تصمیمات سیاسی برای احیای برجام شتاب گرفته است؛
کیلومترهای پایانی، اما پر دست‌انداز جاده وین
طهمورث حسینی
جاده مذاکرات وین در کیلومترهای انتهایی خود قرار دارد؛ اما مسیر جاده همچنان دارای دست‌انداز و چاله است. همه طرف‌های درگیر می‌خواهند تا هوای مذاکرات تاریک نشده خود را به انتهای جاده برسانند. اولیانوف روس هفته پیش گفته بود که فقط 5 دقیقه به پایان مذاکرات مانده و از همین تعبیر حالا یک هفته گذشته است.
«تصمیم‌گیری‌های سیاسی» و «بازی‌های رسانه‌ای» سکه رایج این روزهای مقامات مذاکره‌کننده است. در تهران دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی دیپلماسی توئیتری راه انداخته و برای کمک به تیم مذاکره‌کننده در نقش پلیس بد و سخت‌گیر در مقابل پلیس خوبی به نام علی باقری که در وین حضور دارد؛ ظاهر می‌شود.او ابتدا «سخت‌تر شدن کار مذاکره‌کنندگان ایرانی» و «نمایش ابتکار عمل طرف غربی برای فرار از تعهدات» را یادآور می‌شود و روز دیگر از «قطعی بودن نتیجه مذاکرات وین براساس تصمیم آمریکا از پذیرش یا استنکاف اصول پذیرفته شده برجام» سخن می‌گوید و در یکی از آخرین واکنش‌های خود می‌نویسد: «رفع واقعی تحریم‌ها یعنی بهره‌مندی ایران از منافع اقتصادی قابل اتکا و پایدار. بدعهدی اثبات شده آمریکا مهمترین عامل تهدیدکننده هرگونه توافق است. راستی آزمایی و ارائه تضمین بخش لاینفک توافق خوب است.»
«تصمیم‌گیری‌های سیاسی» و «بازی‌های رسانه‌ای» سکه رایج این روزهای مقامات مذاکره‌کننده است. در تهران دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی دیپلماسی توئیتری راه انداخته و برای کمک به تیم مذاکره‌کننده در نقش پلیس بد و سخت‌گیر در مقابل پلیس خوبی به نام علی باقری که در وین حضور دارد؛ ظاهر می‌شود
این همان نقشی است که شمخانی از دولت قبل دوست داشت در مذاکرات بازی کند؛ اما نه حسن روحانی و نه جواد ظریف این اجازه را به او ندادند. شمخانی و دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی نیز در دور جدید مذاکرات وین در دولت جو بایدن تمام تلاش خود را برای به سرانجام نرسیدن مذاکرات به کار بستند.
کارشکنی که نقطه اوج آن تصویب قانون راهبردی لغو تحریم‌ها در مجلس یازدهم بود که عملا راه هرگونه توافق و مذاکره را مسدود می‌کرد. دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی بدون هماهنگی با حسن روحانی، رئیس شورا و دستگاه تخصصی یعنی وزارت امورخارجه در تدوین این قانون با مجلس انقلابی همراهی و در نهایت پس از تصویب برای مذاکره‌کنندگان ایرانی موانع و سختی‌های زیادی را درست کرد.
شمخانی شاید به همین دلیل در دولت جدید هم ماند و امروز هرگونه تسهیل‌گری برای تیم جدید را انجام می‌دهد تا شاید در تاریخ برجام نام و نقش خود را نیز پررنگ کرده باشد.
ایرانی که برای توافق عجله دارد
روی دیگر سکه کنایه‌ها و شروط دبیرشورای عالی امنیت ملی، علاقه شدید ایران در زود به توافق رسیدن است. همانطور که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه کشورمان در جلسه مطبوعاتی مشترک با سیمون کاونی، وزیر امور خارجه ایرلند تاکید کرد که «ما برای رسیدن به یک توافق خوب عجله داریم. در چارچوب مذاکراتی منطقی و تاکید بر دستیابی به حقوق ملت ایران.»
وزیر خارجه بعد از این دیدار البته با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز صحبت کرد. سخنانی که باعث شد آقای بورل بعد از آن در توئیتی بنویسد: «به عنوان هماهنگ کننده برجام بر این باورم که توافق در دسترس است. زمان آن رسیده که تلاش نهایی را انجام دهیم و به مصالحه دست پیدا کنیم.»
تحرکات دیپلماتیک و فشرده وزیر امور خارجه باز هم ادامه داشت و این بار با لیز تراس، وزیر امورخارجه انگلیس گفت‌وگوی تلفنی کرد. عبداللهیان در این گفت‌وگو بر لزوم توافق دسته‌جمعی میان همه طرف‌های مذاکره‌کننده بر سر متن واحد و ضرورت لحاظ شدن مطالبات مشروع ایران تاکید کرد.
