سیاستی که ایران به‌رغم تهدید روستاهای مرزی کشور در جنگ قره‌باغ پی می‌گیرد؛
کنشگریِ بی‌طـرفانه
دور جدید درگیری‌های خونین میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ، از صبح ششم مهرماه آغاز شد و به سرعت بالا گرفت.
دامنه این منازعات که تلفات زیادی از جمله در میان غیرنظامیان به جا گذاشته، به سرعت در حال سرایت به مناطق دیگر است. ارتش جمهوری آذربایجان دیروز اعلام کرد که کنترل هفت روستا را به دست گرفته است. در مقابل نیروهای ارمنی در قره‌باغ می‌گویند که موضع خود را در خط مقدم جنگ بهبود بخشیده‌اند. باران راکت و موشک بر سر مردم شهرهای دو طرف باریدن گرفته و
طرفه آنکه شهرهای مرزی ایران نیز از این حملات در امان نمانده‌اند.
دیروز فرماندار خداآفرین در استان آذربایجان شرقی گفت که شنبه بیش از ۱۰ گلوله دیگر از منطقه جنگی قره‌باغ به مناطق غیرمسکونی در روستاهای قلی بیگلو و خلف بیگلو در این شهرستان اصابت کرد .
ولی امیری‌راد، اضافه کرد که این گلوله‌ها به محدوده غیرمسکونی اصابت کرده و خسارت جانی نداشته است.
روز جمعه نیز رسانه‌ها گزارش دادند که دست‌کم ۲۰ خمپاره متعلق به طرف‌های درگیر منازعه قره‌باغ به نزدیکی روستاهای مرزی ایران برخورد کرده است.
همچنین روز چهارشنبه تعدادی خمپاره به «مناطق مرزی و حاشیه رود ارس و روستاهای مرزی شهرستان اصلاندوز اصابت کرده بود که بر اثر آن یک کودک بر اثر جراحات به بیمارستان منتقل و شش واحد مسکونی نیز تخریب شد.
واکنش‌های ناگزیر
در همان روز شروع منازعات، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، با انتشار یک پیام توئیتری، سیاست ایران را درقبال اختلاف دو کشور درگیر به‌تصریح بیان کرد: «ایران خشونت‌های نگران‌کننده در ناگورنو قره‌باغ را به‌دقت زیر نظر دارد. ما خواهان توقف فوری درگیری‌ها و حل اختلافات از طریق مذاکره هستیم. همسایگان ما، اولویت ما هستند و ما آماده‌ایم که فضای مذاکره را برایشان فراهم کنیم. منطقۀ ما، اکنون به صلح نیاز دارد.»
اما به رغم این سیاست که می‌توان از آن تعبیر به سیاست «کنشگری بی‌طرفانه» کرد، تداوم اصابت گلوله‌ها و خمپاره‌ها به روستاهای مرزی کشور، نگرانی مردم و مقامات ایران را برانگیخت و آنها را به واکنش واداشت. سخنگوی وزارت امور خارجه روز شنبه گفت که «هرگونه تعرض» به خاک ایران «غیرقابل تحمل» است و در این زمینه به کشورهای آذربایجان و ارمنستان «هشدار جدی» می‌دهیم که «مراقبت لازم» را به عمل آورند. دیروز نیز اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس روانه نوار مرزی ایران و جمهوری آذربایجان شدند و ابوالفضل عمویی، سخنگوی این کمیسیون هدف از این بازدید را بررسی مناقشه جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مساله قره‌باغ در منطقه اعلام کرد.
بحران قره‌باغ و آثار امنیتی بلندمدت برای منطقه
یک تحلیلگر مسایل سیاست خارجی ایران، درگیری ارمنستان و جمهوری آذربایجان را دارای تبعات امنیتی بلندمدت برای منطقه دانست و گفت ایران باید با استفاده از قدرت خود به حل و فصل سریع‌تر این بحران کمک کند.
کاوه افراسیابی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا تصریح کرد: این هم عامل نگرانی‌ساز دیگر برای ایران است چون رژیم صهیونیستی پس از عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی خلیج فارس، مطمئنا خواهان تنش و عدم ثبات در مناطق پیرامون ایران است. برای همین این جریان در قفقاز جنوبی را باید به فال بد بگیریم و به تبعات آن بیندیشیم.
این صاحب نظر مسائل سیاسی با بیان اینکه «چند موشک به سمت ایران شلیک شده است که مشخص نیست عمدی بوده است یا سهوی اما نشان می‌دهد شعله‌های آتش جنگ به ایران و مرزهای آن نزدیک است»، ادامه داد: این بحران می‌تواند به یک جنگ فرسایشی تبدیل شود که باعث گسترش نفوذ نیروهای تکفیری در منطقه و در نزدیکی مرزهای ایران خواهد شد.
