معیشت چند میلیون ایرانی به اینستاگرام گره خورده است

فیلترینگ شبکه‌های مجازی و پرمخاطب از قبیل اینستاگرام، این روزها کسب و کار افرادی را که از طریق این شبکه‌های ارتباطی به فروش کالا و خدمات خود اقدام می‌کردند، شدیدا به مخاطره انداخته است.

به گزارش «توسعه ایرانی»، شبکه ارتباطی پرمخاطب اینستاگرام در سال‌های گذشته تعداد کثیری از ایرانیان را جذب خود کرد و همین موضوع باعث شد که بسیاری از کسب و کارها برای تبلیغ محصولات خود از این شبکه پیام‌رسان بهره گیرند.

گزارش مرکز آمار نشان می‌داد ۶۵درصد مردم ایران از شبکه‌های مجازی و پیام‌رسان‌ها استفاده و ۲۰درصد آنها از طریق شبکه‌های مجازی کسب درآمد می‌کردند یعنی درآمد و اشتغال ۱۱ میلیون ایرانی وابسته به اینترنت و این شبکه‌هاست

بهمن ماه سال 1400 گزارشی از مرکز پژوهشی بتا نشان می‌داد که از بهمن سال 1399 تا بهمن ماه سال 1400 یک میلیون کاربر ایرانی به این اپلیکیشن اضافه شده و شمار کاربران از ۴۷ میلیون به ۴۸ میلیون رسیده است. اهمیت این شبکه اجتماعی به همین‌جا ختم نمی‌شود و بررسی‌های این مرکز نشان می‌داد تعداد زیادی از صفحات موجود در این شبکه، به فعالیت‌های تجاری اختصاص دارند و این صفحات تجاری عمدتا متعلق به کسب‌وکارهای خانگی، بومی و غیررسمی هستند و فضای این بستر اجتماعی به تدریج به سمت یک بازارگاه بزرگ برای کسب‌وکارهای خرد و خانگی رفته طوری‌که ارتزاق تعداد زیادی از خانوارها به وجود اینستاگرام گره خورده است.

یک میلیون و ۷۰۰ هزار  کسب و کار در اینستاگرام

طبق این گزارش، در حقیقت اینستاگرام و بعضی دیگر از شبکه‌های اجتماعی، سبب حذف هزینه‌هایی مانند اجاره مغازه یا فروشگاه، سرمایه‌گذاری کلان ابتدای کار و حتی حذف هزینه سربار شده‌اند. بررسی‌های مرکز پژوهشی بتا نشان می‌داد که در سال 1399 بیش از یک میلیون و ۷۰۰هزار کسب و کار در اینستاگرام فعالیت داشتند که حداقل ۲۰۰هزار کسب‌وکار بزرگ و متوسط را شامل می‌شده و ۵۰۰هزار کسب‌وکار استانی و بومی که هر کدام از این صفحات، منبع درآمد ماهانه یک یا چند نفر بوده است.

همچنین در ماه‌های پایانی سال گذشته «تجارت‌نیوز» گزارشی به نقل از مرکز آمار منتشر کرد که نشان می‌داد ۶۵درصد مردم ایران از شبکه‌های مجازی و پیام‌رسان‌ها استفاده و ۲۰درصد آنها (معادل ۱۱ میلیون نفر) از طریق شبکه‌های مجازی کسب درآمد می‌کردند یعنی درآمد و اشتغال ۱۱ میلیون ایرانی وابسته به اینترنت و این شبکه‌ها بود. نکته مهم‌تر اینکه اینستاگرام با ۸۳درصد در صدر استفاده کسب‌وکارها قرار داشت که این یعنی حدود ۹ میلیون نفر از طریق اینستاگرام در حال کسب درآمد بودند.

طبق این گزارش، اصلی‌ترین حوزه کسب و کاری در اینستاگرام، پوشاک و بعد از آن آرایشی و بهداشتی و در رتبه سوم مشاغل حوزه مشاوره و خدمات و در چهارمین جایگاه لوازم منزل و کسب و کارهای مرتبط با آن و بعد از آن مواد غذایی قرار دارد. لوازم ساختمانی و دکور منزل و زیورآلات در جایگاه بعدی و همچنین در انتهای نمودار لوازم خودرو و کسب وکارهای مرتبط با گل و گیاه و حیوانات و در سه عنوان آخر کتاب، موبایل و لوازم الکترونیکی و دیگر کسب و کارها که به تنهایی سهم جدی نداشته‌اند، قرار داشتند.

کسب و کار 11 میلیون ایرانی  در خطر

با این حساب فیلترینگ شبکه اینستاگرام که حدود چند هفته و پس از اقدام مرکز عالی فضای مجازی در ابلاغ طرح صیانت، اتفاق افتاد، تمامی این کسب و کارها را با خطر کاهش جدی درآمد مواجه کرده است.

در همین زمینه، رئیس اتحادیه کشوری کسب‌وکار‌های مجازی با اشاره به کندی اینترنت و فیلترینگ برخی از شبکه‌های پیام‌رسان گفت: در کسب و کار‌های بزرگ به‌طور متوسط شاهد افت فروش حدود ۱۰ تا ۲۰درصدی و در کسب و کار‌های متوسط و کوچک شاهد افت فروش ۴۰ تا ۷۰درصدی بوده‌ایم. البته در بازار‌های سنتی و کسب و کار‌های فضای حقیقی نیز شاهد کاهش فروش هستیم.

