برخی دولتمردان به رغم هشدار کارشناسان، بازگشت ترامپ را بر ایران بی‌تأثیر می‌دانند
آینده‌فروشی با خام‌اندیشی غیرمسئولانه
طهمورث حسینی
اواخر آبان‌ماه سال آینده انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار می‌شود و از همین حالا بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان در جهان به بررسی احتمال پیروزی هر یک از نامزدهای این انتخابات و تاثیر هر کدام بر سیاست و اقتصاد جهان می‌پردازند. انتخابات آمریکا دهه‌ها است که برای مردم ایران و حکومت‌ها اهمیت داشته است.
در بیش از چهار دهه پس از اشغال سفارت آمریکا در ایران و اجرای رسمی «سیاست آمریکاستیزی» در مقاطعی دو کشور به آستانه جنگ رسیده‌اند، و به‌عکس، در مواردی تا مرز عادی‌سازی روابط پیش رفته‌اند. هیچ‌کدام از این دو حالت اتفاق نیفتاده و تهران و واشنگتن همچنان در حالت نه جنگ، نه صلح
به سر می‌برند.
با قطعی شدن پیروزی ترامپ در انتخابات درو‌حزبی جمهوری‌خواهان بازارهای مالی ایران و قیمت ارز دچار تلاطم شد تا کارشناسان نسبت به بازگشت ترامپ به کاخ سفید علائم هشداردهنده صادر کنند.
دوران سخت تحریم و فشارهای سیاسی و اقتصادی را تنها می‌توان با حکمرانی مدبرانه و داشتن انسجام ملی پشت سر گذاشت؛ اما پس از برگزاری انتخاباتی با رکورد کمترین میزان مشارکت، اخبار مربوط به جریمه بی‌حجابی و انتشار ویدئو درگیری شخصی روحانی با یک مادر در قم نشان داد که هنوز دولت متوجه هشدارها و علائم خطری که آینده ایران را تهدید می‌کند، نیست
بازگشت ترامپ، دولت رئیسی و رهاشدگی اقتصاد
بازگشت ترامپ به کاخ سفید برای ایران تبدیل به یک معمای سخت و نگران‌کننده شده است. بازگشتی که می‌تواند روزهای پرتلاطم سال‌های 97 و 98 را برای کشورمان به تصویر بکشد. رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس از اولین افرادی بود که در این باره هشدار داد و از شوک به بازار ایران سخن گفت.
بابک نگاهداری با اشاره به تأثیر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بر نظم جهانی و ایران گفت: اگر در آینده، ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شود، باید آماده باشیم که فشار تحریمی ما افزایش پیدا کند و شوک به بازار دارایی‌ها وارد شود. البته با حضور ترامپ در کاخ سفید، آمریکا بر مهار چین تمرکز خواهد کرد و در نتیجه خرید نفت ایران توسط این کشور کاهش می‌یابد. از سوی دیگر امکان همکاری و مشارکت ایران و روسیه در موضوعات اقتصادی با مشکل مواجه می‌شود.
با جدی شدن احتمال پیروزی ترامپ و تاثیر مستقیم آن بر بازار ارز ایران، رسانه‌های همسو با دولت رئیسی به تکاپو افتادند که نشان دهند این رخداد در ایران اثر چندانی نخواهد گذاشت.
خبرگزاری دولتی ایرنا در این زمینه با اشاره به تحریم‌های صورت گرفته در سال‌های گذشته، خروج ترامپ از برجام و دستور ترور سردار قاسم سلیمانی نوشت: «جعبه ابزار تحریم آمریکا علیه ایران ابزار جدیدی ندارد. ترامپ هم نمی‌تواند چیز جدیدی به آن اضافه کند و رفتاری متفاوت از بایدن داشته باشد. در سمت تحریم شده یعنی ایران تفاوت مهم سیاست‌ها و برنامه‌های دولت مستقر است. در سال ۹۷ دولت وقت با تکیه بر توافق برجام رفتار‌های کاملاً آسیب‌پذیر در قبال تحریم‌ها در حوزه روابط اقتصادی خارجی داشت. در نتیجه با بازگشت تحریم‌ها و شدت یافتن آن‌ها این روابط کاملاً دچار چالش شد و مدت زمانی طول کشید تا بخشی از آن احیا شود. برای مثال فروش نفت کاملاً در مسیر آسیب‌پذیر نسبت به تحریم صورت می‌گرفت و بخش زیادی از درآمد‌های نفتی در کشورهای خریدار نفت مسدود شد. انتظار یک ساله برای فعال شدن کشورهای اروپایی نیز موجب رفتار انفعالی دولت وقت در مواجهه با تحریم‌ها شد. اکنون وضعیت به طور جدی متفاوت از قبل بوده و تمامی روابط اقتصادی خارجی در شرایط تحریم مانند فروش نفت توسعه یافته است؛ در نتیجه در برابر اعمال تحریم تاب‌آوری بسیار بالایی دارد.»
