یک ماه مانده به انتخابات، نظرسنجی‌ها خبر از رکورد تازه افت مشارکت در اسفند می‌دهند؛
چشم امید تریبون‌‌ها به «دقیقه ۹۰»
محبوبه ولی
چهار سال پیش، پس از پایان انتخابات مجلس یازدهم در دوم اسفند سال 98، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور دولت حسن روحانی میانگین مشارکت در انتخابات را 42.57 درصد اعلام کرد با این توضیح که «از مجموع 57 میلیون و 918 هزار و 159 نفر واجد شرایط رأی دادن، 24 میلیون و 512 هزار و 404 نفر در انتخابات شرکت کرده‌اند. بیشترین درصد مشارکت مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد با 71 درصد و کمترین میزان مشارکت نیز مربوط به استان تهران با 26.2 درصد بود.»
آن سطح از مشارکت شوک بزرگی به فرایند دموکراسی در کشور بود. برای اولین بار بود که میزان مشارکت در انتخابات به زیر 50 درصد سقوط می‌کرد. کارشناسان و تحلیلگران سیاسی در مجموع بحران کرونا، ردصلاحیت‌ها، شرایط سیاسی و وقایعی چون سقوط هواپیمای اوکراینی و حوادث آبان و دی را از عوامل پایین بودن سطح مشارکت برشمردند.
اکنون اما مدت‌هاست که پاندمی کرونا پایان یافته و حاکمیت چهار سال فرصت داشت تا شکافی که میان جمعیت واجد شرایط رأی و صندوق رأی ایجاد شده بود را پُر کند. نظرسنجی‌ها اما نشان می‌دهند که در طول این چهار سال نه تنها این شکاف پُر نشده، بلکه بیشتر هم شده است؛ به نحوی که به نظر می‌رسد رکوردی تازه از افت مشارکت در انتظار انتخابات اسفند است.
ابتدای هفته نتایج نظرسنجی یک مرکز دولتی منتشر شد که میزان مشارکت در انتخابات اسفند 1402 را در سراسر کشور 30 درصد پیش‌بینی می‌کرد. نظرسنجی مذکور مشارکت در استان تهران را نیز 22 و در شهر تهران را 15 درصد پیش‌بینی کرده است.
تفاوت معنادار میان انتظار تریبون‌داران با نتایج نظرسنجی‌ها
بنا بر اطلاعات این نظرسنجی‌ها، واقعیتی که در سطح جامعه وجود دارد، با انتظار و خواست تریبون‌داران تفاوت معنادار و فاحشی دارد. ماه گذشته آیت‌الله اعرافی، رئیس حوزه‌های علمیه سراسر کشور، نماینده مجلس خبرگان رهبری و عضو شورای نگهبان در دیداری که اعضای ستاد انتخابات شورای ائتلاف تهران با وی داشتند، تاکید کرد که ان‌شاءالله مشارکت باید به بالای 50 درصد برسد و هر اقدامی در این جهت و برای افزایش مشارکت عبادت است.
برخی چهره‌ها و فعالان سیاسی نیز این انتظار را با قطعیت مطرح می‌کنند. اسدالله بادامچیان، دبیرکل حزب موتلفه اسلامی در گفت‌و‌گویی با «فارس» تاکید کرد: «انتخابات خیلی خوبی را در پیش داریم و تحلیل بنده این است که با مشارکت بالای ۵۰ درصد مردم روبه رو خواهیم بود.»
در همین راستا محمدحسن آصفری که خود نماینده اراک در مجلس است به رویداد 24 گفته «روز به روز شرایط مشارکت مردم در انتخابات، در حال افزایش است؛ امروز را با سه ماه پیش نمی‌توانیم مقایسه کنیم. الان مشارکت رو به افزایش است.»
حاکمیت چهار سال فرصت داشت تا شکافی که میان جمعیت واجد شرایط رأی و صندوق رأی ایجاد شده بود را پُر کند. نظرسنجی‌ها اما نشان می‌دهند که در طول این چهار سال نه تنها این شکاف پُر نشده، بلکه بیشتر هم شده است
به طور کلی نیز روند مشارکت در انتخابات‌ها، در ایام نزدیک به انتخابات افزایشی می‌شود. این بار اما نظرسنجی اخیری که منتشر شده در حالی میزان مشارکت را 30 درصد تخمین زده که در ماه‌های گذشته حضور مردم پای صندوق‌های رأی 36 درصد پیش‌بینی شده بود؛ یعنی در نظرسنجی جدید به جای اینکه عدد مشارکت افزایش پیدا کرده باشد، برعکس از 36 درصد به 30 درصد رسیده است.
بیشترین میزان مشارکت در این مدت اخیر را خبرگزاری فارس اعلام کرده که دو هفته پیش نوشته بود: «بنابر نتایج نظرسنجی‌های مختلف در فاصله ۲ تا ۳ ماه پیش از انتخابات میزان مشارکت مردم ایران در این دوره از انتخابات تاکنون به نرخ ۴۰ درصد رسیده است.»
حالا اما تازه‌ترین نظرسنجی با اعلام عدد 30 درصد نشان می‌دهد که نزدیک شدن به ایام انتخابات بر خلاف دوره‌های قبل، گویا تاثیر قابل‌توجهی بر افزایش مشارکت نخواهد گذاشت.
ترکیب مجلس آینده در آینه نظرسنجی اخیر
نظرسنجی اخیر تاکید کرده که قبلا از هر دو و نیم نفر یک نفر پاسخگوی سوالات نظرسنجی بود. بعدا از هر 5 نفر یک نفر پاسخگو بود و در حال حاضر از هر 8 نفر، یک نفر پاسخگوی نظرسنجی است.
