جنـگ صفر    و یک‌ها

ایران هیچگاه اتهام حمله‌های سایبری را نپذیرفت اما آنچه که دیگران در جهان بر آن اذعان کردند و ایران هم آن را پذیرفت این بود که ایران پس از استاکس‌نت با ایران پیش از استاکس‌نت کاملا متفاوت شده است به نظر می‌رسد در جنگ همه‌جانبه‌ای که علیه ایران به راه افتاده، همه نوع جنگی برای شکست ایران امتحان شود؛ از هدف قرار دادن صفرهای ریال در برابر دلار، تا اختلال در نظم صفر و یک‌های مجازی

محبوبه ولی، روزنامه نگار

تصویر یک جنگجوی نخستین، تصویر انسانی است که پوست پلنگ دور خودش پیچیده و یک چماق دستش دارد. اما همانطور که یاد گرفت برای خودش لباس بدوزد، نیزه و تیر و کمان و منجنیق هم ساخت. بعدها گلوله سربی و تفنگ و نارنجک و آرپی جی و ادواتی از این دست ساخت. به قرن بیستم که رسید دیگر هم هواپیمای بمب‌افکن داشت و هم بمب اتم و جهان را در حیرت هیروشیما و ناکازاکی فرو برد. 

خیلی زود از اتم به هسته رسید و فاجعه چرنوبیل را روی دست بشر گذاشت. اما آیا آن انسان نخستین که اولین جنگ را به پا کرد، هیچ به فکرش می‌رسید که فرزندانش در قرن‌های متمادی جنگ را از صحنه واقعیت به مجاز ببرند و در دنیای مجازی یکدیگر را نابود کنند؟

نه تنها او، چه بسا همین جنگ‌افروزان قرن گذشته هم فکرش را نمی‌کردند که بشود دنیایی از صفر و یک درست کرد و در آن جنگید اما امروز این جنگ در جریان است و برای ما جماعت ایرانی این موضوع زمانی مهمتر می‌شود که بدانیم بزرگترین حمله این نوع جنگ مدرن علیه ایران بوده است. 

اسلحه جادویی که 

جادو نکرد

ده سال پیش، قبل از آنکه آمریکا و اروپا با چهره‌ای متمدنانه پشت میز مذاکره با ایران بنشینند، دست‌های پشت پرده این جنگ سعی کردند برنامه هسته‌ای ایران را با حمله به عالم صفر و یک‌هایش نابود کنند.

ژوئن 2010، 15 هزار خط کد به زبان اسمبلی در قالب بدافزاری به نام «استاکس نت» راهی یارانه‌های تاسیسات هسته‌ای ایران شدند. این عدد یعنی «15 هزار کد خط»، عدد بزرگ و بی سابقه‌ای در این جنگ است و گفته می‌شود طولانی ترین کدی است که حتی تا به امروز متخصصان امنیتی برای یک برنامه مخرب دیده‌اند. این متخصصان تاکید می‌کنند، بزرگ‌ترین کد شناخته ‌شده پیش از استاکس‌نت که به «کانفیکر» (Conficker) مشهور بود، از نظر حجم کد، یک‌بیستم استاکس‌نت بود.

ابتدا هیچ دولتی این حمله سایبری را بر عهده نگرفت، اما مدتی بعد اشپیگل آنلاین اعلام کرد که آن کرم کامپیوتری «یک اسلحه جادویی» برای ایجاد اختلال در برنامه هسته‌ای ایران بود و بیشتر کارهای طراحی و توسعه آن جایی حوالی تل آویو انجام شده است. 

این اطلاعات سرآغاز افشاگری‌های بعدی بود. یوجنی کسپرسکی، بنیان‌گذار کمپانی امنیتی کسپرسکی در مسکو گفت: «استاکس‌نت همان بلایی را بر سر تاسیسات غنی‌سازی نطنز آورد، که بمب‌های مهیب هسته‌ای بر سر هیروشیما و ناکازاکی آوردند؛ یکی در جهان واقعی و با فشار دادن دکمه توسط خلبان هواپیمایی که حامل بمب بود، و دیگری تنها با تکثیر قارچ‌گونه از طریق فلش‌‌های USB کارکنان تاسیسات هسته‌ای ایران.»

