نگرانی مستمری‌بگیران از آینده سازمان تامین اجتماعی

مهرداد دارانی- عباس عبدی

طی یک نظرسنجی از بازنشستگان عضو یا مرتبط با کانون بازنشستگان تامین اجتماعی، مطالبات و اولویت‌های این گروه از جامعه مورد سنجش قرار گرفت.

این نظرسنجی توسط خبرگزاری کار ایران (ایلنا) با روش مصاحبه‌ای و از طریق تماس تلفنی و از میان ۲۵۰ بازنشسته عضو کانون بازنشستگان تامین اجتماعی تهیه شده است. این نمونه آماری از میان حدود 30 هزار نفر از اعضا یا افراد مرتبط با کانون بازنشستگان تامین اجتماعی کل کشور انتخاب شده است. براساس این نظرسنجی، اولویت‌های بازنشستگان تامین اجتماعی، مسائلی چون افزایش حقوق بازنشستگان و اندک بودن مستمری دریافتی به نسبت هزینه‌ها و چالش مسکن بازنشستگان تامین اجتماعی بوده است.

در این نظرسنجی حدود 48درصد بازنشستگان عدم تمایل خود را به شرکت در انتخابات کانون بازنشستگان مطرح کردند. تنها دو درصد از بازنشستگان اظهار کردند که در زمینه دریافت مستمری و کفایت آن برای زندگی نگرانی ندارند.

اصلی‌ترین اعتراض این بازنشستگان به سازمان تامین اجتماعی برخورد نامناسب با آنان در هنگام مراجعه است. بیش از ۴۱درصد از پرسش‌شوندگان نیز به بی‌توجهی به بازنشستگان هنگام مراجعه به ادارات مربوط به عنوان نقد اصلی اشاره کرده‌اند. 63درصد بازنشستگان در این نظرسنجی اعلام کردند که پس از سال ۱۳۹۰ بازنشست شده‌اند. نیمی از بازنشستگان نیز اعلام کردند که در سن بازنشستگی هنوز از داشتن منزل شخصی بی‌بهره هستند و مشکل مسکن از دغدغه‌های اصلی آنهاست.

نگرانی‌های بازنشستگان

در ادامه دغدغه‌های بازنشستگان و اولویت‌های آنها به ترتیب میزان نگرانی بازنشستگان پاسخگو و عضو کانون بازنشستگی تأمین اجتماعی فهرست شده است:

الف- ۹۸درصد بازنشستگان به میزان زیاد از پایین بودن مبلغ دریافتی مستمری خود نگرانند.

ب- ۸۲درصد به میزان زیاد از تأمین هزینه درمان و سقف اندک آن نگرانند.

ج- ۷۲درصد به میزان زیاد از دسترسی به خدمات درمانی و کیفیت آن نگران هستند.

د- ۵۶درصد به میزان زیاد از ناتوانی صندوق در پرداخت مستمری‌های موجود نگران هستند.

ه- ۴۷درصد به میزان زیاد، نگران ورشکستگی صندوق تأمین اجتماعی هستند.

و- جالب‌تر از همه اینکه وضعیت شستا به عنوان یکی از منابع تامین مالی صندوق تامین اجتماعی، بازنشستگان را نگران نمی‌کند و فقط ۱۸درصدشان به میزان زیاد نگران سرنوشت شرکت‌های شستا یا فروش آنها به‌عنوان بازوی سرمایه‌گذاری ثروت‌های درون صندوق هستند.

ز- در مجموع ۹۷درصد اعضا به میزان زیاد نگران آینده خود در سال‌های باقیمانده زندگی خویش هستند.

