافیا تاحدودی درست است. این کودکان اغلب برای کار از شهرستان به تهران آورده می‌شوند اما باز هم وقتی به روند انتقال آن‌ها از شهرهایشان به تهران نگاه کنیم رد پای رابط‌ها دیده می‌شود.
او افزود: درباره کودکانی که در چهارراهها هستند و به عبارتی تکدی‌گری می‌کنند هم باز شاهد این هستیم که اغلب از سوی خانواده‌هایشان اجیر می‌شوند یا خانواده‌ها آن‌ها را به هم اجاره می‌دهند. در این شرایط پای خانواده در میان است، اما باز هم کودک درازای پول مبادله می‌شود.
بابایی بیان کرد: اما بخش مهمی از کودکان کار و خیابان که باید به آن پرداخت، کودکان زباله‌گرد هستند که قطعاً در این زمینه مافیا وجود دارد. امروز دیگر مشخص است که این کودکان اجیر شده‌اند و برای افرادی کار می‌کنند که باند و مافیا هستند و در ازای مبلغ ناچیزی این کودکان را به کار گرفته‌اند.
قدرت مافیا بیشتر از بهزیستی است
از سوی دیگر نمایندگان مجلس هم بارها به اینکه مافیایی پشت داستان کودکان کار وجود دارند تأکید کرده‌اند. آن‌ها معتقدند که سازمان بهزیستی و سایر دستگاه‌ها هر چقدر در رابطه با ساماندهی کودکان کار تلاش می‌کنند به نتیجه نمی‌رسند زیرا قدرت مافیا از آن‌ها بیشتر است.
مسئولان بهزیستی استان تهران می‌گویند در بررسی وضعیت کودکان کار خیابانی هر چه پیش رفتند به مافیا نرسیدند و این کودکان خانوادگی کار می‌کنند
در راستای ساماندهی به وضعیت کودکان کار و خیابان تا امروز طرح‌های زیادی اجرا شده که می‌توان به‌جرأت گفت موفق نبوده است و بسیاری در رابطه با عدم موفقیت این طرح‌ها با نظر نمایندگان مجلس مبنی بر قدرت مافیا موافق‌اند.
طیبه سیاوشی اما راهکار مقابله با این موضوع را جمع کردن کودکان، نگهداری آن‌ها در کمپ و درنهایت برگرداندن آن‌ها به خانه یا کشور خود می‌داند.
به گفته او در همه جای دنیا مهاجران غیرقانونی در کمپ‌ها زندگی می‌کنند و در سطح شهر رها شده نیستند؛ اما متأسفانه در ایران کمپی وجود ندارد و تمامی آن‌ها در سطح شهر رها می‌شوند و حتی برخی از آن‌ها تا تهران می‌رسند بدون اینکه از ورودشان جلوگیری شود. طبق صحبت‌های سیاوشی درواقع بیش از 90 درصد کودکان کار اتباع خارجی هستند و همین کار را برای گروه‌های سودجو راحت‌تر می‌کند.
بسیاری از کارفرماها از بی‌سرپناهی کودکان به‌ویژه اتباع خارجی استفاده کرده، در ازای جای خواب این کودکان را جذب می‌کنند و با پرداخت مبلغی اندک آن‌ها را به کار می‌گیرند.
فاز دوم ساماندهی کودکان کار
حالا چند روزی می‌شود که طرح ساماندهی کودکان کار دوباره شروع به کار کرده است. بنا بر گفته‌های فرزانه مروستی، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران، فاز دوم ساماندهی کودکان کار در حال اجراست. به گفته او یکی از اقدامات مهم این طرح که قرار بود از دیروز (چهارشنبه ۲۰ آذر) اجرا شود؛ شناسایی باندهایی است که این کودکان را در سر چهارراهها به کار گرفته و شب‌ها آن‌ها را جمع‌آوری می‌کنند. در فاز دوم این طرح اما درواقع از نیروی انتظامی خواسته‌شده تا شناسایی و برخورد با این باندها را در دستور کار قرار دهد و زمینه شناسایی این باند را فراهم کند و با بهزیستی در این زمینه همکاری لازم را داشته باشد. با این حساب این موضوع یکی از اتفاقات خوبی است که مسئولین قول داده‌اند در فاز دوم پیگیری خواهد شد.
مروستی در ادامه بیان کرد: در این آیین‌نامه شرح وظایف ذکرشده و برای اینکه به دستگاه‌ها وظایفشان را تأکید کنیم، جداگانه با دستگاه‌هایی که مجری هستند مانند نیروی انتظامی، قضایی، بهزیستی، دانشگاه‌های علوم پزشکی تفاهم‌نامه‌ای امضا می‌کنیم که هم آن‌ها شرح وظایف خودشان را بدانند و هم اینکه درواقع با قدرت بیشتری کار را جلو ببریم و سعی می‌کنیم تمام نواقص و اشکالاتی که در فاز اول وجود داشت را در فاز دوم برطرف کنیم.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران همچنین درباره آمارهای ارائه شده درخصوص کودکان خیابانی جمع‌آوری شده گفت: تعداد کودکان خیابانی ایرانی در فاز اول اطلاعات ما نشان داد که بسیار کم هستند. از کل ۳۸۱ کودک خیابانی ۱۴ درصد ایرانی و ۸۶ درصد اتباع بیگانه بودند.
حمایت بهزیستی از 14 درصد کودکان ایرانی
یکی از راهکارهایی که این اواخر مسئولین در رابطه با بازگرداندن کودکان به خانواده اتخاذ کرده‌اند مشاوره و صحبت با کودکان به‌اصطلاح کف خیابانی است.
مروستی درباره تحت پوشش قرار گرفتن خانواده‌های کودکان خیابانی ایرانی توسط سازمان‌های حمایتگر مانند کمیته امداد و بهزیستی نیز گفت: «تنها ۱۴ درصد از کودکان خیابانی ایرانی هستند و قطعاً برنامه‌ریزی برای ۱۴ درصد کار پیچیده‌ای نیست، البته برخی از آن‌ها دارای خانواده‌های بدسرپرست نیز هستند و قطعاً بهزیستی این موارد را پیگیری و تعیین تکلیف می‌کند و حتی دوستان در بهزیستی پیگیر این هستند که چنانچه والدین فاقد صلاحیت باشند آن‌ها را به دستگاه قضایی معرفی کند و حکم سلب صلاحیت را از سرپرست خانواده بگیرند، اما یکسری از کودکان خیابانی ایرانی دچار مشکلات مالی هستند و از سر ناچاری و برای کمک به امرار معاش خانواده در سر چهارراهها کار می‌کنند. قطعاً با مداخله بهزیستی موضوعات این کودکان حل‌وفصل می‌شود و تا جایی که من می‌دانم بهزیستی در خصوص این ۱۴ درصد که شامل کودکان خیابانی ایرانی بودند، سریعاً ورود کرده و اقدامات لازم را انجام داده است.»
دیدگاه تان را بنویسید