مدتی بعد وزارت اطلاعات ایران اعلام کرد که 60 جاسوس هسته‌ای را در ارتباط با ماجرای استاکس نت دستگیر کرده است. برخی گزارش‌های خارجی اعلام کردند که این ویروس کنترلگرهای صنعتی سانتریفیوژهای تاسیسات هسته‌ای نطنز را هدف قرار داد و تقریبا 20 درصد آنها را از کار انداخت. برخی دیگر از گزارش‌ها نیز مدعی شدند که این حمله سایبری برنامه هسته‌ای ایران را دو سال به تعویق انداخت. 

موضوع استاکس نت به قدری اهمیت پیدا کرد که مستندی با عنوان «صفر روز» در مورد آن ساخته شد. نام این مستند اشاره به سرعت تخریبی این حمله‌ها داشت به این معنی که پس از کشف این‌گونه آسیب‌پذیری‌ها عملاً هیچ زمانی (صفر روز) برای واکنش به حمله وجود ندارد!

افزایش ناگهانی حمله‌های سایبری پس از استاکس نت

کارشناسان جهانی هشدار دادند که این حمله سایبری باعث شد تا روسیه و سایر کشورها با آگاهی از عملکرد این بدافزار، وارد جنگ سایبری جدیدی شوند که به هیچ وجه تابع هنجارهای بین‌المللی نیست و در واقع، قواعد جدید این جنگ، آنها را برای دفاع از خود به انجام هر کاری مجاز می‌کند.

با این آگاهی، پس از استاکس نت، اخبار حمله‌های سایبری در جهان افزایش قابل توجهی پیدا کرد. حمله سایبری کره شمالی به شرکت آمریکایی «سونی پیکچرز»، حمله به نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل، حمله به شرکت سعودی آرماکو و حمله به وبسایت حدود 50 بانک آمریکایی از جمله جی‌پی مورگان و بانک آمریکا، حمله به شرکت بزرگ نفت و گاز روس که باعث بروز اختلال نرم‌افزاری در سراسر جهان شد و حتی تولیدات کارخانه شکلات‌سازی استرالیا را هم متوقف کرد. 

برخی از این حمله‌ها به ایران نسبت داده شد. ایران هیچگاه این ادعاها را نپذیرفت اما آنچه که دیگران در جهان بر آن اذعان کردند و ایران هم آن را پذیرفت این بود که «ایران پس از استاکس‌نت» با «ایران پیش از استاکس‌نت» کاملا متفاوت شده است. کانون مطالعات امنیت ملی اسرائیل در سال 2014 طی گزارشی اعلام کرد که «ایران یکی از فعال‌ترین کنش‌گران عرصه فضای سایبری در دنیاست». سپاه پاسداران نیز با گفتن اینکه «ایران چهارمین ارتش سایبری قدرتمند دنیا را داراست»، اطلاعات این گزارش اسرائیلی را کامل کرد.

برخی گزارش‌ها تصریح کردند دستور حمله استاکس نت به تاسیسات هسته‌ای ایران را اوباما مستقیما صادر کرده است. اما دو سه سالی بیشتر از این حمله نگذشته بود که رسانه‌های خارجی گزارش دادند، حملات سایبری ایران به آمریکا این کشور را مستاصل کرده است. واشنگتن پست نوشت اوباما به قدری از افزایش حمله هکرهای ایرانی نگران شده که تصمیم گرفته گزینه هک کردن شبکه‌های ایران را از روی میز بردارد و مشکل را از ریشه حل کند. بر اساس این گزارش واشنگتن پست اوباما مجبور شده بود در یک اقدام تکنیکی ـ دیپلماتیکی از 120 کشور جهان درخواست کمک کند تا ترافیک کامپیوتری محلی خود را منفصل و کد کامپیوتری آسیب دیده را از سرورهای سراسر جهان پاک کنند.