مهم‌ترین نقد

 به سازمان تأمین اجتماعی

در این نظرسنجی بیش از ۳۰درصد اعضا، نداشتن سیاست روشن برای حل مشکلات مالی صندوق را مهم‌ترین نقد خود به سازمان تأمین اجتماعی دانسته‌اند. ۲۷درصد نیز نداشتن برنامه روشن برای حل مشکلات رفاهی بازنشستگان را مهم‌ترین نقد دانسته‌اند. همچنین ۴۱درصد از بی‌توجهی به بازنشستگان هنگام مراجعه به ادارات مربوط، گلایه کرده‌اند. در حقیقت نقد سوم که فقط نیازمند یک اصلاح رفتاری است، می‌تواند موجب رضایت‌مندی زیادی میان بازنشستگان شود. شاید یکی از علل بالا بودن میزان نگرانی‌های آنان همین نوع برخوردها و بی‌توجهی‌ها باشد.

آشنایی با کانون بازنشستگان

 و انتظارات از آن

براساس این گزارش، ۸۵درصد پاسخگویان عضو کانون بازنشستگان منطقه خود بودند و ۸۱درصد پاسخگویان با کانون آشنایی داشتند.

براساس این نظرسنجی، از میان کسانی که با کانون آشنایی دارند، درباره مأموریت‌های کانون تفاوت نظر نسبی وجود دارد. حدود ۵۰ درصد از آنان مأموریت اصلی کانون را پیگیری مطالبات بازنشستگان از دولت و صندوق معرفی کردند، ۲۹درصد نیز انجام مستقل برخی خدمات مثل پیگیری وام، خرید کالا و کمک در امور درمانی و... را مأموریت اولویت اول دانستند و ۹درصد نیز معتقدند که کانون کار چندانی نمی‌تواند انجام دهد.

از میان این افراد فقط ۳۱درصد تاکنون در انتخابات کانون شرکت کرده‌اند و بیش از دو سوم آنان هیچ‌گاه در انتخابات کانون شرکت نکرده‌اند و این ظرفیت بالایی برای جذب افراد جهت شرکت در انتخابات بعدی ایجاد کرده است. نکته مهم‌تر اینکه ۲۴درصد از پاسخگویان شرکت نکرده در انتخابات، گفته‌اند که با شرکت خود می‌توانند کانون قوی‌تری تشکیل دهند. البته تعداد افراد ناامید بیشتر هستند و ۴۲درصد بازنشستگان را تشکیل می‌دهند. در مجموع اگر افراد را به سه دسته مساوی تقسیم کنیم، یک دسته در انتخابات شرکت کردند، دسته دوم شرکت نکردند ولی به شرکت و قدرت بخشیدن به کانون اعتقاد دارند و دسته سوم شرکت نکردند و چنین اعتقادی هم ندارند پس در ادامه هم شرکت نخواهند کرد. بنابراین تقریبا بیش از آن اندازه که گفته‌اند در انتخابات پیش رو شرکت خواهند کرد، ظرفیت این وجود دارد که افراد جدید را به شرکت در انتخابات جذب کرد.

یش از ۳۰درصد پاسخ‌دهندگان، نداشتن سیاست روشن برای حل مشکلات مالی را مهم‌ترین نقد خود به تأمین اجتماعی دانسته‌اند. ۲۷درصد نیز نداشتن برنامه روشن برای حل مشکلات رفاهی بازنشستگان را مهم‌ترین معضل دانسته‌اند

از پاسخگویان پرسیده شد که آیا از فعالان کانون که بیش از همه برای بازنشستگان کار می‌کند، کسی را می‌شناسند که فقط ۲۶درصد پاسخ مثبت داده‌اند. هنگامی که گفته شده است آنان را نام ببرید، کمتر از ۲۰درصد پاسخ دادند. پاسخگویان در پاسخ به این پرسش که «آیا این بار در انتخابات کانون بازنشستگان شرکت خواهید کرد؟» ۳۸درصد پاسخ مثبت داده و ۱۶درصد پاسخ منفی اعلام کردند. همچنین ۴۶درصد از بازنشستگان اعلام کردند که هنوز تصمیمی نگرفتند. در این میان ۳۷درصد اعلام کردند که کانون بازنشستگان تامین اجتماعی عملکرد خوب یا متوسط داشته و مابقی (۴۸درصد ضعیف و ۱۴درصد اعلام بی‌اطلاعی از نوع مدیریت) را اظهار کردند.

