تهران هفته جاری میزبان وزیر خارجه سوئیس است؛
کاسیس با «چراغ سبز» می‌آید؟
محبوبه ولی
بانک مرکزی ایران، پیش از آنکه در سال گذشته تحریم شود، مجوز مبادلات در حوزه کالاهای بشردوستانه و غذا و دارو را داشت. اما حدود یک سال وقتی آمریکا این نهاد مالی را در لیست تروریستی خود جای داد، دست بانک مرکزی نیز از این کالاهای حیاتی کوتاه شد.
آمریکا مدعی بود که در حوزه کالاهای بشردوستانه ایران را تحریم نکرده اما ایران تاکید می‌کرد که اقدامات آمریکا عملا تهیه غذا و دارو را برای ایران ناممکن کرده است. بحث و جدل‌های بسیاری در این حوزه به راه افتاد که حتی به صحن سازمان ملل نیز کشیده شد تا اینکه اواخر سال گذشته خبر از راه‌اندازی یک کانال مالی میان ایران و سوئیس منتشر شد که قرار بود در این کانال تراکنش‌های مربوط به تامین این کالاها انجام شود.
بعد هم خبر آمد که آمریکا با این کانال موافقت کرده است. در ایران اما با توجه به رابطه سوئیس و آمریکا، نگاه چندان خوش‌بینانه‌ای به این کانال وجود نداشت.
کانال «فریب»؟
اسفند پارسال، زمانی که موضوع راه‌اندازی این کانال گرم بود، روزنامه شرق به نقل از یک تحلیلگر اقتصادی نوشت: «روش کار به این صورت است که آمریکایی‌ها یک کانال باز می‌کنند، همه منابع جاری ما را در آن کانال قرار می‌دهند، منابع برای مصارف مورد نیاز ما استفاده می‌شود، بعد آن منابع را تحریم می‌کنند... در واقع موضوع اصلی این است که موجودی انبار این دسته از کالاها را به صفر برسانند و منابع جاری ما هزینه شده و بعد هم مسدود و تحریم شود.»
سیدعباس موسوی، سخنگوی وقت وزارت خارجه نیز اعلام کرد که آمریکا اجازه انتقال منابع به کانال مالی سوئیس را نمی‌دهد.
آنطور که او توضیح داده بود، ایران درخواست کرده بود تا آن بخش از پول ایران که در کشورهای مختلف باقی مانده و به بهانه تحریم‌ها پس نمی‌دهند، وارد این کانال شود تا برای تهیه اقلام دارویی از آن استفاده شود، اما آمریکا اجازه چنین کاری را نداده است.
یک تراکنش مختصر و بعد هم سفر به تهران
به‌رغم همه این ناامیدی‌ها از کانال مالی سوئیس، اوایل ماه گذشته، دولت سوئیس گزارش داد که اولین تراکنش رسمی کانال مالی سوئیس با ایران که مربوط به صادرات یک داروی ضد سرطان به ایران بوده، انجام شده و اعلام کرد که حتی در ماه ژانویه نیز یک تراکنش آزمایشی به ارزش ۲.۳ میلیون یورو مربوط به صادرات تجهیزات مورد نیاز برای عمل پیوند عضو در داخل همین کانال و از طریق یک بانک سوئیسی در ژنو، صورت گرفته بود.
حالا حدود یک ماه پس از اولین تراکنش رسمی، «ایگنازیو کاسیس»، وزیر خارجه سوئیس راهی تهران است. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته گفت که محمدجواد ظریف، روز دوشنبه در تهران میزبان کاسیس و هیأت همراه او خواهد بود.
به باور بسیاری این سفر با توجه به اینکه سوئیس حافظ منافع آمریکا در ایران است و دو طرف معمولا از طریق این کشور پیغام‌های خود را رد و بدل می‌کنند، حائز اهمیت بسیار است.
مناسبت این سفر البته بزرگداشت صدمین سالگرد روابط ایران و سوئیس است، اما آنچه میان دیدارهای مقامات دو طرف مورد بحث و گفتگو قرار می‌گیرد، موضوعاتی به مراتب مهمتر از این بزرگداشت است.
کاسیس قرار است در سفر هفته جاری خود با حسن روحانی، محمدجواد ظریف و علی شمخانی که دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور است، دیدار کند. کانال مالی سوئیس قطعا از مهمترین موضوعات این دیدارهاست و باید منتظر ماند و دید که آیا این سفر و مذاکرات ذیل آن، منجر می‌شود که بالاخره آبی از این کانال مالی گرم شود یا اینکه سرنوشت آن نیز مانند اینستکس خواهد بود.
کاسیس قرار است در سفر هفته جاری خود با حسن روحانی، محمدجواد ظریف و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور، دیدار کند که کانال مالی سوئیس قطعا از مهمترین موضوعات این دیدارهاست
هماهنگ با پمپئو
گفتگوی کاسیس و پمپئو قبل از این سفر اما چنین امیدی را ناامید کرده است. مورگان اورتاگوس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا پس از انتشار خبر سفر کاسیس به تهران، در بیانیه‌ای به گفت‌وگوی تلفنی وزرای خارجه آمریکا و سوئیس اشاره کرد و نوشت: وزیر امور خارجه پمپئو از وزیر امور خارجه کاسیس به خاطر نقش مداوم سازنده به عنوان حافظ منافع‌مان در ایران و کمک به محافظت و بازگردانی شهروندان آمریکایی که به گونه‌ای نادرست در ایران زندانی شده‌اند، تشکر کرد.
علاوه بر این، طبق پیامی که وزیر امور خارجه سوئیس در صفحه توئیترش منتشر کرده، آن‌ها درباره کانال تبادل کالاهای بشردوستانه به ایران نیز صحبت کردند.