همین چند روز پیش نیز یاهو‌نیوز مطلبی منتشر کرد که در آن گزارش می‌داد در سال 2013 نفوذ به سیستم مخفی اطلاع‌رسانی سیا در اینترنت که برای برقراری ارتباط با رابطان و جاسوسان در ‌سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می‌گرفت، صدها مامور سازمان سیا را برای هفته‌ها به خود مشغول کرده بود.

واشنگتن پست در گزارش خود آورده که کار این نفوذ از ایران آغاز و شاخ و برگش در جهان گسترانیده شده بود و به نقل از یک مقام ارشد اطلاعاتی سابق سیا نوشته بود: «این رویداد تبعاتی جهانی برای سیا داشت و تا زمان زیادی آثار آن ‌باقی خواهد ماند. باعث شد درباره افراد از چین تا روسیه و از ایران تا کره شمالی به تردید بیفتیم.»

از صفرهای واقعی دلار تا صفرهای مجازی اینترنت

اما ظاهرا این اخبار و اطلاعات، اسرائیل و آمریکا را در برابر توان نظامی ایران تسلیم نکرده و آنها با داشتن چنین سابقه‌ای از حملات سایبری به ایران و گرفتن پاسخ‌های متقابل، صبح دیروز نیز به زیرساخت‌های ارتباطی ایران حمله کرده‌اند. 

این خبر را روز گذشته رئیس هیات مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت ایران داد. او یعنی حمید فتاحی در صفحه توئیتر خود نوشت: «حملات پراکنده از مبدا یک رژیم غاصب که از امروز به برخی زیرساخت‌های ارتباطی ایران آغاز شد، همگی با قدرت دفع شده‌اند. این برای مردم دنیا دیگر عجیب نیست؛ ادعای حقوق بشر می‌کنند و ملتی را به خاک و خون می‌کشند. ادعای واهی حمله سایبری از طرف ایران می‌کنند و خود حملاتی را ترتیب می‌دهند.»

محمدجواد آذری جهرمی نیز واکنشی توئیتری به این خبر نشان داد و با اشاره به سابقه استاکس نت نوشت «رژیمی که سابقه‌ آن در بکارگیری سلاح سایبری در پرونده‌هایی چون استاکس نت مشخص است، این بار تلاش داشت به زیرساخت‌های ارتباطی ایران صدمه‌ای وارد کند، البته به لطف هوشیاری تیم‌های فنی، دست خالی بازگشت.»

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در توئیت خود این را هم اضافه کرده که این اقدام خصمانه از طریق مجامع بین‌المللی پیگیری می‌شود. این خبر در حالی است که هفته‌هاست آمریکایی‌ها از حمله سایبری ایران به خودشان ابراز نگرانی می‌کنند. چندی پیش «ان بی سی» در خبری اعلام کرد که «ایران آماده است تا حملات سایبری گسترده علیه آمریکا و اروپا انجام دهد و در این راستا نیز زیرساخت‌های کامپیوتری لازم برای انجام این حملات را تهیه کرده است.» 

این رسانه افزوده بود: «با اینکه تمامی زیر ساخت‌ها در ایران برای حمله سایبری به آمریکا و اروپا آماده است ولی هنوز مدارکی وجود ندارد که این حمله در آینده‌ای نزدیک رخ دهد.» البته این خاصیت جنگ مجازی است؛ فیزیک ندارد بنابراین کمتر از هر نوع جنگ دیگری می‌توان مدرکی از آن به دست آورد و نکته مهم دیگر در مورد آن این است که صرفا ابزار جنگ دولت‌ها علیه یکدیگر نیست بلکه می‌تواند منجر به ایجاد اختلال در سیستم سایبری یک بیمارستان شود و جان بیمارانش را بگیرد؛ همین‌قدر کشنده و خطرناک.

به نظر می‌رسد در جنگ همه‌جانبه‌ای که علیه ایران به راه افتاده، همه نوع جنگی برای شکست ایران امتحان شود؛ از هدف قرار دادن صفرهای ریال در برابر دلار، تا اختلال در نظم صفر و یک‌های مجازی.