یک تحلیلگر مسائل سیاست خارجی ایران:
شعله‌های آتش جنگ قره‌باغ به ایران و مرزهای آن نزدیک است و این بحران می‌تواند به یک جنگ فرسایشی تبدیل شود که باعث گسترش نفوذ نیروهای تکفیری در منطقه و در نزدیکی مرزهای ایران خواهد شد
افراسیابی توضیح داد: به نظر می‌رسد تحولات ژئوپلیتیک در این منطقه در حال وقوع است. ارمنستان برای مقابله با تکفیری‌ها در سوریه نیرو فرستاده است و از این زاویه متحد ایران، روسیه و سوریه محسوب می‌شود. جمهوری آذربایجان هم از طرفی دیگر، آن سیاست قبلی موازنه در روابطش با کشورها را با سیاست ائتلاف با ترکیه عوض کرده است.
وی با تاکید بر اینکه این سیاست باعث نگرانی‌های جدید برای کشورهای همسایه از جمله ایران و روسیه شده است، اضافه کرد: همگان می‌دانند که سیاست ایران بر اساس اصل روابط حسنه با همسایگان و موازنه در روابطش با جمهوری آذربایجان و ارمنستان، بوده است.
ایران می‌تواند نقش میانجیگری ایفا کند
این کارشناس سیاست خارجی ایران با یادآوری عملکرد دولت آیت‌الله رفسنجانی در ایفای نقش میانجی در سال ۱۳۷۱، افزود: الان هم ما شاهد هستیم که ایران پیشنهاد میانجیگری را بار دیگر مطرح کرده است و با توجه به اینکه ترکیه از دیدگاه ارمنستان قابل اعتماد نیست و ایران روابط حسنه با هر دو کشور دارد، بعید نیست که شرایط برای یک نشست صلح در تهران مهیا شود.
افراسیابی ادامه داد: ایران می‌تواند در رایزنی تنگاتنگ با گروه مینسک، این نقش را همچون گذشته ایفا کند و میانجی این درگیری باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که معضل دیپلماسی و امنیت ملی ایران و نیات و اهداف درازمدت جمهوری آذربایجان و متحد بزرگش یعنی ترکیه در این جنگ چیست، اضافه کرد: ایران از پیروزی یک جانبه هیچ یک از دو کشور آذربایجان و ارمنستان راضی نیست و این امر را به نفع امنیت ملی خود نمی‌بیند.
این صاحب‌نظر سیاسی تاکید کرد: ایران، موازنه در منطقه را دنبال می‌کند که پیروزی یکجانبه جمهوری آذربایجان در بحران فعلی می‌تواند این موازنه قوا را از بین ببرد و مسائل امنیتی جدیدی را برای ایران در میان مدت و بلندمدت ایجاد کند.
افراسیابی یادآور شد: ما می‌شنویم که به طور مثال ترکیه نیروهای مزدور تکفیری را به جمهوری آذربایجان اعزام کرده است، همان نیروهایی که در شرق سوریه جنایات زیادی را مرتکب شدند و سال‌ها نیروهای سوری و ایران ضد این تروریست ها جنگیده‌اند. آمدن اینها در کنار مرزهای ایران یک تهدید بالقوه به حساب می‌آید و به عقیده من باید به طور رسمی اعتراض خود را به ترکیه اعلام کند.
وی تصریح کرد ممکن است بین بهره‌مندی‌های کوتاه مدت این بحران برای حل و فصل مساله قره باغ، پیامدهای ناخوشایند میان مدت و بلند مدتی را ایجاد کند که آثار ژئوپلیتیک ناگواری برای منافع و امنیت ملی ایران دربرداشته باشد.
این کارشناس مسایل سیاست خارجی ایران با اشاره به وقایع تاریخی از زمان ابوالفضل ایلچی بیگ در جمهوری آذربایجان تا روی کار آمدن سیاست پارلمانی در باکو، گفت: به این ترتیب شاهد بهبود روابط با ایران بودیم اما اگر اکنون به تراز تجاری ایران و جمهوری آذربایجان نگاه کنیم، می‌بینیم تراز امسال به نسبت سال گذشته کاهش زیادی داشته است که باید به تمکین باکو به سیاست تحریمی ترامپ علیه ایران مرتبط دانست.
خطر احیای گروه‌های تروریستی و تکفیری
در همین ارتباط احسان هوشمند، جامعه‌شناس و پژوهشگر مسائل قومی در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: رویداد‌های اخیر در منطقه قره‌باغ در‌مقایسه با درگیری‌های ماه گذشته و سال‌های قبل دارای وجه ممیزه بزرگی است. ورود جدی ترکیه به مناقشه و حمایت کامل این کشور از یکی از طرفین درگیری و هم‌زمان انتشار اخبار وسیعی دال بر اعزام گروه‌های تروریستی مستقر در سوریه و هم‌پیمان با ترکیه به منطقه قره‌باغ موجب بروز نگرانی در محافل سیاسی در کشور می‌شود. در‌حالی‌که کشور هزینه زیادی برای دور کردن گروه‌های تروریستی و تکفیری از مرزهای ایران در عراق و سوریه پرداخته است.
وی معتقد است، امروز حضور بخشی از این گروه از تکفیری‌ها و ارتش آزاد سوریه در محیط بلافصل امنیتی کشور و در جداره مرزی کشور، نگران‌کننده است و تهدید تلقی می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید