تورم، حضور خوراکی‌های مفید در سفره‌ها را کم‌رنگ کرد
هدفمندی یارانه‌ها و تشدید فقر غذایی فرودستان
افزایش شدید قیمت مواد غذایی مورد نیاز مردم در سال‌های اخیر، حضور اقلام ضروری در سفره‌های مردم به خصوص دهک‌های کم‌درآمد کشور را با مشکلات شدیدی روبه‌رو کرده که ادامه این روند می‌تواند زیان‌های بین‌نسلی شدیدی بر کشور وارد کند.
به گزارش «توسعه ایرانی»، آمار رسمی و غیررسمی منتشره در کشور نشان می‌دهد که با افزایش شدید قیمت مواد غذایی، سفره‌های مردم از محصولات ضروری مثل گوشت قرمز و گوشت سفید، لبنیات، برنج، میوه‌ها و... که تامین‌کننده نیازهای بدن به پروتئین‌ها و ویتامین‌های ضروری برای ادامه رشد و حیات افراد هستند، کاهش شدیدی را تجربه می‌کند.
در همین زمینه «فرشاد مومنی»، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی دوم دی ماه سال جاری در نشست «تورم ساختاری در اقتصاد ایران؛ ریشه‌ها و راه‌حل‌ها» با اشاره به این معضل گفت: از برنامه تعدیل ساختاری تا امروز، مردم ایران به صورت نجیبانه صرفه‌جویی‌های خود را معطوف به نیازهای حیاتی مرتبط با سلامت خود کرده‌اند طوری‌که دائما گوشت و لبنیات کمتری مصرف می‌کنند و البته این مدارای نجیبانه مردم هم نمی‌تواند ابدی باشد. مثلا در سال 1367 مصرف گوشت سالانه خانوارهای ایرانی 122 کیلو بود که در سال 1372 به 78 کیلو و در سال 1390 به زیر 40 کیلو کاهش یافته است.
وی با اشاره به اینکه ادامه تورم شدید در کشور این روند را بدتر خواهد کرد، ادامه داده بود: در کتاب زنده‌یاد «هدی صابر» در باب فروپاشی رژیم پهلوی نشان داده می‌شود که در سال‌های پایانی حکومت پهلوی، کارشناسان راجع به سیاست‌های تورم‌زا ضجه می‌زدند اما چون آن سیاست‌ها با منافع رانتی‌ها گره خورده بود، آنها حاضر نشدند از سیاست‌های ضدتوسعه‌ای خود بگذرند.
حضور کم‌رنگ شیر و گوشت در سفره دهک‌های پایین درآمدی
یازدهم دی ماه نیز «زهرا عبداللهی»، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، در یک نشست خبری به مناسبت اطلاع‌رسانی بسیج ملی تغذیه گفت: سیستم ایمنی بدن برای عملکرد درست به ویتامین‌ها و مواد معدنی و پروتئین‌ها نیاز دارد که بهترین منبع برای پروتئین‌ها منابع حیوانی است ولی ما پروتئین‌های گیاهی هم داریم. در یک برنامه غذایی درست توصیه می‌شود سهمی از پروتئین گیاهی و سهمی از پروتئین حیوانی وجود داشته باشد. منابع پروتئین حیوانی شامل گوشت و لبنیات باید در برنامه غذایی روزانه به ویژه برای افرادی که در معرض آسیب بیشتری هستند، ضروری است. اکنون به دلیل افزایش قیمت منابع پروتئین حیوانی، دسترسی دهک‌های درآمدی پایین به این اقلام کاهش یافته و حتی مطالعات ما نشان می‌دهد مصرف مواد غذایی مانند شیر و گوشت در این افراد کاهش یافته است و حضور آن در سفره مردم کم شده است که ادامه‌دار شدن این مسأله می‌تواند عوارضی به دنبال داشته باشد چون رشد کودکان مختل می‌شود که اول به صورت لاغری و سپس به صورت توقف رشد قدی خود را نشان می‌دهد یا اینکه رشد نامناسب جنین را سبب می‌شود.
او تاکید کرد: ما یک بررسی هنگام آغاز شیوع کرونا در کشور با همکاری انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور انجام دادیم مشخص شد که برای برخی اقلام غذایی به علت افزایش قیمت تا ۳۵درصد، کاهش مصرف یافته است. این اقلام شامل گوشت قرمز، گوشت مرغ و شیر و لبنیات و میوه بود و این مسأله وجود دارد و امیدوارم با سیاست‌های درست و اختصاص یارانه به دهک‌های درآمدی پایین بتوان این مشکل را برطرف کرد که منابع پروتئینی و ریزمغذی‌ها به سفره مردم وارد شود.
مدارای نجیبانه مردم نمی‌تواند ابدی باشد. در سال 1367 مصرف گوشت سالانه خانوارهای ایرانی 122 کیلو بود که در سال 1372 به 78 کیلو و در سال 1390 به زیر 40 کیلو کاهش یافت
کاهش ۳۰ درصدی مصرف شیر و لبنیات در دو سال اخیر
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت همچنین روز هفدهم دی ماه در گفت‌وگو با ایلنا گفت: به دلیل تبعات اقتصادی کرونا و افزایش قیمت مواد غذایی و تورم میزان مصرف شیر و لبنیات حدود ۳۰درصد در سفره مردم کمتر شده یا حذف شده است.
عبداللهی گفت: به طور کلی مصرف شیر و لبنیات در برنامه غذایی ایرانیان همیشه کمتر از مقدار توصیه شده بوده، یعنی مطالعات بررسی مصرف غذایی خانوارهای کشور که توسط انستیتو تحقیقات تغذیه در کشور انجام شده، همیشه نشان داده که مردم کمتر از مقدار توصیه شده شیر و لبنیات مصرف می‌کنند اما در حال حاضر با توجه به شرایط فعلی و افزایش قیمت شیر و لبنیات این مقدار مصرف بسیار کمتر شده است. مطالعه‌ای که در انستیتو تحقیقات تغذیه در ایام کرونا انجام دادیم، نشان داد که در این وضعیت به دلیل تبعات اقتصادی کرونا و افزایش قیمت مواد غذایی و تورم، میزان مصرف شیر و لبنیات حدود ۳۰درصد در سفره مردم کمتر شده یا حذف شده است. او افزود: دلیل این مسأله اول به دلیل افزایش قیمت است که در حال حاضر قیمت‌ها بسیار بیشتر شده و دلیل دوم آگاهی‌های پایین مردم در مورد اهمیت مصرف شیر و لبنیات است.
حذف دو میلیون تن شیر یارانه‌ای از سبد حمایتی مردم
همین واقعیات باعث شده بود تا دولت تصمیم بگیرد به خاطر افزایش مبلغ ریالی یارانه‌ها و نیز آنچه فساد در چرخه ارز ترجیحی بود، این ارز را از گردونه اقتصاد حذف و به جای آن به مردم یارانه بیشتری بپردازد اما یک کارشناس حوزه لبنیات می‌گوید که افزایش یارانه نقدی نه تنها بهبودی در وضعیت مصرف مواد غذایی ایجاد نمی‌کند، بلکه گزارش‌ها نشان داده است از سال ۸۹ که هدفمند کردن یارانه‌ها مطرح شد، حدود دو میلیون تن شیر پاستوریزه یارانه‌ای خانوار از سبد حمایتی مردم خارج شده است.
اسماعیل خاتمی‌مقدم در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به ارائه آمار مصرف لبنیات از سوی نهاده‌های مختلف گفت: به نظر من گزارش‌های مرکز آمار ایران به واقعیت میزان مصرف لبنیات در کشور نزدیک‌تر است هر چند وزارت کشاورزی و تشکل‌ها نیز سالیانه گزارشی از میزان تولید شیرخام و لبنیات در کشور ارائه می‌دهند.
وی با اشاره به آمار تولید شیر خام در کشور، گفت: گزارش مرکز آمار کشور میزان تولید را حدود 8میلیون و 800هزار تن اعلام می‌کند در حالی‌که وزارت کشاورزی میزان تولید را بالای 11میلیون تن می‌داند که به نظر من به واقعیت نزدیک نیست.
خاتمی با بیان اینکه وزارت کشاورزی سرانه تولید را به عنوان سرانه مصرف اعلام می‌کند، تصریح کرد: فرمول سرانه مصرف از حاصل جمع واردات به اضافه تولید داخلی منهای صادرات و انبارش استراتژیک تقسیم بر جمعیت به‌دست می‌آید.
برای افزایش مصرف باید قدرت خرید مردم را بالا ببریم یا قیمت محصولات را کاهش بدهیم. از سال ۸۹ که هدفمند کردن یارانه‌ها مطرح شد حدود ۲ میلیون تن شیر پاستوریزه یارانه‌ای خانوار از سبد حمایتی مردم خارج شد
این کارشناس، رقم واردات لبنیات در کشور را ناچیز خواند و خاطرنشان کرد: مراجعه به سایت گمرک نشان می‌دهد میزان واردات عدد کم و ناچیزی است در حالی‌که صادرات لبنیات بر پایه شیر حدود 800 هزار تا یک میلیون تن است. البته یک صادرات غیررسمی نیز در این بین وجود دارد که در جایی ثبت نمی‌شود که به نظر می‌رسد عدد صادرات از مبادی غیررسمی نیز حول و حوش یک میلیون تن است.
به گفته وی، صادرات غیررسمی لبنیات عموما شامل شیرخشک و چربی‌هایی که تعرفه دارند می‌شود. همچنین حدود 400 تا 500هزار تن شیر در قالب محصولات استراتژیک در انبارها دپو شده و حدود 3درصد از تولید شیرخام کشور ضایعات و مصارف گله است که با جمع جبری این فاکتورها سرانه مصرف زیر 70 کیلو است در حالی‌که در افق 1404 قرار بود این عدد 120 کیلو باشد. لازم به ذکر است که سرانه مصرف لبنیات در دنیا با توجه به آمار فائو، حدود 111 کیلو است.
خاتمی با اشاره به الگوهای افزایش مصرف لبنیات در کشور، افزود: برای افزایش مصرف باید قدرت خرید مردم را بالا ببریم یا قیمت محصولات را کاهش بدهیم. از سال ۸۹ که هدفمند کردن یارانه‌ها مطرح شد حدود ۲ میلیون تن شیر پاستوریزه یارانه‌ای خانوار از سبد حمایتی مردم خارج شد.
وی طرح حمایتی دیگر برای افزایش سرانه مصرف شیر را توزیع در مدارس معرفی کرد که قانون مصوبه مجلس را دارد.
خاتمی با بیان اینکه دادن شیر مدارس در کشور با چالش‌های جدی مواجه شده، افزود: شیر مدارس مصوبه مجلس است و همه ساله بودجه آن از سوی مجلس تصویب می‌شود اما از آنجایی‌که این تخصیص بودجه در نیمه دوم سال داده می‌شود و از آنجایی که دولت‌ها در چند سال اخیر در نیمه دوم سال با کسری بودجه مواجه هستند روی خزانه دست می‌برند و بودجه شیر مدرسه را در محل‌های دیگر هرینه و مقدار ناچیزی از بودجه تخصیص یافته را در چند استان محدود خرج می‌کنند.
وی با بیان اینکه سرانه مصرف شیر مدرسه در ایران به سرانه مصرف شیر مدارس در دنیا نزدیک شده بود، افزود: نتوانستیم برتری خود در این بخش را حفظ کنیم و اجرای این طرح در عمل به صفر نزدیک شده است.
این کارشناس حوزه لبنیات تصریح کرد: تورم در ایران بالاتر از قدرت خرید مردم رشد کرده و این طبیعی است که توان خرید کاهش پیدا کند. نتیجه این شد که واقعیت‌های کلان اقتصادی تاثیر خود را در قیمت تمام‌شده و قدرت خرید مردم گذاشت. همچنین عدم حمایت‌های اقتصادی از عموم مردم و قشر خاص باعث شد که سرانه مصرف لبنیات در کشور کاهش پیدا کند و لبنیات جایگزین محصولات دیگر شود. میزان مصرف گوشت، پروتئین، لبنیات، حبوبات در کشور کاهش پیدا کرده و مردم با فقر پروتئین مواجه شده‌اند. از سوی دیگر فشار به مصرف محصولاتی که باید مصرف آن را کاهش می‌دادیم افزایش پیدا کرد یعنی مصرف نشاسته و روغن.
خاتمی‌مقدم در پایان تصریح کرد: در بحث امنیت غذایی فاکتورهایی چون قدرت خرید، ایمنی و دسترسی به محصولات مدنظر است که در ایران این سه بخش با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند.
دیدگاه تان را بنویسید