جواد اوجی وزیر نفت هم دو روز پیش گفت: «بازگشت ترامپ تاثیری در فروش نفت نخواهد داشت و الان هم با توجه به افزایش شدت تحریم‌ها ما توانسیتم بالاترین رکورد فروش نفت را از سال ۹۷ داشته باشیم.»
برخلاف رویکرد خوشبیانه دولتی‌ها؛ کارشناسان و تحلیلگران با پیروزی ترامپ روزهای سختی را برای ایران پیش‌بینی می‌کنند.
رضا نصری، تحلیلگر بین‌الملل با انتقاد از مواضع خوشبیانه دولتی‌ها معتقد است: «اگر از الان این تحلیل در ایران غالب شود که ترامپ هیچ ابزار جدیدی برای اِعمال فشار به ایران ندارد و آمدنش تاثیری بر اقتصاد کشور نخواهد داشت، حاکمیت قادر به برنامه‌ریزی برای مواجهه با او و ایجاد آمادگی برای «راند دوم فشار حداکثری» نخواهد شد! برخلاف تصور برخی تحلیلگران، ترامپ می‌تواند فشار اقتصادی به ایران را به صورت قابل‌ملاحظه‌ای تشدید و تمام مجراهای محدود فعلی برای تنفس اقتصادی را مسدود کند!»
با جدی شدن احتمال پیروزی ترامپ و تاثیر مستقیم آن بر بازار ارز ایران، رسانه‌های همسو با دولت رئیسی به تکاپو افتادند که نشان دهند این رخداد در ایران اثر چندانی نخواهد گذاشت
او اتکای ایران به متحدان سنتی خود مانند چین و روسیه را اشتباه می‌داند و می‌گوید: «ترامپ می‌تواند ایران را وجه‌المصالحه مذاکرات خود با چین قرار دهد و از این طریق فروش نفت ایران به چین را به حداقل یا صفر برساند؛ می‌تواند - با توجه به رویکردی که نسبت به پوتین و روسیه دارد - میان ایران و روسیه شکاف بیندازد و در ازای چشم‌پوشی از مسئله اوکراین منافع ایران را قربانی کند»
این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح می‌کند: «پافشاری بر این تصور گمراه‌کننده که «تحریم‌ها خنثی شده است» و ایران نیازمند هیچ‌گونه آماده‌سازی برای مواجهه با دولت تهاجمی ترامپ نیست، رویکرد اشتباهی است که می‌تواند تبعات سنگینی برای کشور در پی داشته باشد.»
صادق‌الحسینی، کارشناس اقتصاد هم از عادی‌انگاری مقامات دولت در خصوص پیروزی ترامپ به شدت انتقاد می‌کند و می‌گوید: «کار قدری خراب است که برخی از تحلیگران دولتی شروع کرده و می‌گویند ترامپ بیاید هیچ تاثیری در اقتصاد ایران ندارد!️ فقط امیدوارم که حاکمیت به این مهملات توجه نکند. حضور ترامپ به تنهایی ۴۰-۷۰ درصد نرخ دلار را بالا خواهد برد. فروش نفت ایران را هم بشدت کاهش خواهد داد. خام متملقان نشوید.»
