بازگشت به نظام ارباب - رعیتی

نسرین هزاره مقدم

تصور کنید کارگری حق و حقوق قانونی‌اش را می‌خواهد. او نمی‌تواند هر روز و هر روز سر کار برود ولی زندگی را بدون پول، بدون بیمه و بدون درمان اداره کند، پس به شرایط، اعتراض می‌کند. اعتصاب و تحصن و راهپیمایی نه، فقط حقوقش را کلامی مطالبه می‌کند که ناگهان کارفرما و عواملش با او برخورد می‌کنند، برخورد قهری و کارگر مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرد.

لقمانی: کارگر اخراجی باید به اداره کار مراجعه کند. اگر اهل کار باشد ما در جاهای دیگر نیاز به کارگر داریم! کارگر باید بیاید اداره کار شکایت کند، ما بررسی می‌کنیم تا به حق و حقوق‌اش برسد

این اتفاقی است که در روزهای گذشته در آب معدنی داماش رخ داده است. یکی از کارگران این مجموعه هدف برخورد قهری کارفرما قرار گرفته و او را بعد از این برخورد تقریباً اخراج کرده‌اند. گفته‌اند از ماه بعد دیگر حق نداری پا به مجموعه بگذاری ولی هنوز واهمه دارد صحبت کند. چیزی از حادثه نمی‌گوید و اصلا صحبت نمی‌کند چون آینده‌اش به مویی بند است. با پیگیری‌های میدانی به اصل قضیه پی بردم. ماجرا از این قرار است که پنج ماه است حق بیمه کارگران داماش پرداخت نشده. دو سه ماه پیش، یک بار این کارگر درخواست پرداخت حق بیمه را مطرح کرده و درگیری لفظی پیش آمده. حدود یک هفته تا 10 روز پیش، وقتی کارگر در حال کار بود، دوباره درگیری و منازعه ایجاد شده و در نهایت کارگر مورد ضرب و شتم قرار گرفته. بعد از این ماجرا، کارگر را ممنوع‌الورود کرده‌اند؛ کارش را گرفته‌اند و گفتند از سر ماه پا به کارخانه نگذار.

به گفته منابع محلی، هنوز بیمه این کارگران رد نشده و در عین حال، کارگران داماش نتوانسته‌اند از کارگری که به او ظلم شده، دفاع کنند. «همه اسیر یک لقمه نان هستیم»؛ این را کارگری می‌گوید که از دور شاهد ماجرا بوده ولی جلو نیامده.

برای پیگیری بیشتر، با کارفرمای این کارگر و در واقع یکی از مدیران حال حاضر آب معدنی داماش، تماس می‌گیرم اما بعد از معرفی و طرح این سوال که چرا کارگر مورد ضرب و شتم قرار گرفته، بلافاصله گوشی تلفن را قطع می‌کند. تماس‌های بعدی، همه رد می‌شود، بوق اشغال روی خط تلفن آقای کارفرما.

اداره کار: نمی‌توانیم قضاوت کنیم

سراغ «علی لقمانی»، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان گیلان می‌روم. او در مورد ضرب و شتم کارگر آب معدنی داماش می‌گوید: نمی‌توانم در مورد ماجرا قضاوت کنم چون اطلاعات دقیق ندارم و با اطلاعات شما هم نمی‌توانم قضاوت کنم که آیا کارگر مقصر بوده یا کارفرما! به هر حال در شرایط فعلی صنایع، تعدیل نیرو و اخراج و معوقات مزدی داریم ولی همه تلاش‌مان این است که مشکلات کارگری را به حداقل برسانیم.

کارگران داماش نتوانسته‌اند از کارگری که به او ظلم شده، دفاع کنند. «همه اسیر یک لقمه نان هستیم»؛ این را کارگری می‌گوید که از دور شاهد ماجرا بوده ولی جلو نیامده

این مقام مسئول ادامه می‌دهد: در مواردی دیده‌ایم وقتی کارفرما کارگران را تعدیل یا اخراج می‌کند، کارگران راساً اقدام می‌کنند، تحصن می‌کنند، اعتراض می‌کنند یا یقه کارفرما را می‌گیرند، طبیعتاً این رفتارها برای کارفرما پذیرفتنی نیست.