با این اشارات برخی معتقدند که سوئیس هر اقدامی هم که در رابطه با این کانال مالی ترتیب دهد، زیر سایه آمریکاست و سایه آمریکا نیز تهدیدی برای منافع ملی ایران است. برخی دیگر اما معتقدند که تجربه تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا که با میانجی‌گری سوئیس صورت گرفت و دو طرف از آن منتفع شدند؛ حاکی از این است که می‌توان به توافقی دست یافت که نفع ایران نیز در آن لحاظ شود.
اجازه فروش یک قطره نفت را هم نمی‌دهند
از سوی دیگر به نظر می‌رسد هم آمریکا در آستانه انتخابات نیازمند گفتگو با ایران از طریق معتمدی مانند سوئیس است و هم ایران در شرایطی که تحریم‌ها سخت‌تر شده از کاربردی شدن کانال مالی سوئیس استقبال می‌کند. روز پنجشنبه محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در نشست اعضای شورای توسعه و برنامه ریزی همدان، گفت: «شدیدترین مرحله تحریم نفت در برابر غذا بود اما الان در شرایطی هستیم که این بی‌انصاف‌ها و دژخیمان حتی برای غذا و دارو اجازه فروش یک قطره نفت را نمی‌دهند و اگر هم به فروش می‌رسد امکان تبادل مالی نباشد.»
در این شرایط کانال مالی سوئیس می‌تواند بخش بزرگی از بار غذا و دارو را سبک کند. اما باید دید سفر کاسیس مانند سفر چند روز قبل‌تر رافائل گروسی به تهران، منجر به توافق می‌شود و اینکه اساسا سوئیس از آمریکا اجازه چنین توافقی را گرفته است یا نه.
گشایش اقتصادی میان ایران و یک متحد آمریکا؟!
خبرگزاری ایسنا در مطلبی با عنوان «ارز کشور با منابع ارزی سوئیس تامین می‌شود»، به همین موضوع پرداخته و نوشته است: «بر اساس اخبار دریافتی، امکان تأمین ارز از طریق منابع ارزی سوئیس میسر شده است و در آینده نزدیک گشایش‌هایی برای تأمین کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی میسر می‌شود.»
این رسانه ادامه داده است: «بنا به اعلام بانک مرکزی این اخبار در جریان مذاکرات میان مقامات ایرانی و سوئیس درخصوص تسهیل روابط اقتصادی و بانکی و تسهیل روابط تجاری دو کشور منتشر شده است. هر چند جزئیات دقیقی در این باره در دسترس نیست، اما براساس گمانه‌زنی‌های انجام شده و با توجه به سفر وزیر امورخارجه سوئیس به ایران در هفته آینده، به نظر می‌رسد یکی از مقاصد این سفر، گسترش روابط اقتصادی و نیز افزایش سطح همکاری‌های تجاری میان دو کشور باشد.
البته ذکر این نکته ضروری است که در نبود روابط دیپلماتیک و کنسولی مابین ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران، دولت سوئیس از طریق سفارت خود در تهران حافظ منافع ایالات متحده آمریکا در ایران است. از این رو باتوجه به نقش کلیدی سوئیس در روابط خارجه ایران و آمریکا، به نظر می‌رسد گشایش فوق ناشی از مذاکرات با میانجی‌گری کشور سوئیس میان ایران و آمریکا محقق شده باشد و تحقق این گشایش‌ها ناشی از چراغ سبز آمریکا به سوئیس برای آزادسازی برخی از منابع ایران باشد.»
درخصوص گفتگوی وزرای خارجه آمریکا و سوئیس، پیش از سفر کاسیس به تهران و روابط دو کشور؛ برخی معتقدند که سوئیس هر اقدامی هم که در رابطه با کانال مالی ترتیب دهد، زیر سایه آمریکاست و سایه آمریکا نیز تهدیدی برای منافع ملی ایران است
***
گرچه سفر هفته جاری وزیر خارجه سوئیس به تهران چنین گمانه‌زنی‌هایی را رقم زده، اما تحریم‌های تازه آمریکا علیه ایران، پیام‌های دیگری دارد. وزارت خزانه‌داری آمریکا روز پنجشنبه ۶ شرکت را به دلیل آنچه همکاری با شرکت پتروشیمی تریلاینس در ایران، امارات متحده عربی و چین و نقض تحریم‌های ایران خوانده، به فهرست تحریم‌های خود اضافه کرد.
وزارت خارجه آمریکا نیز با انتشار بیانیه‌ای از تحریم ۵ نهاد به دلیل خرید و انتقال نفت از ایران خبر داد. شرکت پتروشیمی زاگرس در ایران، پتروتک اف‌زی‌ای در امارات متحده عربی، شرکت انرژی تریو در امارات متحده عربی، شرکت فناوری ژینگو در چین، شرکت چینی انرژی دایناپکس در هنگ‌کنگ، و شرکت چینی دینرین در هنگ‌کنگ شرکت‌هایی هستند که توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم شدند.
شرکت پالایش آبادان در ایران، شرکت کشتیرانی ژیهانگ در چین، شرکت «نیو فار لجیستیکز» با مسئولیت محدود، شرکت کشتیرانی انرژی «سینو»، و شرکت معاملات پتروشیمی کمترانس در امارات متحده عربی، و سه تن از مدیران ارشد این نهادها هم توسط وزارت خارجه آمریکا تحریم شده‌اند.
در چنین شرایطی صرفا باید منتظر سرنوشت دیپلماسی در هفته جاری بود تا مشخص شود که نتیجه این سفر سوئیسی به تهران، چه خواهد بود.
دیدگاه تان را بنویسید