پیام تند تهران و بازی پرریسک اروپا

عراقچی در توییتی نوشت: «پیامی از تهران به بریتانیا، فرانسه و آلمان: به نفع خودتان است که مسیرتان را تغییر دهید».

به گزارش رویداد 24، یک توییت هشدارآمیز از عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، دوباره توجه‌ها را به بحران هسته‌ای و بن‌بست مذاکرات جلب کرد. عراقچی در حساب کاربری خود خطاب به سه کشور اروپایی نوشت: «به نفع خودتان است که مسیرتان را تغییر دهید.» این پیام، نه فقط یک اخطار دیپلماتیک، که بازتابی از نارضایتی عمیق تهران نسبت به روند تحولات اخیر است؛ روندی که با نزدیک شدن به نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تهدید فعال شدن مکانیسم ماشه، وارد مرحله‌ای حساس شده است.

یادداشتی تند علیه اروپا؛ 

از روز‌های بوش تا عصر ترامپ و فراتر

عراقچی همزمان در یادداشتی مفصل در روزنامه گاردین، مسیر دو دهه‌ای تعامل اروپا با برنامه هسته‌ای ایران را مرور کرده و از «تبدیل شدن اروپا از نیروی میانه‌رو به تسهیل‌گر زیاده‌خواهی‌های واشنگتن» انتقاد کرده است. او با یادآوری شکل‌گیری تروئیکای اروپایی در سال ۲۰۰۳، تأکید کرده که در آن دوران ایران به امید مهار آمریکا از این ابتکار استقبال کرد، اما نه پیشنهاد قابل اعتنایی از اروپا دریافت شد و نه جرأت ایستادگی در برابر واشنگتن مشاهده شد.

در این یادداشت، فعال‌سازی مکانیسم بازگشت تحریم‌های سازمان ملل (Snapback) از سوی بریتانیا، فرانسه و آلمان اقدامی «فاقد پایه حقوقی» خوانده شده که می‌تواند اروپا را از روند‌های دیپلماتیک آینده حذف کند. عراقچی تأکید کرده که ایران آماده توافقی واقعی و پایدار است؛ توافقی با نظارت دقیق و محدودیت‌های مشخص در ازای لغو تحریم‌ها.

درهمین حال لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، در چند توییت تازه، تصویری نه‌چندان امیدوارکننده از روند مذاکرات به دست داده است. به نوشته او، «دیدگاه بروکسل این است که ایران/عراقچی ذره‌ای از مواضع خود در دوحه عقب‌نشینی نکرده است.»

نورمن همچنین به نقل از منابع مطلع نوشته که فضای حاکم بر مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین «چندان مثبت نیست» و تاکنون تنها «پیشرفت‌های جزئی» حاصل شده است. این خبر در حالی منتشر می‌شود که فردا نشست شورای حکام آژانس آغاز می‌شود؛ نشستی که ممکن است با حمایت سه کشور اروپایی و آمریکا، زمینه را برای فعال شدن مکانیسم ماشه فراهم کند.

مکانیسم ماشه؛ شمشیر دو لبه

فعال شدن مکانیسم ماشه (Snapback) که بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را در پی خواهد داشت، از نگاه تهران اقدامی یک‌طرفه و غیرقانونی است. اما در عین حال، اروپایی‌ها این ابزار را به عنوان آخرین اهرم فشار روی میز نگاه داشته‌اند. در صورت فعال شدن، نه تنها پرونده هسته‌ای به مسیر بحران بازمی‌گردد، بلکه خطر رویارویی‌های ناخواسته منطقه‌ای نیز افزایش خواهد یافت.

درِ مذاکره هنوز باز است؟

با وجود لحن تند یادداشت گاردین، پیام توییت عراقچی و ارزیابی‌های بدبینانه خبرنگاران غربی، نشانه‌هایی وجود دارد که ایران هنوز درِ دیپلماسی را نبسته است. پیشنهاد توافق جدید با همان فرمول اولیه برجام- نظارت در ازای لغو تحریم‌ها- نشان می‌دهد تهران می‌خواهد ابتکار عمل را دست‌کم در حوزه پیشنهادات حفظ کند. با این حال، هر چه فشار سیاسی و تهدید تحریم‌ها بیشتر شود، احتمال عقب‌نشینی از مواضع سخت فعلی کمتر به نظر می‌رسد.

اروپا میان ترس و تردید

اروپا امروز در موقعیتی دشوار قرار گرفته است؛ از یک سو، زیر فشار آمریکا و اسرائیل برای افزایش فشار بر ایران، و از سوی دیگر، نگران حذف شدن از بازی بزرگ دیپلماسی و از دست دادن اعتبار راهبردی‌اش. پیام هشدارآمیز عراقچی شاید در ظاهر خطاب به تروئیکای اروپایی باشد، اما در باطن یادآوری است که پرونده هسته‌ای ایران دیگر در خلأ حل نمی‌شود و هر تصمیمی بلافاصله تبعات منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای خواهد داشت.