بازه‌های سنی و بازنشستگی و جنسیتی این نظرسنجی نیز به این شرح است: ۷۹درصد پاسخگویان مرد و ۲۱درصد زن هستند. ۱۲درصد آنان پیش از سال ۱۳۸۵ بازنشسته شدند. ۱۵درصد در فاصله سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ بازنشسته شدند. ۳۱درصد در فاصله سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ بازنشسته شدند. ۳۲درصد در فاصله سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ بازنشسته شدند. این موضوع شاید نشان‌دهنده افزایش تعداد بازنشستگان در سال‌های پیش رو باشد.

همچنین میانگین دریافتی مستمری پاسخ‌دهندگان حدود ۶.۱میلیون تومان در ماه است. ۳۷درصد، مبلغ ۴ میلیون تومان و کمتر مستمری دریافت می‌کنند و ۳۱درصد، بین ۴ تا ۶ میلیون تومان، ۲۰درصد بین ۶ تا ۹ میلیون تومان و ۷.۵درصد پرسش‌شوندگان نیز اعلام کردند که مستمری بالای ۹ میلیون تومان دریافت می‌کنند.

سطح تحصیلات بازنشستگان شرکت‌کننده در این نظرسنجی به این ترتیب است: ۲۳درصد زیردیپلم، ۶۴درصد دیپلم و فوق‌دیپلم و ۱۴درصد کارشناسی و بالاتر هستند. بیشترین نسبت بازنشستگان در میان کسانی است که تعداد اعضای خانوار آنان ۳ نفر است که ۳۹درصد آنان را شامل می‌شود. میانگین اعضای خانوار اندکی بیش از ۳ نفر یعنی 1/3 نفر است.

اصلی‌ترین اعتراض بازنشستگان به برخورد نامناسب با آنان در هنگام مراجعه به شعب سازمان تامین اجتماعی است. بیش از ۴۱درصد از پرسش‌شوندگان به بی‌توجهی به بازنشستگان به عنوان یک مشکل اصلی اشاره کرده‌اند

اکثر بازنشستگان اعلام کردند که وضعیت مسکن آنان اصلا مطلوب نیست و آمارگیری به‌عمل آمده نشان داد که در بحث مسکن بازنشستگان تامین اجتماعی به نسبت هم‌سن‌های خود خارج از این صندوق، از میانگین کشور برخورداری پایین‌تری را دارند. در میان بازنشستگان حاضر در این نظرسنجی فقط ۵۱درصدشان دارای واحد مسکونی ملکی بودند و ۲درصد نیز در خانه‌های سازمانی زندگی و ۴۷درصد بقیه مستأجر هستند. به عبارت دیگر کوشش برای صاحب مسکن کردن آنان مهم‌تر از هر چیز دیگری است. منطقه سکونت بازنشستگان عضو، بیش از هر جا در مناطق 10، 11 و ۱۲ تهران است که نشان‌دهنده نفوذ کمتر کانون در مناطق کارگرنشین‌تر تهران مثل مناطق 16 تا 19 است.

۱۷درصد پاسخگویان خودشان یا یکی از اعضای خانواده‌شان دچار یک بیماری مزمن و خاص بودند و این هزینه سنگینی را بر آنان بار می‌کند. حدود نیمی از این گروه دارای بیماری مزمن و خاص دچار سرطان بوده‌اند (خود یا همسرشان که خوشبختانه حدود ۹۹درصد کل پاسخگویان بیمه تکمیلی دارند که بخش مهمی از این هزینه‌ها را پوشش می‌دهد).