پیروزی ترامپ و پایان برجام
ایران و آمریکا با توافق برجام به بالاترین سطح همگرایی در چهار دهه گذشته دست یافته بودند اما با حضور ترامپ این همگرایی به یکی از سخت‌ترین ادوار واگرایی بدل شد. ترامپ از برجام خارج شد و رقابت‌های سیاسی در ایران نیز نگذاشت توافق جدیدی با دولت آمریکا شکل بگیرد. با این حال در ایامی که برجام به ظاهر در کما قرار گرفته اما مزیت‌های بازدارندگی‌اش برای ایران و آمریکا همچنان کاربرد دارد؛ بازگشت ترامپ به کاخ سفید می‌تواند همین توافق نیم‌بند را هم به مرگ قطعی دچار کند.
در ایامی که برجام به ظاهر در کما قرار گرفته، اما مزیت‌های بازدارندگی‌اش برای ایران و آمریکا همچنان کاربرد دارد، بازگشت ترامپ به کاخ سفید می‌تواند همین توافق نیم‌بند را هم به مرگ قطعی دچار کند
امیرعلی ابوالفتح، تحلیلگر مسائل آمریکا می‌گوید: «ترامپ برجام را به عنوان یک توافق بد می‌داند، بنابراین روی کار آمدن او به نوعی بازگشت به برجام را بسیار غیرمحتمل می‌کند. علاوه بر این، ترامپ می‌کوشد روابط میان رژیم اسرائیل و کشورهای عربی را تقویت کند و همچنین پروژه‌ای که با عنوان پیمان ابراهیم میان بحرین و امارات مطرح شده را به عربستان تسری دهد. بنابراین همین موضوع شرایط منطقه‌ای را برای ایران دشوار خواهد کرد. باید درنظر گرفت به هر حال دولت دوم ترامپ تفاوت‌هایی با دولت اول او خواهد داشت، از طرفی هم ایران و آمریکا در شرایط سال ۲۰۱۸ نیستند و حتی عرصه جهانی هم شرایط پیشین را ندارد. درواقع، هر سه بازیگر یعنی ایران، آمریکا و بازیگر جهانی همگی تغییر کرده‌اند.»
این تحلیلگر هم شرایط فشار بر ایران را سخت می‌داند و می‌گوید: «دولت ترامپ تلاش خواهد کرد گستره و شدت سختگیری‌ها را افزایش دهد. در حال حاضر مخالفان دولت بایدن معتقدند او در حال مدارا و مماشات با کشورمان است و برای مثال نفت ایران را مصادره یا کشتی‌های آن را توقیف نمی‌کند. مخالفان بایدن با طرح چنین موضوعاتی مدعی‌اند دولت او در اقدام علیه ایران کوتاهی می‌کند. بنابراین در چنین شرایطی وقتی ترامپ روی کار بیاید، در تمامی عرصه‌ها تلاش می‌کند بیشترین محدودیت‌ها و فشارها علیه ایران اعمال شود.»
سرمایه اجتماعی، گمشده دوران تحریم
دوران سخت تحریم و فشارهای سیاسی و اقتصادی را تنها می‌توان با حکمرانی مدبرانه و داشتن انسجام ملی پشت سر گذاشت. روزهایی که با بازگشت احتمالی ترامپ، سخت‌تر می‌شود و سرمایه اجتماعی که روز به روز در حال کاهش است و دولت و تصمیم‌گیران حکمران برنامه‌ای برای ترمیم شکاف‌های اجتماعی ندارند. پس از برگزاری انتخاباتی با رکورد کمترین میزان مشارکت، اخبار مربوط به جریمه بی‌حجابی و انتشار ویدئو درگیری شخصی روحانی با یک مادر در قم نشان داد که هنوز دولت متوجه هشدارها و علائم خطری که آینده ایران را تهدید می‌کند، نیست. محمد فاضلی، جامعه‌شناس درباره شرایط امروز می‌گوید: «جامعه مستاصل و درافتاده به فقر، در برابر هیولای تحریم، برآمده بر قله تورم 40 درصد، در انتظار برآمدن ترامپ، در فردای انتخاباتی که هیچ چسبی به شکاف‌های اجتماعی و سیاسی نزده و در پس یک دهه رشد اقتصادی صفر و سه برهه اعتراض اجتماعی شدید؛ تاب و تحمل این نابخردی‌ها را ندارد.»
دیدگاه تان را بنویسید