جلسه دیروز شورای حکام با صدور بیانیه علیه ایران آغاز شد؛
ایران و آژانس؛ در مسیر جدایی؟
محبوبه ولی
فشار شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران مختص به امسال و پارسال نیست؛ چه سال 82 که البرادعی رئیس آژانس بود و کمال خرازی وزیر امور خارجه ایران و مکرر نسبت به سیاسی‌کاری آژانس هشدار می‌داد، چه سال 88 که البرادعی پیشنهاد کرد ایران بخش اعظمی از اورانیوم 3.5 درصد غنی شده خود را برای تبدیل به میله‌های سوخت قابل استفاده در رآکتور تحقیقاتی تهران به خارج بفرستد تا نگرانی کشورهای غربی کاهش یابد و البته ایران نپذیرفت؛ در اغلب سال‌های گذشته فشار از سوی آژانس متوجه ایران بوده است.
با انعقاد برجام به نظر می‌رسید که ایران و آژانس نیز به تفاهم در چارچوب این توافق برسند؛ اما خروج آمریکا از برجام این چارچوب را به هم ریخت. جلسه دیروز شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گواهی بر همین به‌هم‌ریختگی بود.
همانطور که میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، پیشتر اعلام کرده بود، محوریت نشست دیروز، ایران بود و جلسه با بیانیه رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز شد؛ بیانیه‌ای که عنوان می‌کرد ایران بیش از چهار ماه است که برای آژانس امکان دسترسی به دو محل را ایجاد نکرده و تقریبا به مدت یک سال است که در مذاکرات واقعی برای توضیح درباره سوالات آژانس در ارتباط با مواد هسته‌ای اعلام نشده محتمل و فعالیت‌های هسته‌ای مشارکت نداشته است.
گروسی در ادامه بیانیه خود، تاکید کرد که «این به طور معکوس توان آژانس برای پاسخ به سوالات و ارائه تضمین معتبر درباره نبود مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده در این محل‌ها در ایران را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.»
در پایان نیز مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران خواست که «فورا» و «کاملا» با آژانس همکاری و «بی‌درنگ» دسترسی به محل‌های تعیین شده را برای آژانس فراهم کند.
راه متفاوت مسکو و واشنگتن در شورای حکام
این اظهارات گروسی در حالی است که منابع خبری طی روزهای گذشته گزارش دادند که آمریکا به دنبال صدور قطعنامه علیه ایران در جلسه روز گذشته شورای حکام است. لاورنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال در بروکسل ابتدای هفته در توئیتر خود نوشت: «درک من این است که در وین، در آستانه نشست هفته آتی شورای حکام آشوب محض برقرار است. این را می‌دانم که آمریکایی‌ها خواستار توافق بر سر قطعنامه‌ای جهت محکوم کردن عدم همکاری ایران با آژانس در موضوع توافقات پادمانی هستند.»
اگر نشست دیروز شورای حکام با قطعنامه علیه ایران به دلیل عدم همکاری به پایان می‌رسید، اولین قطعنامه از این نوع، از سال 2012 تاکنون بود. اما روسیه یکی از بزرگترین مخالفان صدور چنین قطعنامه‌ای بود. نشست دیروز شورای حکام به دلیل شیوع کرونا به صورت مجازی برگزار شد. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در آژانس پیشتر به صراحت گفته بود که چون این نشست مجازی است این شورا نمی‌تواند رأی‌گیری و تصمیم رسمی اتخاذ کند.
هفته گذشته هم ریچارد گولدبرگ، دستیار مشاور امنیت ملی آمریکا توئیت کرده بود: «آژانس گزارش داده که ایران مانع دسترسی به دو سایت هسته‌ای اعلام نشده، شده است و این خود نقض آشکار پروتکل الحاقی است.» اولیانوف در واکنش به توئیت او در توئیتر نوشت: «ایران ذیل برجام با فاصله قابل راستی‌آزمایی‌ترین کشور است. این کشور پذیرای صدها بازرسی بوده که ده‌ها مورد از آنها مطابق با پروتکل الحاقی بوده و هرگز مانع آنها نشده، بجز یک مورد که موضوع رایزنی‌های بیشتر است.»
رافائل گروسی، در ابتدای جلسه شورای حکام اعلام کرد: ایران بیش از چهار ماه است که برای آژانس امکان دسترسی به دو محل را ایجاد نکرده و تقریبا یک سال است که در مذاکرات درباره مواد هسته‌ای اعلام نشده محتمل و فعالیت‌های هسته‌ای مشارکت نداشته است
آمریکا در پی بسیج نهادهای بین‌المللی علیه ایران است
بدین ترتیب گرچه قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نشد، اما تلاش آمریکا برای دستیابی به این قطعنامه و بیانیه دیروز گروسی از آن حیث حائز اهمیت است که گره می‌خورد به تحرکات آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که آبان ماه به پایان می‌رسد.