فرشاد وکیل‌زاده، کسب و کار‌های اینترنتی را در دو دسته مجزا تفکیک کرد و افزود: دسته اول، کسب و کار‌هایی هستند که محوریت فعالیت آنها از طریق وب‌سایت یا اپلیکیشن دنبال می‌شد و دسته دوم کسب و کار‌های که محوریت فعالیت آنها در شبکه‌های اجتماعی و به‌طور خاص اینستاگرام است. البته فعالان اینستاگرامی را هم می‌توان به دو بخش تقسیم کرد؛ بخشی که در کنار پیج اینستاگرام خود، وب‌سایت یا اپلیکیشن راه‌اندازی کردند و بخشی که صرفا در صفحات اینستاگرامی فعالیت خود را دنبال می‌کنند.

وی ادامه داد: در حال حاضر عمده فعالان دسته اول به دلیل اینکه زیرساخت‌های خود را به داخل کشور انتقال دادند، دچار مشکل یا آسیب جدی مستقیم بابت کاهش سرعت اینترنت بین‌الملل یا فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی نشدند اما دسته دوم که پیج‌های کوچک داشتند که معمولا سایت یا اپلیکیشن جداگانه‌ای نداشتند، دچار مشکل اساسی شدند. البته در دسته اول نیز کسب و کار‌های کوچکی هستند که سرور آنها خارج از کشور بوده و در زمان محدود شدن اینترنت، دچار مشکل و قطعی شدند.

وکیل‌زاده: تراکنش‌های مالی کاهش ۵۰ تا ۶۰درصدی و ارسال مرسولات پستی توسط شرکت ملی پست حدود ۲۰ تا ۲۵درصد کاهش داشته است. همچنین برخی از کسب وکار‌های اینستاگرامی تا ۱۰۰درصد کاهش فروش داشته و فروش آنها صفر شد

وکیل‌زاده با اشاره به کاهش ۵۰ تا ۶۰درصدی تراکنش‌های مالی، خاطرنشان کرد: ارسال مرسولات پستی توسط شرکت ملی پست حدود ۲۰ تا ۲۵درصد کاهش داشته و در بعضی از گزارش‌ها نیز آمده که برخی از کسب وکار‌های اینستاگرامی تا ۱۰۰درصد کاهش فروش داشته‌اند و به عبارت دیگر فروش آنها صفر شد.

رئیس اتحادیه کشوری کسب‌وکار‌های مجازی با طرح این پرسش که چگونه می‌توان آمار‌های متفاوت در زمینه کاهش فعالیت کسب‌وکار‌های اینترنتی را تحلیل کرد؟ اذعان کرد: بیشترین افت فروش، مربوط به کسب و کار‌های متوسط و کوچک بوده است. برای همین آمار کاهش تعداد تراکنش‌ها در پرداخت‌‌ها از میزان کاهش ارسال مرسولات پستی بیشتر است. دلیل آن نیز این است که اکثر مشتریان پرداخت‌یار‌ها عمدتا همین کسب و کار‌های کوچک هستند. در کنار آن کاهش بیشتر فروش فعالان اینستاگرامی هم مربوط به آنهایی بوده که وب‌سایت یا اپلیکیشنی در کنار پیج خود نداشته‌اند و در زمان قطعی شبکه‌های اجتماعی و vpnها فروش آنها نزدیک به صفر شده است.

کاهش یک سومی درآمد پست

بعد از فیلترینگ اینستاگرام

همچنین مدیرعامل شرکت ملی پست با اشاره به اختلال اینترنت در دو هفته گذشته گفت: درآمد شرکت پست یک سوم کاهش یافته و این موضوع نشان می‌دهد یک‌سوم مرسوله‌های پستی و معاملات از طریق اینترنت بین‌الملل و پلتفرم‌های خارجی انجام می‌گرفته است.

محمود لیائی با اشاره به اختلال اینترنت در دو هفته گذشته و فیلتر پلتفرم‌های خارجی مثل اینستاگرام و واتس‌اپ، گفت: درآمد شرکت پست یک سوم کاهش یافته است و این موضوع نشان می‌دهد یک‌سوم مرسوله‌های پستی و معاملات از طریق اینترنت بین‌الملل و پلتفرم‌های خارجی انجام می‌گرفته است.

لیائی با اشاره به تلاش مدیران از سال‌های گذشته نسبت به تشویق کسب‌وکار‌ها به منظور استفاده از پلتفرم‌های داخلی، گفت: از سال‌های گذشته تاکید مدیران ارشد کشور بر این بوده است که افراد و کسب و کار‌ها از پلتفرم‌ها و بستر داخلی استفاده کنند که اگر مشکلاتی از قبیل تحریم و فیلترینگ رخ داد، کسب و کار‌ها دچار بحران نشوند اما متاسفانه همچنان بستر کسب و کار‌ها روی پلتفرم‌های خارجی بوده و این مسأله مشکلاتی را برای اقتصاد کشور پیش آورده است.