در آستانه مذاکرات احیای برجام در وین مطرح شد؛
مذاکره مستقیم با آمریکا؛ آری یا نه؟
اعظم ویسمه
رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران گفته است: ایران اگر خواهان رسیدن به نتیجه است، رو در روی ما بنشیند. این اظهارات در شرایطی مطرح شده که قرار است روز دوشنبه مجدد مذاکرات برجام در وین آغاز شود. شرایط و چشم‌انداز‌ها از دور جدید مذاکرات مثبت نیست و کارشناسان نسبت به احتمال توافق ابراز ناامیدی کرده‌اند؛ اما آنچه همیشه در آستانه این مذاکرات مطرح می‌شود و مورد توجه قرار می‌گیرد مذاکره مستقیم ایران و آمریکا با هم است که همواره مخالفان و موافقانی در ایران داشته است. برخی از فعالان سیاسی طی‌نامه‌ای از مسئولان عالی نظام خواستند تا با پذیرش مذاکره مستقیم با آمریکا ضمن در نظر داشتن منافع و مصالح ملی، امکان برون‌رفت از شرایط فعلی را فراهم کنند. از جمله دبیرکل سابق حزب کارگزاران سازندگی که یکی از امضاکنندگان این نامه بود، می‌گوید: در صورتی که امریکا ضمانت دهد دیگر بدعهدی نکند، ایران می‌تواند با ترامپ پای میز مذاکره بنشیند.
برخی همچون علی مطهری معتقدند: امروز که آمریکا منافقانه اعلام آمادگی برای مذاکره درباره بازگشت به برجام کرده و ایران را در دنیا مخالف مذاکره و گفت و گو جلوه داده است، ما باید او را خلع سلاح کنیم و آمادگی خود را برای مذاکره مستقیم اعلام کنیم. اما این دیدگاه با مخالفت سپاه پاسداران مواجه شد که هرگونه مذاکره با آمریکا را رد می‌کند. از جمله محمد علی جعفری فرمانده سابق سپاه که گفته بود:مردم ایران هرگز به مسئولین خود اجازه مذاکره و ملاقات با شیطان بزرگ را نمی‌دهند و این اتفاق نه در دوره ترامپ خواهد افتاد نه دوره روسای جمهوری بعدی ایالات متحده. این پاسخ سردار جعفری موجب نامه مطهری به او شد.
علی مطهری در نامه خود نوشت: جناب عالی و سایر برادران مجاهد و خوب ما در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در موضوعی مانند مذاکره یا عدم مذاکره با آمریکا باید تابع تصمیم مقامات عالی نظام باشید نه این که راساً به عنوان فرمانده کل سپاه اظهارنظر نمایید. علاوه بر این که اعلام چنین نظراتی به نمایندگی از ملت باید توسط نماینده و منتخب ملت یعنی رئیس‌جمهور انجام شود نه هر مقامی. این اظهارات البته راه به جایی نبرد و امکان مذاکره مستقیم برای دولت روحانی و مذاکره‌کنندگان ارشد او با آمریکا فراهم نشد و سرانجام آمریکا از برجام خارج شد.
دولت رئیسی و احتمال مذاکره با آمریکا
رئیس دولت سیزدهم نیز همان ابتدای ورود به پاستور تکلیف دولتش را در مذاکره با آمریکا مشخص کرد. ابراهیم رئیسی، در اولین نشست خبری خود با خبرنگاران در پاسخ به سوالی درباره احتمال دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا گفت که حاضر به ملاقات با رئیس‌جمهوری آمریکا نیست و از واشنگتن خواست که به برجام برگردد.
در تمام دوران 8 سال ریاست جمهوری حسن روحانی بسیاری معتقد بودند فرصت مذاکره مستقیم و رودررو با آمریکا فراهم خواهد شد به ویژه در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما و در طول سفر روحانی به سازمان ملل که این اتفاق رخ نداد. مذاکره ایران و آمریکا بر سر مساله مهمی چون برجام همواره مورد انتظار بود؛ اما این اتفاق رخ نداد. پس از آن فشارهای ترامپ برای مذاکره با ایران بر سر برجام هم نتوانست ایران را وادار به مذاکره مستقیم با آمریکا کند.