اوایل هفته نیز رویترز خبر داد که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در گزارش شش ماهه خود به اعضای شورای امنیت تاکید کرده که منشا موشک‌ها و پهپادهایی که سال گذشته تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان را مورد حمله قرار دادند، ایرانی هستند.
هشدار ایران به آژانس
حالا هر دو این گزارش‌ها، یعنی هم گزارش گوترش و هم گزارش گروسی مورد اعتراض شدید ایران قرار گرفته است. عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری دیروز خود مبنای گزارش‌های آژانس را ادعای جاسوسی رژیم صهیونیستی و شخص نتانیاهو عنوان کرد و گفت: «این جای تاسف دارد که آژانس به جای اتکا به مدارک متقن و نگاه به همکاری‌های سطح بالای ایران با آژانس به ادعاهای رژیمی می‌پردازد که خصومتش با مردم، نظام ایران و خطری که برای عرصه بین‌الملل دارد بر همگان مشخص است.» موسوی به آژانس توصیه کرد که قدری «آینده‌نگری» داشته باشد، قدر همکاری‌های ایران را بداند و تحت‌تاثیر برخی رژیم‌ها و کشورها و حاشیه‌سازی‌های بی‌مورد آنها نباشد.
او هشدار داد که اگر آژانس این رویه را پیش بگیرد، همکاری ایران با این نهاد دستخوش تغییراتی خواهد شد و چنانچه تصمیم اشتباهی بگیرند، ایران نیز تصمیم قاطعی خواهد گرفت.
ایران بیشترین حد دسترسی ممکن را به آژانس داده است
علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز در نشست خبری دیروز خود با تکذیب ادعاهای گروسی، گفت که ایران بیشترین حد دسترسی ممکن را به آژانس داده و به بازرسان آنها امکاناتی داده است که سابقه ندارد.
او با تاکید بر اینکه آژانس باید درخواست‌های خود را در چارچوب مقررات پادمانی و اساسنامه خودش ارائه کند، ادامه داد: «ما بر مبنای مقررات همواره آماده‌ایم دسترسی‌های موجه را برای آژانس فراهم کنیم. اما بازرسی‌ها نباید سیاسی شود این مسئله کمکی به حل مسائل نمی‌کند و آنها را پیچیده‌تر می‌کند.»
این پیچیدگی چه‌بسا که منجر به جدایی کامل ایران و آژانس از یکدیگر شود و به نظر می‌رسد هرچه به پایان تحریم تسلیحاتی ایران و همینطور انتخابات آمریکا نزدیکتر می‌شویم، پیچیدگی‌هایی از این دست نیز بیشتر می‌شوند.
سخنگوی وزارت خارجه به آژانس توصیه کرد که قدری «آینده‌نگری» داشته باشد، قدر همکاری‌های ایران را بداند و تحت‌تاثیر برخی رژیم‌ها و کشورها و حاشیه‌سازی‌های بی‌مورد آنها نباشد
آبان سرنوشت‌ساز
دیاکو حسینی، تحلیل‌گر مسائل آمریکا و اروپا درباره جلسه شورای حکام سازمان بین‌المللی انرژی اتمی و تلاش آمریکا برای صدور قطعنامه علیه ایران در این جلسه، به ایلنا گفته است: «آمریکایی‌ها تصمیم دارند در ماه‌های باقیمانده تا انتخابات نوامبر حداکثر فشار را به ایران وارد کنند، برای اینکه باقیمانده برجام را عملا نابود کنند، یا ایران را به میز گفت‌وگو بکشانند و یا حداقل تحریم‌هایی که در راستای قطعنامه ۲۲۳۱ معلق شده بودند را به طور کامل، برای افزایش فشار بر ایران بازگردانند.»
او با بیان اینکه در حال حاضر این استراتژی دولت ترامپ در چند فاز پیگیری می‌شود، ادامه داده است: «بخش اول در شورای حکام و فعالیت‌های هسته‌ای ایران است که با نمایشی که «نتانیاهو» ایجاد کرد و به زعم خودش اطلاعاتی را درباره فعالیت‌های اعلام نشده ایران بر سر زبان‌ها انداخت در حال دنبال شدن است و امروز پیامدهای آن را به دنبال فشار آمریکا در جلسه شورای حکام می‌بینیم.»
دیدگاه تان را بنویسید