آیا برخورد فیزیکی کارفرما با کارگری که مطالباتش را نگرفته، درست است؟ لقمانی در پاسخ می‌گوید: باید ببینیم دقیقاً چه اتفاقی افتاده و تا بررسی نکنیم، نمی‌توانیم قضاوت کنیم.

وقتی می‌پرسم آیا اگر این کارگر خاص به اداره کار مراجعه کند، به وضعیتش رسیدگی می‌شود یا خیر؟ می‌گوید: باید به اداره ما مراجعه کند. اگر اهل کار باشد ما در جاهای دیگر نیاز به کارگر داریم! کارگر باید بیاید اداره کار شکایت کند، ما بررسی می‌کنیم تا به حق و حقوق‌اش برسد.

به نظر می‌رسد موضع اداره کار استان و مدیرکل آن در قبال برخورد فیزیکی با کارگر آب معدنی داماش، بسیار با تساهل و تسامح است، البته این تساهل فقط در حق کارفرماست! به نظر می‌رسد مدیران معتقدند کارگران باید در مقابل هر ظلمی که بر سرشان آوار می‌شود، دست بسته و تسلیم بنشینند و حتی اعتراض هم نکنند!

سوءاستفاده واضح از قدرت کارفرمایی

هیچ کجای قانون اجازه نمی‌دهد، کارفرما به کارگر توهین کند یا او را مورد ضرب و شتم قرار دهد، ضمن اینکه اعتراض صنفی شامل اعتصاب، تحصن و تجمع، براساس همه مقاوله‌نامه‌های بین‌المللی، حق مسلم و ابتدایی کارگر است.

«حسین حبیبی» فعال کارگری در رابطه با آنچه «سوءاستفاده از قدرت از سوی کارفرما» می‌نامد، می‌گوید: کارفرما حق ضرب و شتم، تهدید و ارعاب کارگر را ندارد. هیات‌های تشخیص باید سریع به موضوع اختلاف روابط کار کارگر و کارفرما رسیدگی کنند و موضوع ضرب و شتم نیز باید در مراجع قضایی پیگیری شود. مقامات قضایی استان گیلان باید به سرعت به موضوع ضرب و شتم کارگر آب معدنی داماش ورود کنند و اجازه ندهند کارفرما از قدرتش علیه کارگر سوءاستفاده کند.

این فعال کارگری تاکید می‌کند که قرارداد کار، یک قرارداد برابر و عادلانه است: «کارگر کار می‌کند، کارفرما هم مکلف به پرداخت حقوق کارگر است. به هیچ وجه مالک جان و روح و روان کارگر نیست. نظام ارباب رعیتی نیست که ارباب هرچه دلش خواست بکند و رعیت حق اعتراض هم نداشته باشد».

حبیبی با بیان اینکه «رفتار کارفرمای داماش خلاف اصول روابط کار است» اضافه کرد: مراجع کیفری باید به ماجرا رسیدگی کنند و کارشناسان قضایی باید خودشان در فضایی امن به سراغ کارگرانی بروند که شاهد ماجرا بودند و شهادت آنان را به دور از اعمال نفوذ کارفرما ضبط کنند. کارفرمای خاطی نباید قسر دربرود.

انگ اغتشاش برای تضییع حقوق کارگران

در شرایطی که اعتراض صنفی با انگ ایجاد اغتشاش و بی‌نظمی، محکوم می‌شود و کارگران معترض پایشان به احضار و بازداشت باز می‌شود یا در بهترین حالت وارد لیست سیاه می‌شوند و باید تا آخر عمر بیکار بمانند، یک کارفرمای خاص و اطرافیانش که احتمالاً پشت‌شان گرم است و به حمایت‌های همه‌جانبه اطمینان دارند، دست به ضرب و شتم کارگر می‌زنند؛ آن هم کارگری که می‌گوید چرا حق بیمه‌ام پرداخت نشده... این نابرابری و بی‌عدالتی آیا جز استثمار و بهره‌کشی از کارگر در یک رابطه ارباب رعیتی، تعریف دیگری دارد؟!