با این حال منتقدان عدم مذاکره با آمریکا معتقدند عدم به‌کارگیری روش‌‌های دیپلماسی مستقیم به منافع ملی آسیب رسانده است. در طول این سال‌ها برخی از کشورهای منطقه همچون قطر تلاش داشتند تا برای ایجاد این ارتباط پیش قدم شوند و با تلاش‌‌های دیپلماتیک میانجی‌گری کنند؛ با این حال تنش بین ایران و ایالات متحده آمریکا در طول ۴۰ سال گذشته مرتبا در حال عمیق و عمیق‌تر شدن بوده است، به خصوص در دوران دونالد ترامپ این تنش به بیشترین میزان و شدت خود رسید. پس با تلاش‌‌های میانجی‌گرایانه این تنش قابل تعدیل نبود.
با روی کار آمدن دولت رئیسی تحلیل‌‌های متفاوتی مطرح شد. برخی معتقدند از آنجا که حاکمیت یکدست شده و کار امروز در دست منتقدان مذاکره است با درک واقعیت‌ها چاره‌ای جز مذاکره ندارند. سخنگوی وزارت خارجه دولت رئیسی اما با اعلام اینکه تاریخ شروع مذاکرات این هفته اعلام می‌شود احتمال مذاکره مستقیم با ایالات متحده بر سر احیای توافق هسته‌ای برجام را رد کرده است.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران گفته است: آمریکا تلاش خود را کرده تا مانع روابط عادی ایران در حوزه‌های تجاری و اقتصادی با دیگر کشورها شود و با زیاده‌روی کشورهایی را که با ایران همکاری می‌کردند، مورد فشار قرار داده بلکه متحدان خود را تنبیه کرده است. سخنگوی وزارت خارجه ایران گفته تا موقعی که این واقعیت‌ها روی زمین تغییر نیابد تصور نمی‌شود کرد که در هیچ شکل و فرمتی تماسی بین تهران و واشنگتن برقرار شود.
با روی کار آمدن دولت رئیسی تحلیل‌‌های متفاوتی درخصوص مذاکره با آمریکا مطرح شد. برخی معتقدند از آنجا که حاکمیت یکدست شده و کار امروز در دست منتقدان مذاکره است با درک واقعیت‌ها چاره‌ای جز مذاکره ندارند
دولت بایدن و ادامه تنش‌ها با آمریکا
واقعیت این است که چالش کنونی یعنی عدم بازگشت جو بایدن به برجام، تحریم‌ها و سایه سنگین سیاست فشار حداکثری سبب شده است که کماکان تنش ایران و ایالات متحده آمریکا همانند دوران دونالد ترامپ ادامه پیدا کند. آن هم در شرایطی که، هم ایران و هم ایالات متحده آمریکا پیش شرط خود برای بازگشت به برجام را انجام تعهدات توافق هسته‌ای طرف مقابل در گام نخست می‌دانند.از سوی دیگر رابرت مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران که به تازگی به کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر کرده بود در گفت‌وگو با رادیو ان.پی.آرگفته دوشنبه به وین بازمی‌گردیم. با این حال، نشانه‌‌هایی که آنها [ایران] از خود بروز داده‌اند، ترغیب‌کننده و امیدبخش نیستند. او گفته استتمرکز ما روی دیپلماسی است، اینکه ببینیم می‌توانیم به توافق بازگردیم یا نه و سپس آن را مبنا قرار دهیم. اما اگر این اتفاق نیفتد و انتخاب ایران این باشد که به توافق بازنگردد واضح است که ما به سمت دیگر روش‌‌های دیپلماتیک یا غیره خواهیم رفت تا به برنامه هسته‌ای ایران رسیدگی کنیم.به این ترتیب، چشم‌انداز روشنی از مذاکرات احیای برجام دیده نمی‌شود و در این میان بسیار بعید است ایران به سمت مذاکره مستقیم با آمریکا پیش برود. روز گذشته علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران برای شرکت در مذاکرات روز دوشنبه هشتم آذر ماه در وین بین ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، روسیه، چین و انگلیس) و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، در رأس هیأتی وارد وین پایتخت اتریش شد .پیش از این نیز میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی از برگزاری نشست‌های غیررسمی اعضای برجام در قالب‌های مختلف در وین در روزهای شنبه و یکشنبه پیش از مذاکرات روز دوشنبه خبر داده بود.مذاکرات در حالی قرار است که از فردا شروع شود که امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه گفته برخی طرف‌ها می‌خواهند مذاکرات از پایان آخرین دور گفت و گوهای وین آغاز شود، اما ایران در حال بررسی است که آیا می‌خواهد به همان نقطه‌ای برگردد که از آن خارج شده یا روش دیگری را اتخاذ کند. با این حال هنوز برخی کارشناسان و تحلیلگران، مذاکره مستقیم با آمریکا را راهگشای حل پرونده هسته‌ای ایران می‌دانند.
دیدگاه تان را بنویسید