البته عبارت «لزوم توافق جمعی» از آن عباراتی بود که شائبه‌های مختلفی را به وجود آورده است.آیا طرف‌های اروپایی به همراه آمریکا بر متنی توافق کرده‌اند که روسیه در آن نقشی ندارد؟ آیا یکی از طرف‌های غربی مانند فرانسه که رویکرد سختگیرانه‌ای دارد، ساز مخالف کوک کرده است؟ یا خواسته‌های ایران آنطور که مد نظرش هست در متون پیشنهادی اروپاییان رعایت نمی‌شود؟ رویتر به نقل از یک مقام ایرانی نوشته است که ایران دو شرط مهم دارد. یکی مهر و موم و انبارکردن سانتریفیوژهای پیشرفته در خاک ایران و دیگری لغو تحریم-ها علیه حدود 300 نفر از افراد و نهادهای ایرانی. شاید مفهوم «لزوم توافق جمعی» وزیر امور خارجه اجابت همین درخواست‌ها باشد.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه کشورمان در جلسه مطبوعاتی مشترک با سیمون کاونی، وزیر امور خارجه ایرلند تاکید کرد که «ما برای رسیدن به یک توافق خوب عجله داریم. در چارچوب مذاکراتی منطقی و تاکید بر دستیابی به حقوق ملت ایران»
آمریکا: دور نهایی است ولی به مسائل دیگر گره نمی‌زنیم
آمریکا این روزها با احتیاط بیشتری درباره برجام حرف می‌زند. ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هم تاکید می‌کند که این دور از مذاکرات دور نهایی و تاثیرگذار است که «امکان بازگشت دو جانبه توافق هسته‌ای» مشخص خواهد شد.
پرایس همچنین معتقد است فرصت برای موفقیت در گفت‌وگوها کم است. او می‌گوید: «وقت تنگ است. همه ما از جمله شرکای اروپایی، چین و روسیه در پی فوری دستیابی به یک تفاهم هستیم.»البته ایران در نظر داشت که در کنار مذاکرات وین موضوع تبادل زندانیان سیاسی با آمریکا را نیز حل کند. مساله‌ای که سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امورخارجه آن را یکی از اولویت‌های ایران می‌داند و از اجرایی نشدن توافق در شب اجرا گلایه می‌کند: «متاسفانه توافقی که یک بار به دست آمد طرف آمریکایی در شب اجرای توافق زیر آن زد و یک بار دیگر نشان داد که واشنگتن تا چه میزان در توافقات خود سست عمل می کند.» البته خطیب‌زاده هنوز به دنبال باز بودن این کانال تبادل و توافق است: «موضوع زندانیان موضوعی انسانی است که می‌تواند از طریق مستقلی حل شود و زمینه خوبی باشد که نشان دهد رفتار آمریکا تغییر کرده است.»
برای آمریکا اما پایان فوریه یعنی حداکثر دو هفته دیگر زمان‌بندی به سرانجام رسیدن یا نرسیدن برای مذاکرات وین است. به همین دلیل تصمیم گرفته تمام تمرکز خود را تنها بر همین موضوع بگذارد.
مساله‌ای که وزیر امور خارجه آمریکا هم تاکید می‌کند که مذاکره برای آزادی زندانیان ایرانی-آمریکایی در مسیری جدا از مذاکرات برجام دنبال می-شود چرا که «مذاکرات وین در بهترین حالت یک قضیه نامشخص است و واشنگتن نمی‌خواهد سرنوشت این زندانیان را به چنین وضع نامعلومی پیوند بزند.»
فینال مذاکرات و جنگ متن‌ها
حالا همه باور دارند که مذاکرات وین به فینال رسیده و همه طرف‌ها می‌خواهند در متن نهایی دست بالاتر داشته باشند. ایران می‌گوید توپ در زمین طرف غربی و تصمیم‌گیری سیاسی آنهاست. با این حال ایران نیز یک بسته پیشنهادی از سوی آمریکا دریافت کرده و «وانگ کان» نماینده چین در مذاکرات هسته‌ای از ایران خواسته به آن پاسخ دهد. اسرائیل هم با دل نگرانی مذاکرات وین را دنبال می‌کند. نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل امضای توافق با ایران را اشتباه راهبردی خوانده و گفته این اقدام باعث حفظ توانمندی‌های هسته‌ای ایران و دریافت صدها میلیارد دلار می‌شود. بنت گفته «شب و روز با ایران در حال جنگ هستیم.»اسرائیلی‌ها حتی به وین هم آمده‌اند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در صفحه توییتر شخصی خود از دیدار با یک هیات اعزامی رژیم صهیونیستی به وین خبر داده است.
در توییت این دیپلمات ارشد روس آمده است: «همکاران اسرائیلی (اعزامی) از پایتخت و نمایندگی دائم آنها در وین امروز با ما دیدار کردند. ما در مورد موضوعات مرتبط با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صحبت کردیم».
در عکسی که اولیانوف از این دیدار منتشر کرد، «جاشوا زارکا»، معاون مدیرکل وزارت خارجه رژیم صهیونیستی در امور راهبری و «دیوید نوسبام» نماینده تل‌آویو در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیده می‌شوند.
جاده مذاکرات وین در کیلومترهای انتهایی خود قرار دارد و همه طرف-های درگیر می‌خواهند تا هوای مذاکرات تاریک نشده خود را به انتهای جاده برسانند.
دیدگاه تان را بنویسید