این شواهد حاکی از این است که برخلاف انتظار و روال معمولی که همواره در روند انتخابات هر دوره جریان داشته، این بار گویا هر چه به روز انتخابات نزدیک‌تر می‌شویم، رغبت برای مشارکت کمتر می‌شود!
در بخشی از نظرسنجی منتشر شده، شرکت‌کنندگان ناکارآمدی مجلس و انتخابات، فساد و ناامیدی از آینده کشور را به عنوان دلایل عدم مشارکت خود عنوان کرده‌اند.
30 درصدی که عنوان کرده‌اند در انتخابات مشارکت می‌کنند، در پاسخ به اینکه «توصیه‌های چه کسی در رأی دادن شما اثرگذار است؟» بیشترین اطمینان را به محمود احمدی‌نژاد داشته‌اند.
بنا به اعلام نظرسنجی از میان شرکت‌کنندگان، 30 درصد توصیه ابراهیم رئیسی را در رأی دادن خود موثر عنوان کرده‌اند؛ 20 درصد توصیه محمدباقر قالیباف و 36 درصد نیز توصیه محمود احمدی‌نژاد را.
توصیه حسن روحانی و محمد خاتمی هم به ترتیب برای 10 و 16 درصد پاسخ‌دهندگان موثر بوده است.
به طور کلی روند مشارکت در انتخابات‌ها، در ایام نزدیک به انتخابات افزایشی می‌شود. اکنون اما در حالی که تنها یک ماه تا انتخابات اسفند باقی مانده، جدیدترین نظرسنجی میزان مشارکت را 30 درصد پیش‌بینی کرده؛ یعنی 12 درصد کمتر از انتخابات مجلس یازدهم!
با توجه به این داده‌ها برای 86 درصد از آن 30 درصدی که گفته‌اند پای صندوق رأی خواهند رفت، توصیه سه چهره اصولگرا یعنی رئیسی، قالیباف و احمدی‌نژاد تعیین‌کننده است و صرفا 26 درصد به دو چهره اصلاح‌طلب و اعتدالی یعنی روحانی و خاتمی اقتدا خواهند کرد. بدین ترتیب پایگاه رأی این 30 درصد در طیف نزدیک به دولت، نواصولگرایان و احمدی‌نژادی‌هاست که به نوبه خود می‌تواند خبر از بافت و ترکیب سیاسی مجلس آینده دهد.
کلیدواژه «دشمن» جایگزین وعده‌های خوش رنگ و لعاب اقتصادی
اگر این پیش‌بینی محقق شود، شوک بزرگ دیگری به انتخابات به عنوان یکی از ابزارهای دموکراسی در کشور خواهد بود. با این حال برخی چون آصفری، نماینده اراک در مجلس معتقدند «بسیاری از مردم دقیقه 90 تصمیم می‌گیرند که در صحنه حاضر شوند.»
آن تصمیم دقیقه 90 اما بر چه مبنایی گرفته خواهد شد؟ آیا گشایشی در شرایط اقتصادی، آزادی‌های اجتماعی، انسداد سیاسی یا هر حوزه دیگری ایجاد شده و می‌شود که بخواهد میزان مشارکت را از پیش‌بینی نظرسنجی‌ها بالاتر ببرد؟
همواره وعده‌های اقتصادی بازار انتخابات را گرم کرده‌اند. بخش بزرگی از نمایندگانی که اکنون در مجلس هستند با شعارهای اقتصادی، با شعار «برای نجات اقتصاد ایران» کرسی‌های بهارستان را اشغال کردند. اکنون اما در آستانه انتخابات دلار و سکه بار دیگر افسارگسیخته مرزهای 56 هزار تومان و 30 میلیون تومان را رد می‌کنند تا پوچی آن وعده‌ها را به رخ بکشند.
تریبون‌داران اما این بار نه برای اصلاح امور و اقتصاد، بلکه برای ناکام گذاشتن دشمن تاکید به رأی دادن می‌کنند. آیت‌الله سیدیوسف طباطبایی‌نژاد، امام جمعه اصفهان در خطبه‌های نماز جمعه به همین موضوع اشاره کرد و گفت: «دشمنان تمام سعی خود را برای کاهش مشارکت در انتخابات به‌کار گرفته‌اند و به دنبال یاس و ناامیدی هستند، حرف‌های نامربوط نباید موجب کاهش مشارکت شود، امروز دشمنان ایران به دنبال این هستند که کاهش مشارکت در انتخابات رقم بخورد.»
نماینده اراک هم با بیان اینکه همیشه شبکه‌های معاند جمهوری اسلامی ایران، تلاش‌های گسترده‌ای را انجام می‌دهند تا روحیه مردم تضعیف و به تبع آن، مشارکت در انتخابات پایین بیاید، گفته است: «اینکه مردم به اوضاع اقتصادی، گرانی، مشکل اشتغال و رفتار مدیران گله‌مند باشد، واقعیت است و نمی‌توان به راحتی از این چالش‌ها گذشت؛ اما ملت ما، اصل کشور ایران را قبول دارند و اعتقاد دارند امروز نباید به کسانی که نه با انقلاب اسلامی بلکه با ملت ایران دشمنی دارند، اجازه دهند که پیروز مبارزه شوند و مشارکت مردم را کم کنند.»
حال باید منتظر ماند و دید که این رویه بالاخره تنور سرد انتخابات را روشن خواهد کرد یا آنگونه که پیش‌بینی می‌شود، ناامیدی از صندوق رأی بر تشویق‌ها و توصیه‌های مقامات و مسئولان غلبه کرده و مشارکت در انتخابات در چهل و پنجمین سالگرد خود پایین‌ترین رقم را ثبت خواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید